Эмгек жана калкты социалдык жактан коргоо министрлигинин маалыматы боюнча, жаңы жылдан тарта баскыч-баскыч менен электр энергиясы, коммуналдык кызмат үчүн, транспорт акысына берилүүчү жеңилдиктердин орду да акчалай төлөм менен алмаштырылмакчы. Бирок буга жалгыз бой карыялар, майыптар жана согуш ардагерлери каршы чыгышууда. Бишкектеги согуш ардагерлери биримдигинин төрагасынын орун басары Эсенаман Тойгонбаев мурдатан бекер берилип келген дары-дармектер акчалай төлөм менен алмаштырылганы кыйынчылык башталганын билдирди. Анын айтымында, дары-дармек үчүн бир жылга бөлүнгөн 400 сом кээде бир дарыга да жетпей калат:
-Ошол 400 сомду да убагында албай атабыз. Дары бизге күн сайын керек болот, күнүмдүк ичилүүчү дарылар бар. Муну көргөн ардагерлер акчалаштыруу системасына албетте, каршы болуп жатышат. Бизге каралган жеңилдиктер тууралуу мыйзамда кандай жазылса, ошол боюнча гана берилүүсүн талап кылабыз.
Эсенаман Тойгонбаевдин айтымында, ардагерлердин атынан жеңилдиктерди өз ордунда калтыруу өтүнүчү жазылган атайын кайрылуу президентке, өкмөт башчыга жана калкты социалдык жактан коргоо министрлигине жиберилген.
Ал эми калкты социалдык жактан коргоо министрлигинен билдиришкендей, жеңилдиктердин ордун акчалай төлөм менен алмаштырууну колдогон ардагерлер да арбын. Анткени, бул система биринчиден, жеңилдик алуучу жарандардын ашык баш кагаздарды толтуруп, ары-бери чуркамай түйшүктөн арылтса, экинчиден акыркы убактарда кагаз жүзүндө гана калган жеңилдиктер үчүн акча алууну туура көргөндөр бар.
Калкты социалдык жактан коргоо министринин орун басары Өктөмхан Абдуллаеванын айтымында, жеңилдиктердин ордун акчалай төлөм менен алмаштыруу тажрыйба түрүндө баскыч-баскыч менен жүргүзүлмөкчү:
-Бул системага акырындык менен өтөбүз. Мүмкүн жеңилдиктердин баарын эмес, айрымдарын гана, алсак: электр энергиясына, транспортко, коммуналдык кызмат акысы үчүн төлөнүүчү жеңилдиктердин ордуна акчалай төлөм берилет. Анткени азыр транспорттун дээрлик баары менчикте, жакында электр энергиясы менчиктештирилет. Ошондуктан, акчалаштыруу системасына өтүү зарылчылыгы келип чыгууда. Бул улам бир баскычта, тажрыйбалык негизде жүргүзүлөт.
Министрдин орун басары Өктөмхан Абдуллаева акчалай төлөмдөр пенсиянын жана жөлөк пулдардын өлчөмүнө жараша чектелет деп билдирди.
Расмий маалыматтар боюнча бүгүнкү күндө Кыргызстанда 600 миңден ашуун үй-бүлө жеңилдиктердин ар кандай түрүнөн пайдаланышат. Согуштун ардагерлери, мүмкүнчүлүгү чектелген адамдар, жалгыз бой карыялар жана башка социалдык жактан жетишпеген адамдар үчүн 30дан ашуун жеңилдиктер каралган. Өткөн жылы акчалай төлөм менен карыяларга жана майыптарга берилүүчү дары-дармектердин орду алмаштырылган эле.
Акчалаштыруу системасынын оң жана терс жактары тууралуу эксперттер өздөрүнүн пикирлерин билдиришүүдө. Экономика илимдеринин доктору Айылчы Сарыбаев бул системанын оң жактары көп деген пикирде. Анын айтымында, мындай жол мамлекетти өнүгүүгө алып келет:
-Совет мезгилинде жеңилдиктер өз убагында, бардык категориядагы адамдарга берилчү. Ал эми базар экономикасынын шартында жеңилдиктин бардык түрүнөн пайдалануу мүмкүнчүлүгү жок. Ошондуктан, алардын ордуна акчалай төлөп берүү жакшы натыйжаларды берет.
Бирок айрым бир байкоочулардын оюнча жеңилдиктердин ордун акчалай төлөм менен алмаштырууга өкмөт өзү даяр эмес. Биринчиден, мамлекеттик бюджетте жеңилдиктердин ордуна берилүүчү акчалай төлөмдөрдү өз убагында жана жетиштүү түрдө камсыздоого каражат жок. Экинчиден, бул система бюджеттин чыгашасын көбөйтөт, себеби айрым бир адамдар тарабынан мурда колдонулбай келген жеңилдиктердин баарына акча бөлүүнүүгө тийиш.
Акчалаштыруу системасы карыган адамдардын жакырланышына алып келүүсү мүмкүн деген чочулоолор чыгууда. Адистердин айтымында, буга жеңилдиктердин ордуна берилүүчү акчалай төлөмдөрдүн аз ченелүүсү жана ал төлөмдөрдүн өз убагында берилбегени себеп болот.
-Ошол 400 сомду да убагында албай атабыз. Дары бизге күн сайын керек болот, күнүмдүк ичилүүчү дарылар бар. Муну көргөн ардагерлер акчалаштыруу системасына албетте, каршы болуп жатышат. Бизге каралган жеңилдиктер тууралуу мыйзамда кандай жазылса, ошол боюнча гана берилүүсүн талап кылабыз.
Эсенаман Тойгонбаевдин айтымында, ардагерлердин атынан жеңилдиктерди өз ордунда калтыруу өтүнүчү жазылган атайын кайрылуу президентке, өкмөт башчыга жана калкты социалдык жактан коргоо министрлигине жиберилген.
Ал эми калкты социалдык жактан коргоо министрлигинен билдиришкендей, жеңилдиктердин ордун акчалай төлөм менен алмаштырууну колдогон ардагерлер да арбын. Анткени, бул система биринчиден, жеңилдик алуучу жарандардын ашык баш кагаздарды толтуруп, ары-бери чуркамай түйшүктөн арылтса, экинчиден акыркы убактарда кагаз жүзүндө гана калган жеңилдиктер үчүн акча алууну туура көргөндөр бар.
Калкты социалдык жактан коргоо министринин орун басары Өктөмхан Абдуллаеванын айтымында, жеңилдиктердин ордун акчалай төлөм менен алмаштыруу тажрыйба түрүндө баскыч-баскыч менен жүргүзүлмөкчү:
-Бул системага акырындык менен өтөбүз. Мүмкүн жеңилдиктердин баарын эмес, айрымдарын гана, алсак: электр энергиясына, транспортко, коммуналдык кызмат акысы үчүн төлөнүүчү жеңилдиктердин ордуна акчалай төлөм берилет. Анткени азыр транспорттун дээрлик баары менчикте, жакында электр энергиясы менчиктештирилет. Ошондуктан, акчалаштыруу системасына өтүү зарылчылыгы келип чыгууда. Бул улам бир баскычта, тажрыйбалык негизде жүргүзүлөт.
Министрдин орун басары Өктөмхан Абдуллаева акчалай төлөмдөр пенсиянын жана жөлөк пулдардын өлчөмүнө жараша чектелет деп билдирди.
Расмий маалыматтар боюнча бүгүнкү күндө Кыргызстанда 600 миңден ашуун үй-бүлө жеңилдиктердин ар кандай түрүнөн пайдаланышат. Согуштун ардагерлери, мүмкүнчүлүгү чектелген адамдар, жалгыз бой карыялар жана башка социалдык жактан жетишпеген адамдар үчүн 30дан ашуун жеңилдиктер каралган. Өткөн жылы акчалай төлөм менен карыяларга жана майыптарга берилүүчү дары-дармектердин орду алмаштырылган эле.
Акчалаштыруу системасынын оң жана терс жактары тууралуу эксперттер өздөрүнүн пикирлерин билдиришүүдө. Экономика илимдеринин доктору Айылчы Сарыбаев бул системанын оң жактары көп деген пикирде. Анын айтымында, мындай жол мамлекетти өнүгүүгө алып келет:
-Совет мезгилинде жеңилдиктер өз убагында, бардык категориядагы адамдарга берилчү. Ал эми базар экономикасынын шартында жеңилдиктин бардык түрүнөн пайдалануу мүмкүнчүлүгү жок. Ошондуктан, алардын ордуна акчалай төлөп берүү жакшы натыйжаларды берет.
Бирок айрым бир байкоочулардын оюнча жеңилдиктердин ордун акчалай төлөм менен алмаштырууга өкмөт өзү даяр эмес. Биринчиден, мамлекеттик бюджетте жеңилдиктердин ордуна берилүүчү акчалай төлөмдөрдү өз убагында жана жетиштүү түрдө камсыздоого каражат жок. Экинчиден, бул система бюджеттин чыгашасын көбөйтөт, себеби айрым бир адамдар тарабынан мурда колдонулбай келген жеңилдиктердин баарына акча бөлүүнүүгө тийиш.
Акчалаштыруу системасы карыган адамдардын жакырланышына алып келүүсү мүмкүн деген чочулоолор чыгууда. Адистердин айтымында, буга жеңилдиктердин ордуна берилүүчү акчалай төлөмдөрдүн аз ченелүүсү жана ал төлөмдөрдүн өз убагында берилбегени себеп болот.
