Дүйнөлүк саламаттык сактоо уюму жакынкы жылдары куш ылаңынын жаңы, күчтүү түрүнүн пайда болуу коркунучу бар экенин кабарлады.
Буга чейин куш тумоосу канаттууларга гана жуга турган инфекциялык оору, адамга эч кандай зыяны жок деп айтылып келсе, 1997-жылы Гонконгдо бул вирустан 6 адам каза тапкандан кийин, Дүйнөлүк саламаттык сактоо уюуму куш тумоо вирусу адамга өтө коркунучтуу экенин далилдеп чыккан.
Жакында эле Түркияда куш тумоосунан эки киши каза болду. Түркиянын саламаттык сактоо министрлиги каза болгондор H5N1штаммынан каза болгондугун расмий тастыкташты. Түркиядагы мына ушундай жагдайга байланыштуу Түркияда окууда жүргөн Рыспаева Мээримден пикирин сурадык.
-Учурда Түркияда андай деле дүрбөлөң сезилбейт. Дүкөндөрдө тооктун, канаттууулардын эттери, жумурткалар сатылып жатат. Бир аз кооптонуу бар, ошондуктан тамакты үйдөн жасап жегенге аракет кылып жатабыз. Көчөдөн эч нерсе сатып албайбыз,- деди Мээрим.
Кыргызстанда канаттуулар тумоосу каттала элек. Бирок, бул инфекцияны алдын алуу боюнча атайын иш чаралар уланууда. Кыргызстандын мамлекеттик ветеринария департаментинин башкы адиси Калыс Жумакановдун айтымында, шектүү делинген өлкөлөрдөн этти өлкө ичине алып кирүүгө тыюу салынып, катуу көзөмөлгө алынып жатат:
Башка өлкөлөрдө эпизоотикалык абал курчуп кеткендигине байланыштуу Кыргызстандын башкы ветеринардык инспектору тарабынан чек ара пункттарында куш тумоосу катталган жерлерден канаттуулардын этин киргизүүгө тыюу салынды.
Мындан тышкары чек арада көзөмөл күчөтүлгөн режимде иштеп жатат.
Чек ара пункттарында көзөмөл катуу болгон менен өлкөгө бул оору келбейт деген кепилдик жок. Анткени, куш тумоосу катталган жерлерден контрабандалык жол менен келген канаттуулардын эти өлкө ичине алынып келип жатканын Кыргызстандын мамлекеттик ветеринария департаментинин башчысы Талант Узакбаев билдирди:
-Чек ара пункттары күчөтүлгөн режимде иштегени менен республикага канаттуулардын эти кирип кетип жатат. Жакында эле Кытайдан келген контрабандалык канаттуунун продукциясын кармадык. Контрабандалык товарлар көбүнчө чоң унаалар менен ташылат. Алар этти ортосуна жүктөп, башына мандариндерди салып коюшат экен. Ал эми Торугартта 40 градус суукта бажы кызматкерлери унаанын барын текшерүүгө мүмкүнчүлүгү жок. Ошентип контрабандалык эт өлкөгө кирип кетип жатат. Бул, албетте, чоң коркунучту туудурат.
Дүйнө өлкөлөрүндө куш тумоосуна каршы миллиондогон каражат бөлүнүүдө. Ал эми Кыргызстанда мындай чыгымдарга каражат бюджетте каралган эмес. Бир гана ишенгени эл аралык донорлордун финансылык колдоосу болууда:
-Мамлекет тартаптан бир да тыйын бөлүнгөн жок. Мына куш тумоосун алдын алууга Дүйнөлүк банктан жана Жапониядан грант түрүнө акча бөлүндү. Бардыгы болуп 3,5 миллион доллар бөлүндү. Бирок бул каражат да жетиштүү эмес,-деди мамлекеттик ветеринария департаментинин башчысы Талант Узакбаев.
Куш тумоосуна каршы вакцинаны ойлоп табуу бүгүнкү күнгө чейин анык ийгиликтерге алып келе элек. Адистердин айтымында, тумоонун бул түрүнө адамдын иммунитети жок, ошого байланыштуу бул пандемияга алып келиши мүмкүн.
Буга чейин куш тумоосу канаттууларга гана жуга турган инфекциялык оору, адамга эч кандай зыяны жок деп айтылып келсе, 1997-жылы Гонконгдо бул вирустан 6 адам каза тапкандан кийин, Дүйнөлүк саламаттык сактоо уюуму куш тумоо вирусу адамга өтө коркунучтуу экенин далилдеп чыккан.
Жакында эле Түркияда куш тумоосунан эки киши каза болду. Түркиянын саламаттык сактоо министрлиги каза болгондор H5N1штаммынан каза болгондугун расмий тастыкташты. Түркиядагы мына ушундай жагдайга байланыштуу Түркияда окууда жүргөн Рыспаева Мээримден пикирин сурадык.
-Учурда Түркияда андай деле дүрбөлөң сезилбейт. Дүкөндөрдө тооктун, канаттууулардын эттери, жумурткалар сатылып жатат. Бир аз кооптонуу бар, ошондуктан тамакты үйдөн жасап жегенге аракет кылып жатабыз. Көчөдөн эч нерсе сатып албайбыз,- деди Мээрим.
Кыргызстанда канаттуулар тумоосу каттала элек. Бирок, бул инфекцияны алдын алуу боюнча атайын иш чаралар уланууда. Кыргызстандын мамлекеттик ветеринария департаментинин башкы адиси Калыс Жумакановдун айтымында, шектүү делинген өлкөлөрдөн этти өлкө ичине алып кирүүгө тыюу салынып, катуу көзөмөлгө алынып жатат:
Башка өлкөлөрдө эпизоотикалык абал курчуп кеткендигине байланыштуу Кыргызстандын башкы ветеринардык инспектору тарабынан чек ара пункттарында куш тумоосу катталган жерлерден канаттуулардын этин киргизүүгө тыюу салынды.
Мындан тышкары чек арада көзөмөл күчөтүлгөн режимде иштеп жатат.
Чек ара пункттарында көзөмөл катуу болгон менен өлкөгө бул оору келбейт деген кепилдик жок. Анткени, куш тумоосу катталган жерлерден контрабандалык жол менен келген канаттуулардын эти өлкө ичине алынып келип жатканын Кыргызстандын мамлекеттик ветеринария департаментинин башчысы Талант Узакбаев билдирди:
-Чек ара пункттары күчөтүлгөн режимде иштегени менен республикага канаттуулардын эти кирип кетип жатат. Жакында эле Кытайдан келген контрабандалык канаттуунун продукциясын кармадык. Контрабандалык товарлар көбүнчө чоң унаалар менен ташылат. Алар этти ортосуна жүктөп, башына мандариндерди салып коюшат экен. Ал эми Торугартта 40 градус суукта бажы кызматкерлери унаанын барын текшерүүгө мүмкүнчүлүгү жок. Ошентип контрабандалык эт өлкөгө кирип кетип жатат. Бул, албетте, чоң коркунучту туудурат.
Дүйнө өлкөлөрүндө куш тумоосуна каршы миллиондогон каражат бөлүнүүдө. Ал эми Кыргызстанда мындай чыгымдарга каражат бюджетте каралган эмес. Бир гана ишенгени эл аралык донорлордун финансылык колдоосу болууда:
-Мамлекет тартаптан бир да тыйын бөлүнгөн жок. Мына куш тумоосун алдын алууга Дүйнөлүк банктан жана Жапониядан грант түрүнө акча бөлүндү. Бардыгы болуп 3,5 миллион доллар бөлүндү. Бирок бул каражат да жетиштүү эмес,-деди мамлекеттик ветеринария департаментинин башчысы Талант Узакбаев.
Куш тумоосуна каршы вакцинаны ойлоп табуу бүгүнкү күнгө чейин анык ийгиликтерге алып келе элек. Адистердин айтымында, тумоонун бул түрүнө адамдын иммунитети жок, ошого байланыштуу бул пандемияга алып келиши мүмкүн.
