Парламент спикери Өмүрбек Текебаевдин маалыматы боюнча спирттен 2004-жылы мамлекетке 18,7 млн. сом түшкөн, ал эми өткөн жылдын 11 айында болгону 13,6 млн. сом гана киреше кирген.. Табиятынан алкоголь тармагы кирешени мол бергенине карабай Кыргызстанда соңку жылдарда алкаголь чыгаруучу ишканалар чыгашалуу тармактардын катарына кирип калган. Төрага Өмүрбек Текебаев жакында мына ушул маселени көтөрүп чыкты:
- Тиешелүү комитеттер, депутаттар анализ жүргүзүп, арак заводдору бир дагы пайда алып келбегенин аныкташты. Ар дайым банкрот болуп келиптир. Бизде «Кыргызнефт», энергетика тармагы пайда алып келбейт. Эми алкаголь продукциясын чыгарган ишканалар да пайда алып келбегени болбогон иш болуп атат. Ошондуктан аталган ишканаларды эркин кылуу, мамлекет лицензиялоо жолу менен сапатына көзөмөл кылат деген концепция сунушталууда. Ал монополия болсо акциздик салыкты жыйнап алуунун өзгөчө бир тартиптерин, ошол монополиялык кырдаалдан пайдаланып жыйнаса деген идеялар айтылып атат.
Спикер Өмүрбек Текебаев алкоголь продукцияларын өндүрүүчү ишканаларды башкаруунун натыйжалуулугун көтөрүү максатындагы сунушун билдирди :
- Бул жерде абсолюттуу жүз пайыз монополия спирт өндүрүшүнө жана (аны) соода кылууну мамлекет өзүнө калтырып атат. Ал эми башка алкоголдук ичимдиктерди чыгаруу бардык менчик укугуна карабастан, монополиядан чыгарылып, белгилүү тартип менен лицензия боюнча калат,-деди Өмүрбек Текебаев.
Ал эми Мамлекеттик мүлктү башкаруу боюнча комитеттин төрагасы Турсун Турдумамбетов алкоголь продукциясын өндүргөн ишканалар кирешелүү тармак экенин, анын мамлекеттин казынасына пайда келтирүү үчүн иретке келтирип, бул тармак боюнча мыйзамга өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүү керектигин белгиледи.
Алкоголь тармагынан киреше кирбегенинин негизги себеби өлкө аймагына аткезчилик менен алынып келинген спирт ичимдиктери жана каттоодон өтпөгөн алкоголь ичимдиктерин чыгарган жеке менчик ишканалырынын көптүгүнүн кесепетинен болуп жатканын Мамлекеттик салык инспекциясынын жетекчиси Токтобек Акматов билдирди:
- Катуу көзөмөл кылбасак болбойт. Азыр биздин рынокто Казакстандын арактары, «самопал» арактар толуп кетти. Ош базарынын жанындагы үйлөрдө жашыруун цехтер каалагандай арактарды чыгарып атышат.
Токтобек Акматов белгилегендей Кыргызстандагы алкоголь ичимдиктеринин 44 пайыздан ашууну аткезчилик менен алынып келинет. Акциздик маркалар да чет мамлекеттерде чыгарылып, жергиликтүү өндүрүшчүлөр арзан баага сатып алышып, каалаганындай пайдаланышат. Ал эми жашыруун цехти финансы полициясы кармаганы менен болгону 200 сом айып пул тарттыруу менен гана чектелип калат экен.
Мамлекеттик алкоинспекциясынын жетекчиси Жекшен Жаманкуловдун айтымында, Кыргызстандагы лицензиясы бар 18 арак заводунун жабдыктары эскирип, талапка жооп бербейт. Алкоголь ичимдиктерин өндүрүүчү ишканалар чыгашалуу тармак болуп, базар экономикасында башка кошуна өлкөлөр менен атаандаша албай калган. Ал аткезчилик абдан көбөйүп кеткенин белгиледи:
-Аткезчилик менен күрөшүүнүн бир жолу катары спирт ичимдиктерин сатуучу атайын дүкөндөрдү ачууну сунуштап атабыз.
Жекшен Жаманкуловдун пикиринде, Бишкектин көчөлөрүндөгү майда «камоктордо», соода түйүндөрүндө арак сатууга тыйуу салып, алкоголь ичимдиктерин сатуучу атайын дүкөндөрдү ачуу менен өкмөт көзөмөлгө алуу мүмкүнчүлүгүнө ээ болуп, андан түшкөн киреше көмүскөгө кетпей, мамлекеттик казынага түшөт.
- Тиешелүү комитеттер, депутаттар анализ жүргүзүп, арак заводдору бир дагы пайда алып келбегенин аныкташты. Ар дайым банкрот болуп келиптир. Бизде «Кыргызнефт», энергетика тармагы пайда алып келбейт. Эми алкаголь продукциясын чыгарган ишканалар да пайда алып келбегени болбогон иш болуп атат. Ошондуктан аталган ишканаларды эркин кылуу, мамлекет лицензиялоо жолу менен сапатына көзөмөл кылат деген концепция сунушталууда. Ал монополия болсо акциздик салыкты жыйнап алуунун өзгөчө бир тартиптерин, ошол монополиялык кырдаалдан пайдаланып жыйнаса деген идеялар айтылып атат.
Спикер Өмүрбек Текебаев алкоголь продукцияларын өндүрүүчү ишканаларды башкаруунун натыйжалуулугун көтөрүү максатындагы сунушун билдирди :
- Бул жерде абсолюттуу жүз пайыз монополия спирт өндүрүшүнө жана (аны) соода кылууну мамлекет өзүнө калтырып атат. Ал эми башка алкоголдук ичимдиктерди чыгаруу бардык менчик укугуна карабастан, монополиядан чыгарылып, белгилүү тартип менен лицензия боюнча калат,-деди Өмүрбек Текебаев.
Ал эми Мамлекеттик мүлктү башкаруу боюнча комитеттин төрагасы Турсун Турдумамбетов алкоголь продукциясын өндүргөн ишканалар кирешелүү тармак экенин, анын мамлекеттин казынасына пайда келтирүү үчүн иретке келтирип, бул тармак боюнча мыйзамга өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүү керектигин белгиледи.
Алкоголь тармагынан киреше кирбегенинин негизги себеби өлкө аймагына аткезчилик менен алынып келинген спирт ичимдиктери жана каттоодон өтпөгөн алкоголь ичимдиктерин чыгарган жеке менчик ишканалырынын көптүгүнүн кесепетинен болуп жатканын Мамлекеттик салык инспекциясынын жетекчиси Токтобек Акматов билдирди:
- Катуу көзөмөл кылбасак болбойт. Азыр биздин рынокто Казакстандын арактары, «самопал» арактар толуп кетти. Ош базарынын жанындагы үйлөрдө жашыруун цехтер каалагандай арактарды чыгарып атышат.
Токтобек Акматов белгилегендей Кыргызстандагы алкоголь ичимдиктеринин 44 пайыздан ашууну аткезчилик менен алынып келинет. Акциздик маркалар да чет мамлекеттерде чыгарылып, жергиликтүү өндүрүшчүлөр арзан баага сатып алышып, каалаганындай пайдаланышат. Ал эми жашыруун цехти финансы полициясы кармаганы менен болгону 200 сом айып пул тарттыруу менен гана чектелип калат экен.
Мамлекеттик алкоинспекциясынын жетекчиси Жекшен Жаманкуловдун айтымында, Кыргызстандагы лицензиясы бар 18 арак заводунун жабдыктары эскирип, талапка жооп бербейт. Алкоголь ичимдиктерин өндүрүүчү ишканалар чыгашалуу тармак болуп, базар экономикасында башка кошуна өлкөлөр менен атаандаша албай калган. Ал аткезчилик абдан көбөйүп кеткенин белгиледи:
-Аткезчилик менен күрөшүүнүн бир жолу катары спирт ичимдиктерин сатуучу атайын дүкөндөрдү ачууну сунуштап атабыз.
Жекшен Жаманкуловдун пикиринде, Бишкектин көчөлөрүндөгү майда «камоктордо», соода түйүндөрүндө арак сатууга тыйуу салып, алкоголь ичимдиктерин сатуучу атайын дүкөндөрдү ачуу менен өкмөт көзөмөлгө алуу мүмкүнчүлүгүнө ээ болуп, андан түшкөн киреше көмүскөгө кетпей, мамлекеттик казынага түшөт.
