Жаңы редакцияда президенттин ыйгарым-укуктары бир топ кеңейтилген. Мамлекет башчынын өткөөл мезгилдеги ыйгарым-укуктары андан бетер күчтүү берилген. Маселен, өткөөл мезгилде президент премьер-министрди дайындоодо гана Жогорку Кеңештин макулдугун алат. Ал эми калган өкмөт мүчөлөрүн премьер-министрдин сунушу менен президент өзү дайындайт.
Өкмөттүн структурасын да президент аныктайт. Мындай тартип жаңыдан парламенттик шайлоо болуп, жаңы Конституцияга ылайык өкмөт түзүлгөнгө чейин уланат. Президентке мындай ыйгарым-укук 8-ноябрда кабыл алынган Конституцияда берилген эмес эле. Конституциянын демилгечилеринин пикиринде, бул саясий кризистен чыгуунун бирден-бир туура жолу эле.
Президенттин ыйгарым-укуктары өткөөл мезгилден кийин да күчтүү бойдон калат. Ал маселен, коопсуздук жана коргонуу багытындагы министрликтердин, структуралардын башчыларын түздөн-түз өзү дайындап, өзү кызматтан алат. Ага Жогорку Кеңештин да, өкмөт башчынын да кийлигишүүсү каралган эмес. Бул 69 беренеде жазылган. Мындай кадам бийликке келген кайсы бир саясий партиянын бийликти толук ээлеп алуусуна жол бербеш үчүн жасалганы айтылууда.
Юстиция министринин милдетин аткаруучу Марат Кайыпов президенттин ыйгарым-укуктары күчөтүлдү дегенге каршы экендигин билдирет:
"Каршымын. Менин оюмча кеңейтилгендин ордуна кайрадан кыскартылган. Себеби, президенттин парламентти тарката турган бир дагы мүмкүнчүлүгү каралбаптыр. Оппозиция талаптары бүт орундалыптыр. 9-ноябрда кабыл алынган конституциянын жетишкендиктери толугу менен сакталган. Көп карама-каршылыктар оңдолгон".
Ал эми күч министрлеринин президент тарабынан дайындалуусу тууралуу маселеге Кайыпов мындай пикирин айтты:
"Президент Кыргыз Республикасынын мамлекет башчысы. Президент Конституциянын кепили. Президент Кыргыз Республикасынын жарандарынын укуктарынын жана эркиндиктеринин аткарылышынын кепили. Эгерде президенттин колунда укук, тартип коргоо органдары болбосо ал кантип кепил боло алат? Мамлекетте туруктуулукту кантип сактай алат?.
Ал эми Жогорку Кеңештин төрагасынын орун басары Эркин Алымбеков конституция тууралуу буларды билдирди:
"Консенсус болсун деп, ошол Конституцияга макул болуп сүйлөшкөн элек. Карама-каршылыкта ордубузда тура бербейли дегенбиз. Мен да ошого макул болуп, бирок конституцияны жоболорду бузуу менен кабыл алууга каршы болгонмун".
Эркин Алымбековдун айтымында, конституциянын бул вариантына каршы күчтөр бар жана убагы келгенде алар өздөрүнүн сөзүн айтат.
Жаңы конституцияга ылайык Жогорку Кеңеш 90 депутаттан туруп, анын 50% партиялык тизме менен шайланат. Жогорку Кеңеште 50%дан ашык депутаттык мандатты жеңип алган партия өкмөт башчылыкка талапкерди көрсөтөт. Премьер-министр өз кезегинде өкмөттүн структурасын президент менен макулдашып, Жогорку Кеңештин бекитүүсүнө жолдойт. Премьер-министр күч министрлеринин башка министрлерди дайындоо үчүн талапкерлерди тандап, бекитүүгө президентке жолдойт.
Мындан сырткары президентке губернатор, акимдерди дайындоо укугу берилген. Конституциялык жана Жогорку Соттун мүчөлөрүн дайындоодо да президенттин ыйгарым-укуктары күчөтүлгөн. Эгерде 8-ноябрдагы конституцияга ылайык президент бул соттордун мүчөлөрүн шайлоодо Сот иштери боюнча Улуттук Кеңештин сунуштарын жетекчиликке алса, 30-декабрдагы конституция боюнча андай талап жоюлуп, президент Конституциялык жана Жогорку Соттун мсүчөлүгүнө талапкерлерди Жогорку Кеңешке сунуштап, ал тарабынан шайланат. Ошол эле мезгилде бул соттордун судьялыгына карылыгы чектелген мөөнөткө чейин, башкача айтканда 70 жашка чыкканга чейин дайындалат деген эреже киргизилген. Ал эми жергиликтүү соттордун судьяларын Сот иштери боюнча Улуттук Кеңештин сунушу менен президент дайындайт.
Өкмөттүн структурасын да президент аныктайт. Мындай тартип жаңыдан парламенттик шайлоо болуп, жаңы Конституцияга ылайык өкмөт түзүлгөнгө чейин уланат. Президентке мындай ыйгарым-укук 8-ноябрда кабыл алынган Конституцияда берилген эмес эле. Конституциянын демилгечилеринин пикиринде, бул саясий кризистен чыгуунун бирден-бир туура жолу эле.
Президенттин ыйгарым-укуктары өткөөл мезгилден кийин да күчтүү бойдон калат. Ал маселен, коопсуздук жана коргонуу багытындагы министрликтердин, структуралардын башчыларын түздөн-түз өзү дайындап, өзү кызматтан алат. Ага Жогорку Кеңештин да, өкмөт башчынын да кийлигишүүсү каралган эмес. Бул 69 беренеде жазылган. Мындай кадам бийликке келген кайсы бир саясий партиянын бийликти толук ээлеп алуусуна жол бербеш үчүн жасалганы айтылууда.
Юстиция министринин милдетин аткаруучу Марат Кайыпов президенттин ыйгарым-укуктары күчөтүлдү дегенге каршы экендигин билдирет:
"Каршымын. Менин оюмча кеңейтилгендин ордуна кайрадан кыскартылган. Себеби, президенттин парламентти тарката турган бир дагы мүмкүнчүлүгү каралбаптыр. Оппозиция талаптары бүт орундалыптыр. 9-ноябрда кабыл алынган конституциянын жетишкендиктери толугу менен сакталган. Көп карама-каршылыктар оңдолгон".
Ал эми күч министрлеринин президент тарабынан дайындалуусу тууралуу маселеге Кайыпов мындай пикирин айтты:
"Президент Кыргыз Республикасынын мамлекет башчысы. Президент Конституциянын кепили. Президент Кыргыз Республикасынын жарандарынын укуктарынын жана эркиндиктеринин аткарылышынын кепили. Эгерде президенттин колунда укук, тартип коргоо органдары болбосо ал кантип кепил боло алат? Мамлекетте туруктуулукту кантип сактай алат?.
Ал эми Жогорку Кеңештин төрагасынын орун басары Эркин Алымбеков конституция тууралуу буларды билдирди:
"Консенсус болсун деп, ошол Конституцияга макул болуп сүйлөшкөн элек. Карама-каршылыкта ордубузда тура бербейли дегенбиз. Мен да ошого макул болуп, бирок конституцияны жоболорду бузуу менен кабыл алууга каршы болгонмун".
Эркин Алымбековдун айтымында, конституциянын бул вариантына каршы күчтөр бар жана убагы келгенде алар өздөрүнүн сөзүн айтат.
Жаңы конституцияга ылайык Жогорку Кеңеш 90 депутаттан туруп, анын 50% партиялык тизме менен шайланат. Жогорку Кеңеште 50%дан ашык депутаттык мандатты жеңип алган партия өкмөт башчылыкка талапкерди көрсөтөт. Премьер-министр өз кезегинде өкмөттүн структурасын президент менен макулдашып, Жогорку Кеңештин бекитүүсүнө жолдойт. Премьер-министр күч министрлеринин башка министрлерди дайындоо үчүн талапкерлерди тандап, бекитүүгө президентке жолдойт.
Мындан сырткары президентке губернатор, акимдерди дайындоо укугу берилген. Конституциялык жана Жогорку Соттун мүчөлөрүн дайындоодо да президенттин ыйгарым-укуктары күчөтүлгөн. Эгерде 8-ноябрдагы конституцияга ылайык президент бул соттордун мүчөлөрүн шайлоодо Сот иштери боюнча Улуттук Кеңештин сунуштарын жетекчиликке алса, 30-декабрдагы конституция боюнча андай талап жоюлуп, президент Конституциялык жана Жогорку Соттун мсүчөлүгүнө талапкерлерди Жогорку Кеңешке сунуштап, ал тарабынан шайланат. Ошол эле мезгилде бул соттордун судьялыгына карылыгы чектелген мөөнөткө чейин, башкача айтканда 70 жашка чыкканга чейин дайындалат деген эреже киргизилген. Ал эми жергиликтүү соттордун судьяларын Сот иштери боюнча Улуттук Кеңештин сунушу менен президент дайындайт.
