Улуттар уюму белгилегендей, Ашхабадда 10-декабрда ачылган борбор Түркмөнстан, Казакстан, Кыргызстан, Тажикстан жана Өзбекстан өкмөттөрүнө талаш – тартыштарды тынчтык жолу менен чечүүсүнө мүмкүнчүлүк түзүүдө, диалогду өнүктүрүүдө, долбоорлор менен демилгелерге эл аралык колдоо табууда жардам берүүнү көздөйт. Ага катар наркосоодага, уюшкан кылмыштуулукка, экстремизмге каршы күрөшүү аракеттерин координациялоо максаты бар. Борборду Улуттар уюмунун атайын өкүлү жетектейт. Баштапкы бюджети 2,3 миллион доллар, анда эл аралык кызматкерлердин чакан тобу иштейт. Түркмөн президенти Гурбангулу Бердымухаммедов борбордун ачылыш салтанатында буларга токтолду:
-Тарых, анын ичинде азыркы тарых дипломатия түрдүү формалар менен көрүнүштөрүндө чыр-чатактар менен согуштарды алдын алууда олуттуу фактор болгонунун аз эмес мисалдарын билет.
Алдын алма дипломатия борборунун ачылышына чет өлкөлүк расмий адамдардын, анын ичинде апта башында Түркмөнстанга иш сапары менен келген тажик президенти Эмомали Рахмон, Казакстан, Өзбекстан, Ирандын тышкы иштер министрлери, кыргыз тышкы иштер министринин орун басары, ошондой эле бир катар аймактык уюмдардын расмий өкүлдөрүнүн катышуусу бул окуянын маанилүүлүгүн көргөзгөндөй болду. БУУнун башкатчы Пан Ги Мундун атынан анын саясий маселелер боюнча орун басары Линн Паско сөз сүйлөп, буларды белгиледи:
-Бир нече жылга созулган кылдат консультациялар жана сүйлөшүүлөрдөн кийин бул окуя жогорку кызматташтык жана достук маанайы менен жаралды. Бул - Улуттар уюму менен Борбор Азия өлкөрү ортосундагы өнөктөштүктүн жаңы бөлүгүнүн башталышы.
Жакынкы тарыха кайрылсак, 1990-жылдардын орто ченинде Тажикстанда жарандык согуш орун алган эле. Андан соң террорчул топтор Тажикстан, Кыргызстан, Өзбекстан аймагына кол салган. Регионго согуш али басыла элек коңшу Ооганстандан апийимдин агылып келүүсү уланууда. Бул өз кезегинде апийимга азгырылгандардын санын көбөйтүп, чөлкөмдөгү өлкөлөрдүн калкынын саламаттыгына да таасирин тийгизип жатат.
Келечектеги ыктымал, анын ичинде суу маселесине байланышкан талаш –тартыштарды алдын алуудан тышкары ушул өңүдүү проблемаларды чечүү олуттуу милдет экени шексиз. Улуттар уюму Шанхай кызматташтык уюму сыяктуу аймактык бирикемелер алардын Ашхабаддагы борборунун вазийпасын аткаруусуна жардам берет деген үмүттө экенин жашырган жок.
12-декабрь -Түркмөнстан Улуттар уюму тарабынан нейтралдуу өлкө катары таанылганын он экинчи жылдыгы. Борбор Азия өлкөлөрүнөн тышкары Иран менен Түркия да кирген Экономкалык кызматташтык уюмунун башкатчысы Хуршид Анвар алдын алма дипломатия борборунун Ашхабда ачылышынын бир жүйөөсүн өлкөнүн ушул макамына байланыштырды:
-Ал ( Түркмөнстан) аймактын борборунда жайгашгандыгы, нейтралдуулук саясаты анын бул ролуна толугу менен шайкеш келүүдө жана бекемдеп турат.
Ал эми мурдагы президент Сапармурад Ниязовдун өзүн- өзү изоляциялоо саясатынан жаңыдан кутулуп жаткан Түркмөнстан үчүн БУУнун борборунун ачылышы өлкөнүн эл аралык беделин көтөрүүгө олуттуу салым кошчу көрүнүш.
-Тарых, анын ичинде азыркы тарых дипломатия түрдүү формалар менен көрүнүштөрүндө чыр-чатактар менен согуштарды алдын алууда олуттуу фактор болгонунун аз эмес мисалдарын билет.
Алдын алма дипломатия борборунун ачылышына чет өлкөлүк расмий адамдардын, анын ичинде апта башында Түркмөнстанга иш сапары менен келген тажик президенти Эмомали Рахмон, Казакстан, Өзбекстан, Ирандын тышкы иштер министрлери, кыргыз тышкы иштер министринин орун басары, ошондой эле бир катар аймактык уюмдардын расмий өкүлдөрүнүн катышуусу бул окуянын маанилүүлүгүн көргөзгөндөй болду. БУУнун башкатчы Пан Ги Мундун атынан анын саясий маселелер боюнча орун басары Линн Паско сөз сүйлөп, буларды белгиледи:
-Бир нече жылга созулган кылдат консультациялар жана сүйлөшүүлөрдөн кийин бул окуя жогорку кызматташтык жана достук маанайы менен жаралды. Бул - Улуттар уюму менен Борбор Азия өлкөрү ортосундагы өнөктөштүктүн жаңы бөлүгүнүн башталышы.
Жакынкы тарыха кайрылсак, 1990-жылдардын орто ченинде Тажикстанда жарандык согуш орун алган эле. Андан соң террорчул топтор Тажикстан, Кыргызстан, Өзбекстан аймагына кол салган. Регионго согуш али басыла элек коңшу Ооганстандан апийимдин агылып келүүсү уланууда. Бул өз кезегинде апийимга азгырылгандардын санын көбөйтүп, чөлкөмдөгү өлкөлөрдүн калкынын саламаттыгына да таасирин тийгизип жатат.
Келечектеги ыктымал, анын ичинде суу маселесине байланышкан талаш –тартыштарды алдын алуудан тышкары ушул өңүдүү проблемаларды чечүү олуттуу милдет экени шексиз. Улуттар уюму Шанхай кызматташтык уюму сыяктуу аймактык бирикемелер алардын Ашхабаддагы борборунун вазийпасын аткаруусуна жардам берет деген үмүттө экенин жашырган жок.
12-декабрь -Түркмөнстан Улуттар уюму тарабынан нейтралдуу өлкө катары таанылганын он экинчи жылдыгы. Борбор Азия өлкөлөрүнөн тышкары Иран менен Түркия да кирген Экономкалык кызматташтык уюмунун башкатчысы Хуршид Анвар алдын алма дипломатия борборунун Ашхабда ачылышынын бир жүйөөсүн өлкөнүн ушул макамына байланыштырды:
-Ал ( Түркмөнстан) аймактын борборунда жайгашгандыгы, нейтралдуулук саясаты анын бул ролуна толугу менен шайкеш келүүдө жана бекемдеп турат.
Ал эми мурдагы президент Сапармурад Ниязовдун өзүн- өзү изоляциялоо саясатынан жаңыдан кутулуп жаткан Түркмөнстан үчүн БУУнун борборунун ачылышы өлкөнүн эл аралык беделин көтөрүүгө олуттуу салым кошчу көрүнүш.
