- Кыргызстан кыйноолорго каршы эл аралык документтерге кол коюп, өзүнүн мыйзамдарын жакшыртып жатат деп айтылып келет. Иш жүзүндө чын эле кыйноолор азая баштадыбы?
Садыкжан Махмудов: «Соломондун нуру» уюму 2001-жылдан бери Ош, Баткен облустарынын абактарында мониторинг өткөрөт. 2009-жылы ЕККУ аркылуу долбоор боюнча Ош, Баткен облустарында тергөө абактарында мониторинг жүргүзүп келдим. Ал жерден түшкөн арыздар боюнча иштедик. Бардыгы болуп 120 арыз түштү, ошонун ичинен 22 арыз зордук-зомбулук, кылбаган кылмыш ишин кылды деп өткөргөн боюнча арыз түштү.
Ошондой эле тергөө абактардан түшкөн. Эки-эки жарым ай өткөндөн кийин эч изи калбайт. Кыйын болду. Алты иш боюнча өткөн жылы биз Башкы прокуратурага кайрылганбыз. Көп иштерде тосмо арыз алышат.
Эми абактарда отурган адамдарга тосмо алыш анча кыйын эмес. Себеби оперативдүү иштеген адамдар убактылуу кармап туруучу жерлерге киришкен, ал жерде иштешке укугу бар. Тосмо арыз менен иштерди кыскарттыруу болуп атат.
- Абактардагы кыйноолорду азайтууда жарандык коомдун ролу кандай?
Садыкжан Махмудов: Мурда 2005-жылга чейин мындай иштер көп болгон. Адамдар кимге кайрылышты билбей, же өз укугу бузулганын билбестен тийиштүү органдарга кайрылышкан эмес.
2005-жылдан кийин көп адамдар кайрыла баштады. Азыр өсүш тенденциясы байкалууда. Андан тышкары коомдук уюм ар дайым ушундай жерлерде мониторинг өтүп, карап туруш керек. Андай карап турбаса ал жерде эмне болуп атканын эч ким билбей калат.
- Бир катар эл аралык уюмдар, анын ичинде Европадагы Коопсуздук жана Кызматташтык уюму кыйноолорду азайтуу боюнча кыргыз бийлигине колдоо көрсөтүп келет. Мындай пайдалардан майнап, натыйжа чыгып жатат деп ойлойсузбу?
Садыкжан Махмудов: ЕККУнун жардамы менен 2004-жылдан бери биз уюмдагы иштерди алып барганбыз. Ал жерде отурган адамдардын жашоо шартын жакшыртканга аракет кылган. Мисалы, Араван районунда, Ош, Кара-Суу, Өзгөн убактылуу кармоо жайларында бир катар практикалык иштерди кылып, аянтчаларды куруп берди.
Экинчиден, ошол жерде отурган адамдардын укугун коргоо керек. Бизде адвокаттар көйгөйлөрү бар. Тергөөчүлөр өздөрүнүн адвокттарын чакырып кол койдуруп, документтерди мыйзам катары кошуп коет. Ушул иштер боюнча ЕККУнун жардамы менен башка адвокаттардын ишине акчасын төлөп берет. Ушул боюнча чоң иш алып баруудабыз.
- Бүгүн Бишкекте Ноокатта 2008-жылы болгон окуяга байланыштуу камакка алынгандардын укугу бузулган фактылар боюнча иликтөө чыгып, ошонун бет ачары болгон атат. Соңку учурда кыргыз бийлиги экстремизм, терорризм менен күрөшүүдө адам укугун бузган учурлар көп болуп атат деп Азиза Абдрасулова айтып келет.
Садыкжан Махмудов: 2008-жылы октябрда Орозо айттан кийин Ноокат районунун борборунда бул иш өткөн. Мен да адвокат катары эки адамдын укугун коргоп, жактоочу болуп бул ишке катышкам. Машрапов деген ата-бала 1-октябрь айт күнү талаага саат тогузда чыгып кетишкен. Бирок уулуна 6 жыл, атасына 14 жыл мөөнөт берген.
- Рахмат маегиңизге.
Садыкжан Махмудов: «Соломондун нуру» уюму 2001-жылдан бери Ош, Баткен облустарынын абактарында мониторинг өткөрөт. 2009-жылы ЕККУ аркылуу долбоор боюнча Ош, Баткен облустарында тергөө абактарында мониторинг жүргүзүп келдим. Ал жерден түшкөн арыздар боюнча иштедик. Бардыгы болуп 120 арыз түштү, ошонун ичинен 22 арыз зордук-зомбулук, кылбаган кылмыш ишин кылды деп өткөргөн боюнча арыз түштү.
Ошондой эле тергөө абактардан түшкөн. Эки-эки жарым ай өткөндөн кийин эч изи калбайт. Кыйын болду. Алты иш боюнча өткөн жылы биз Башкы прокуратурага кайрылганбыз. Көп иштерде тосмо арыз алышат.
Эми абактарда отурган адамдарга тосмо алыш анча кыйын эмес. Себеби оперативдүү иштеген адамдар убактылуу кармап туруучу жерлерге киришкен, ал жерде иштешке укугу бар. Тосмо арыз менен иштерди кыскарттыруу болуп атат.
- Абактардагы кыйноолорду азайтууда жарандык коомдун ролу кандай?
Садыкжан Махмудов: Мурда 2005-жылга чейин мындай иштер көп болгон. Адамдар кимге кайрылышты билбей, же өз укугу бузулганын билбестен тийиштүү органдарга кайрылышкан эмес.
2005-жылдан кийин көп адамдар кайрыла баштады. Азыр өсүш тенденциясы байкалууда. Андан тышкары коомдук уюм ар дайым ушундай жерлерде мониторинг өтүп, карап туруш керек. Андай карап турбаса ал жерде эмне болуп атканын эч ким билбей калат.
- Бир катар эл аралык уюмдар, анын ичинде Европадагы Коопсуздук жана Кызматташтык уюму кыйноолорду азайтуу боюнча кыргыз бийлигине колдоо көрсөтүп келет. Мындай пайдалардан майнап, натыйжа чыгып жатат деп ойлойсузбу?
Садыкжан Махмудов: ЕККУнун жардамы менен 2004-жылдан бери биз уюмдагы иштерди алып барганбыз. Ал жерде отурган адамдардын жашоо шартын жакшыртканга аракет кылган. Мисалы, Араван районунда, Ош, Кара-Суу, Өзгөн убактылуу кармоо жайларында бир катар практикалык иштерди кылып, аянтчаларды куруп берди.
Экинчиден, ошол жерде отурган адамдардын укугун коргоо керек. Бизде адвокаттар көйгөйлөрү бар. Тергөөчүлөр өздөрүнүн адвокттарын чакырып кол койдуруп, документтерди мыйзам катары кошуп коет. Ушул иштер боюнча ЕККУнун жардамы менен башка адвокаттардын ишине акчасын төлөп берет. Ушул боюнча чоң иш алып баруудабыз.
- Бүгүн Бишкекте Ноокатта 2008-жылы болгон окуяга байланыштуу камакка алынгандардын укугу бузулган фактылар боюнча иликтөө чыгып, ошонун бет ачары болгон атат. Соңку учурда кыргыз бийлиги экстремизм, терорризм менен күрөшүүдө адам укугун бузган учурлар көп болуп атат деп Азиза Абдрасулова айтып келет.
Садыкжан Махмудов: 2008-жылы октябрда Орозо айттан кийин Ноокат районунун борборунда бул иш өткөн. Мен да адвокат катары эки адамдын укугун коргоп, жактоочу болуп бул ишке катышкам. Машрапов деген ата-бала 1-октябрь айт күнү талаага саат тогузда чыгып кетишкен. Бирок уулуна 6 жыл, атасына 14 жыл мөөнөт берген.
- Рахмат маегиңизге.
