Линктер

ЧУКУЛ КАБАР!
29-Март, 2024-жыл, жума, Бишкек убактысы 11:35

Түркмөнстан жаңы парламент шайлоодо


Ашхабад. Түркмөн парламентинин имараты
Ашхабад. Түркмөн парламентинин имараты

Түркмөнстанда жекшембиде жаңы парламент үчүн шайлоо болду. Анын жүрүшүнө биринчи жолу БУУ, ЕККУ жана КМШнын 40ка жакын байкоочусу көз салышты. Бул - президент Бердимухаммедовдун тушундагы алгачкы парламенттик шайлоо.

Түркмөнстандын ушул жылдын сентябрында кабыл алынган жаңы Конституциясына ылайык, межилистин 125 депутаттык орду үчүн 288 талапкер ат салышып, добуш берүүгө 3 миллионго жакын адам катышты. Добуш берүүгө эгемен Түркмөнстандын тарыхында биринчи ирет эл аралык уюмдар менен КМШнын байкоочулары, анын ичинде Кыргызстандын Борбордук шайлоо комиссиясынын мүчөсү Абдыжапар Бегматов менен Ош шаардык шайлоо комиссиясынын төрагасы Амат Маматоморов байкоо салышты.

Түркмөнстандын азыркы бийлиги бул шайлоону 21 жыл жеке башкарган Түркмөнбашы Сапармурад Ниязовдун убагындагы аксакалдар менен жергиликтүү бийлик өкүлдөрү түзгөн жыйынды жоюп, жаңы межилисти шайлоо өлкөнүн азыркы президенти Гурбангулы Бердымухамедовдун демократияга жол ачам деп берген убадаларынын бирин аткарышы деп баалап жатышат. Бирок депутаттыкка ат салышкан 288 талапкердин көбү бийликтин көзүн караган Демократиялык партиянын талапкерлери экендигин жана түркмөн улутунан башка улуттагылар шайлоодон четте калгандыгын саясатчылар сындап жатышат.

Алардын бири, экс-депутат, азыр Швецияда качкын болуп жүргөн Калмырат Сойүндун баамында, бул шайлоо Түркмөнстанга эч кандай өзгөрүү алып келбейт, себеби азыр деле мурдагы Түркмөнбашынын түрү өзгөртүлгөн саясаты уланып жатат:

-Бул шайлоо Түркмөнстанга жакшы өзгөрүүлөрдү алып келет деп айтуу кыйын. Себеби бул түркмөн бийлигинин кезектеги бир көз боемо оюну. Элдин каалоо-тилеги, башкача айтканда эл сунуш кылган талапкер жок болгондон кийин кайдагы адилеттик болсун? Талапкерлердин бардыгы бийликти жактаган Демократиялык партиянын жана президент жетектеген кыймылдын өкүлдөрү. Депутаттыкка өзүн-өзү көрсөткөндөрдү ойдон чыгарылган толгон шылтоолор менен шайлоого катыштырышкан жок. Демек, бул шайлоо элге жана өлкөгө эч кандай пайда алып келбейт.

Ал эми Ашхабаддын тургуну, белгилүү тарыхчы, жазуучу Аманмурат Бугаевдин айтымында, добуш берүү ачык жүрүп жатат. Бирок шайлоочулар талапкерлер тууралуу мурда толук маалымат албагандыктан тандоо кыйын болууда:

-Добуш берүү жакшы жүрүп жатат. Мен 8-шайлоо округунун 105-106 шайлоо участкасына жакын жерде турам. Бирок, талапкерлер менен эч кандай жолугушуулар болбогондуктан жакшы тааный албай жатабыз. Чынында талапкерлердин баары Демократиялык партия менен Түркмөнбашынын энесинин атын алып жүргөн аялдар уюмунун өкүлдөрү. Эл сунуштаган талапкерлер жок. Талапкерлердин арасында жаштардын көп экендиги гана үмүт жандырып турат. Алардын үчтөн бир бөлүгү жаштар жана 50 жашка чейинкилери 80 пайызын түзөт экен. Биз ошолор гана кандайдыр бир өзгөрүү алып келеби деп үмүттөнүп турабыз, бирок азырынча демократиянын учкунун да көргөн жерибиз жок.

Кыргызстандын Борбордук шайлоо комиссиясынын мурдагы мүчөсү Жеңиш Акматовдун айтымында, Түркмөнстанда парламенттик шайлоо өткөрүлүп, ага эл аралык байкоочулардын катыштырыла башташы демократиянын учкуну пайда болду деген үмүттү жаратпай койбойт:

-Бул жүрүп жаткан өзгөрүүлөрдүн бир бутагы деп эсептейм. Түркмөнстанда демократиянын мурдагыга караганда бир кадам алдыга жылуусуна жардам берет го деген ойдомун.

Ал эми коомдук ишмер Тилектеш Ишемкулов талапкерлер мурда таанышпаган шайлоочулардын милициянын чакырыгы менен барып сөзсүз добуш бериши демократиянын жышааны али жоктугун белгилейт дейт:

-Милициянын кызматкерлери ар бир түтүндү түрө кыдырып, эшиктерин каккылап сөзсүз түрдө добуш бересиң деп мажбурлап жатыптыр. Алардын мыйзамы боюнча добуш берүүгө жарамдуу ар бир адам кандай да болбосун бюллетень ташташы керек экен. Бул жагынан караганда, мен бул чыныгы демократияга карай алга жылган кадам деп айтууга таптакыр негиз бербейт деген ойдомун.

Түркмөнстандын азыркы президенти Бердымухамедов бийликке келгенден кийинки бир жаңылыгы - чет өлкөдөн билим алууга уруксат берүү болгон. Ушундан улам азыр Бишкектеги жогорку окуу жайларда окуган түркмөнстандык студенттердин саны бир топ. Бирок биз баарлашкан студенттердин баары “Азаттыкка” пикир айта албайбыз деп, өз ойлорун айтуудан баш тартышты.

XS
SM
MD
LG