Буга муфтияттагы өзгөрүүлөр, ошону менен катар Халал бөлүмүнө карата айтылып келаткан терс пикирлер себеп болгон. Ошол эле кезде жаңы Халал борбору түзүлгөнү белгилүү болду. Бул тууралуу 17-февралда муфтий Максат ажы Токтомушев менен Халал бөлүмүнүн башчысы Мыктыбек Арстанбек өткөргөн маалымат жыйынында айтылды.
Муфтият: Кеп-сөздөн алыс бололу
Кыргызстандын муфтийи Максатбек ажы Токтомушев 17-февралдагы маалымат жыйынында Халал бөлүмүн жоюп, аны муфтияттын курамынан чыгаруу себебин мындайча түшүндүрдү.
- Бир топ чыр-чатак ызы-чуулар болуп кетти. Кээ бири туура айтса, кээ бири туура эмес айтып, бир топ маселе коомчулукка чыгып кетти. Ошондон улам тартипке келтирүү максатында бул бөлүмдү “өзүңөрчө эле болгула, биз менен кызматташтыктын негизинде гана иштешкиле” деп чечтик. Биз диний маселелерин айтып турабыз, булар болсо өздөрүнүн өндүрүштүк иштерин кыла берет.
Муфтияттагы Халал бөлүмү бир жыл мурда Рахматулла ажы Эгембердиев башчы болуп турганда ачылып, аны Мыктыбек Арстанбек жетектеп келаткан. Ал аралыкта бөлүм 90дон ашык соода жайларына жана ишканаларга халал сертификатын берүүгө жетишкен. Бирок берилген сертификаттар жана андан түшкөн кирешелер коомчулукта чоң талкууну жаратып, Улуттук коопсуздук кызматы да текшерүү да жүргүзгөн болчу. Муфтияттын Халал бөлүмү бир жыл аралыгында адал сертификатын алган ишканалар менен 1 млн. 800 миң сомдук келишим түзүүгө жетишкен.
Муфтияттагы маалымат жыйынында Мыктыбек Арстанбек өзү буларга токтолду.
- УКМК бизди төрт айдан ашык текшерди. Бирок биз азырынча эркиндикте жүрүп, сотко чакырылбай, бизге эч кандай доомат коюлбагандан кийин алар мыйзам бузуу таппады го деп ойлойбуз. Ошентсе да бизди чакырып, эч нерсе таппадык деп айта элек. Ошондуктан биз өзүбүз да жакында “эми коом алдында уу-дуу кеп кетти, эми бизди ууру кылгыла же актагыла” деп, кат менен кайрылабыз.
Мыктыбек Арстанбектин айтымында, муфтияттын Халал бөлүмүн жоюу боюнча чечимди алар түшүнүү менен кабыл алышкан. Бирок муфтияттагы бөлүм жоюлганы менен ал коммерциялык негиздеги жаңы Халал борбору болуп түзүлдү.
Мыктыбек Арстанбектин маалымдашынча, жаңы борбор Юстиция министрлигинен каттоодон өттү.
- Өз алдынча юридикалык тарап катары күбөлүк алдык. “Халал индустриясын өнүктүрүү борбору” деген мөөрүбүз бар. Муфтияттан бошогон беш кызматкер ошол борбордун өзөгү болуп калды.
Адалбы, адал эмеспи?
Кыргызстанда исламдын таасири күчөгөнү диний талап-шарттар сакталган адал тамак-ашка, азык түлүккө да суроо талап күчөдү. Бишкек шаарынын тургуну Нурдин Ашыпов ага себеп болгон жагдайларды айтып берди.
- Алла-Таала көптөгөн ырыскы берип, “ошонун ичинен тазасын жегиле” деген. Таза эмес тамак жеген кишинин дубасы 40 күнгө чейин кабыл болбойт деп айтылат.
Деген менен “адал” деп, жазылып турган тамак-аштын баары эле анын талаптарына жооп берет деп айтуу да туура эмес. Буга муфтият, дин өкүлдөрү жана адал сертификатын бергендер да кошулат. Муфтияттагы халал сертификатын берүүчү бөлүмдү жоюуга да себеп болгон жагдайлардын бири ушул.
Адал деген белгинин алдында эт-азыктарын саткан дүкөндүн кызматкери Нуршат Аташовду угалы:
- Адал деп жазып, адал деп сертификат алган күндө деле буга жүз пайыз ишенип болбойт. Анткени алдайм десе, алдай берет. Бул жерде Кудай алдынча жоопкерчилик 90 пайыз сатуучунун мойнунда, ал эми алып жатып, тактап сурап койбогон үчүн 10 пайыз, албетте алуучуда болот.
Мамлекет болсо халал стандартына өтүү ар бир ишкананы жеке ыктыяры болушу керек деп эсептейт. Ошентсе да жакында Жогорку Кеңеште даярдалган мыйзамга ылайык, “Халал” белгиси менен сатылып жаткан азыктардын баары сөзсүз анын талаптарына жооп бериши керек деген жобо киргизилди. Бирок кайра эле анын канчалык деңгээлде талапка жооп бергидей кылып даярдап жатканын, чынында эле адал экенин ким, кантип аныктап, текшерет деген суроо жоопсуз калууда.
Муфтият: Кеп-сөздөн алыс бололу
Кыргызстандын муфтийи Максатбек ажы Токтомушев 17-февралдагы маалымат жыйынында Халал бөлүмүн жоюп, аны муфтияттын курамынан чыгаруу себебин мындайча түшүндүрдү.
- Бир топ чыр-чатак ызы-чуулар болуп кетти. Кээ бири туура айтса, кээ бири туура эмес айтып, бир топ маселе коомчулукка чыгып кетти. Ошондон улам тартипке келтирүү максатында бул бөлүмдү “өзүңөрчө эле болгула, биз менен кызматташтыктын негизинде гана иштешкиле” деп чечтик. Биз диний маселелерин айтып турабыз, булар болсо өздөрүнүн өндүрүштүк иштерин кыла берет.
Муфтияттагы Халал бөлүмү бир жыл мурда Рахматулла ажы Эгембердиев башчы болуп турганда ачылып, аны Мыктыбек Арстанбек жетектеп келаткан. Ал аралыкта бөлүм 90дон ашык соода жайларына жана ишканаларга халал сертификатын берүүгө жетишкен. Бирок берилген сертификаттар жана андан түшкөн кирешелер коомчулукта чоң талкууну жаратып, Улуттук коопсуздук кызматы да текшерүү да жүргүзгөн болчу. Муфтияттын Халал бөлүмү бир жыл аралыгында адал сертификатын алган ишканалар менен 1 млн. 800 миң сомдук келишим түзүүгө жетишкен.
Муфтияттагы маалымат жыйынында Мыктыбек Арстанбек өзү буларга токтолду.
- УКМК бизди төрт айдан ашык текшерди. Бирок биз азырынча эркиндикте жүрүп, сотко чакырылбай, бизге эч кандай доомат коюлбагандан кийин алар мыйзам бузуу таппады го деп ойлойбуз. Ошентсе да бизди чакырып, эч нерсе таппадык деп айта элек. Ошондуктан биз өзүбүз да жакында “эми коом алдында уу-дуу кеп кетти, эми бизди ууру кылгыла же актагыла” деп, кат менен кайрылабыз.
Мыктыбек Арстанбектин айтымында, муфтияттын Халал бөлүмүн жоюу боюнча чечимди алар түшүнүү менен кабыл алышкан. Бирок муфтияттагы бөлүм жоюлганы менен ал коммерциялык негиздеги жаңы Халал борбору болуп түзүлдү.
Мыктыбек Арстанбектин маалымдашынча, жаңы борбор Юстиция министрлигинен каттоодон өттү.
- Өз алдынча юридикалык тарап катары күбөлүк алдык. “Халал индустриясын өнүктүрүү борбору” деген мөөрүбүз бар. Муфтияттан бошогон беш кызматкер ошол борбордун өзөгү болуп калды.
Адалбы, адал эмеспи?
Кыргызстанда исламдын таасири күчөгөнү диний талап-шарттар сакталган адал тамак-ашка, азык түлүккө да суроо талап күчөдү. Бишкек шаарынын тургуну Нурдин Ашыпов ага себеп болгон жагдайларды айтып берди.
- Алла-Таала көптөгөн ырыскы берип, “ошонун ичинен тазасын жегиле” деген. Таза эмес тамак жеген кишинин дубасы 40 күнгө чейин кабыл болбойт деп айтылат.
Деген менен “адал” деп, жазылып турган тамак-аштын баары эле анын талаптарына жооп берет деп айтуу да туура эмес. Буга муфтият, дин өкүлдөрү жана адал сертификатын бергендер да кошулат. Муфтияттагы халал сертификатын берүүчү бөлүмдү жоюуга да себеп болгон жагдайлардын бири ушул.
Адал деген белгинин алдында эт-азыктарын саткан дүкөндүн кызматкери Нуршат Аташовду угалы:
- Адал деп жазып, адал деп сертификат алган күндө деле буга жүз пайыз ишенип болбойт. Анткени алдайм десе, алдай берет. Бул жерде Кудай алдынча жоопкерчилик 90 пайыз сатуучунун мойнунда, ал эми алып жатып, тактап сурап койбогон үчүн 10 пайыз, албетте алуучуда болот.
Мамлекет болсо халал стандартына өтүү ар бир ишкананы жеке ыктыяры болушу керек деп эсептейт. Ошентсе да жакында Жогорку Кеңеште даярдалган мыйзамга ылайык, “Халал” белгиси менен сатылып жаткан азыктардын баары сөзсүз анын талаптарына жооп бериши керек деген жобо киргизилди. Бирок кайра эле анын канчалык деңгээлде талапка жооп бергидей кылып даярдап жатканын, чынында эле адал экенин ким, кантип аныктап, текшерет деген суроо жоопсуз калууда.
