Коомдук пикирди сурамжылоонун өткөн жылкы жыйынтыктары Израилдин калкы арасында Палестин мамлекети түзүлүшүн, ал үчүн тынчтык сүйлөшүүлөрүн, оккупацияланган аймактар кеңейтилбешин жактагандар басымдуу экенин көргөзгөн эле. Жогорудагылар өлкөнүн азыркы премьер-министри Ариэль Шарондун "Ликуд" партиясынын парламентик шайлоодогу башкы атаандашы - Эмгек партиясынын турумуна жакыныраак. Бирок, жөөт калкы өлкөнүн 120 орундан турган парламенти-Кнессеттин жаңы мүчөлөрүн аныктоо алдындагы сурамжылоонун жыйынтыктарына караганда, палестиндерге карата катаал саясатты жактаган премьер-министр Шарондун "Ликуд " партиясы шайлоодо жеңишке жеңил эле жетет. Бул карама-каршылыкты кандайча түшүндүрүүгө болот?
Эмануел Оттоленхи Оксфорд университетиндеги Жөөт борборунун эксперти. Анын айтымында, карпайым израилдиктер Палестин мамлекетинин түзүлүшү зарыл экенин түшүнөт. Бирок, алар палестиндерди акыркы эки жылдан бери душманчылыгын күчөткөнү үчүн айыпташат. Алар палестин аймактарында жөөт кыштактарын жайгаштыруу программаларына каршы. Бирок, палестиндер тараптан жооп ирээтинде кандайдыр бир нерсе жасалмайынча аларды өткөрүп берүү - алсыздыктын жана террорчулукту сыйлоонун белгиси болоорун билишет. Алар тынчтык үчүн сүйлөшүүнү жактайт. Ошол эле учурда сүйлөшө турган эч ким жок, азыркы палестин жетекчилиги буга жөндөмсүз деген ишенимде. Оксфорд университетинин эксперти Эмануел Оттоленхи:
- Андыктан алар эң жакшысы келечекке көз карашы бар адамды эмес, бул этникалык согушта мүмкүн болгон катаал ыкмалар менен күрөшүүгө жөндөмдүү адамды тандоо деп ойлошот. Эч күмөн саноосуз эле ал адам -Ариэль Шарон.
Израилдин мыйзамдарына ылайык, өлкөнүн 4, 3 миллион шайлоочусунун 1, 5%нын колдоосуна ээ болгон партия парламентке кире алат. Добуш берүү алдындагы соңку сурамжылоолор Шарондун "Ликуд" партиясы Кнессеттеги 120 орундун төрттөн бирине ээ болоорун көргөздү. Бул өкмөттү жалгыз түзүү үчүн жетишсиз. Парламенттеги орундар үчүн "Ликуд" жана Эмгек партияларынан тышкаары дагы 26 саясий уюм атаандашууда.
Израилде шайлоо төрт жылда бир өткөрүлөт. Бирок, Кнессет өзүн өзү таратып, эрте шайлоо жарыялай алат. Былтыр ноябрда Эмгек партиясы "Ликуд" партиясы башкарган өкмөттөн чыгып кеткенден кийин мөөнөтсүз шайлоо жарыяланган болчу. Эмгек партиянын жаңы лидери, Хайфа шаарынын мэри Амрам Мицнанын айтымында, алар бул жолу "Ликуд" партиясына кошулбайт. Андыктан, аналитиктердин көпчүлүгү эгер Эмгек партиясы шайлоодон кийин да турумун өзгөртпөсө - Ариэль Шарон өкмөттүн курамына башка майда, бирок радикал партияларды тартаарын болжошууда. Шарон шайлоо алдында эл менен болгон жолугушуулардын биринде белгилегендей, ал өз ролун качан Кнессетти көзөмөлдөгөндө гана натыйжалуу аткара алат. Ошентип, Израилдин саясатында 1977-жылдан бери таасири чоң Эмгек паритиясы шайлоодо экинчи орун алышы мүмкүн. Ал эми үчүнчү орунду социологдор борборчул "Шинуй " партиясына ыроолошууда.
Өткөн аптанын соңунда Израил армиясы Газа секторуна чабуул жасаган эле. Шайлоого байланыштуу Йордандын Батыш жээгинде жана Газа секторунда палестиндердин кыймыл-аракетине коюлган чектөөлөр күчөтүлдү. Ошондой эле Йордандын Батыш жээгин Йордания, Газа секторун Мисир менен байланыштырган чек аралар жабылды. Палестиналык жумушчулар менен соодагерлер шайлоо аяктанганга чейин үч суткага Израилдин аймагына киргизилбейт.
Эмануел Оттоленхи Оксфорд университетиндеги Жөөт борборунун эксперти. Анын айтымында, карпайым израилдиктер Палестин мамлекетинин түзүлүшү зарыл экенин түшүнөт. Бирок, алар палестиндерди акыркы эки жылдан бери душманчылыгын күчөткөнү үчүн айыпташат. Алар палестин аймактарында жөөт кыштактарын жайгаштыруу программаларына каршы. Бирок, палестиндер тараптан жооп ирээтинде кандайдыр бир нерсе жасалмайынча аларды өткөрүп берүү - алсыздыктын жана террорчулукту сыйлоонун белгиси болоорун билишет. Алар тынчтык үчүн сүйлөшүүнү жактайт. Ошол эле учурда сүйлөшө турган эч ким жок, азыркы палестин жетекчилиги буга жөндөмсүз деген ишенимде. Оксфорд университетинин эксперти Эмануел Оттоленхи:
- Андыктан алар эң жакшысы келечекке көз карашы бар адамды эмес, бул этникалык согушта мүмкүн болгон катаал ыкмалар менен күрөшүүгө жөндөмдүү адамды тандоо деп ойлошот. Эч күмөн саноосуз эле ал адам -Ариэль Шарон.
Израилдин мыйзамдарына ылайык, өлкөнүн 4, 3 миллион шайлоочусунун 1, 5%нын колдоосуна ээ болгон партия парламентке кире алат. Добуш берүү алдындагы соңку сурамжылоолор Шарондун "Ликуд" партиясы Кнессеттеги 120 орундун төрттөн бирине ээ болоорун көргөздү. Бул өкмөттү жалгыз түзүү үчүн жетишсиз. Парламенттеги орундар үчүн "Ликуд" жана Эмгек партияларынан тышкаары дагы 26 саясий уюм атаандашууда.
Израилде шайлоо төрт жылда бир өткөрүлөт. Бирок, Кнессет өзүн өзү таратып, эрте шайлоо жарыялай алат. Былтыр ноябрда Эмгек партиясы "Ликуд" партиясы башкарган өкмөттөн чыгып кеткенден кийин мөөнөтсүз шайлоо жарыяланган болчу. Эмгек партиянын жаңы лидери, Хайфа шаарынын мэри Амрам Мицнанын айтымында, алар бул жолу "Ликуд" партиясына кошулбайт. Андыктан, аналитиктердин көпчүлүгү эгер Эмгек партиясы шайлоодон кийин да турумун өзгөртпөсө - Ариэль Шарон өкмөттүн курамына башка майда, бирок радикал партияларды тартаарын болжошууда. Шарон шайлоо алдында эл менен болгон жолугушуулардын биринде белгилегендей, ал өз ролун качан Кнессетти көзөмөлдөгөндө гана натыйжалуу аткара алат. Ошентип, Израилдин саясатында 1977-жылдан бери таасири чоң Эмгек паритиясы шайлоодо экинчи орун алышы мүмкүн. Ал эми үчүнчү орунду социологдор борборчул "Шинуй " партиясына ыроолошууда.
Өткөн аптанын соңунда Израил армиясы Газа секторуна чабуул жасаган эле. Шайлоого байланыштуу Йордандын Батыш жээгинде жана Газа секторунда палестиндердин кыймыл-аракетине коюлган чектөөлөр күчөтүлдү. Ошондой эле Йордандын Батыш жээгин Йордания, Газа секторун Мисир менен байланыштырган чек аралар жабылды. Палестиналык жумушчулар менен соодагерлер шайлоо аяктанганга чейин үч суткага Израилдин аймагына киргизилбейт.
