Келээрки жылдын күз айларында Казакстанда парламенттик шайлоо өтүүсү күтүлүүдө. Парламенттик шайлоого карата Казакстандагы оппозициялык маанайдагы саясий күчтөр өткөн аптада Казакстан элдик демократиялык тандоо партиясын түзүү тууралуу атайын билдирүү жасады. Алдын-ала алынган маалыматка караганда, партиянын курултайы февраль айында өткөрүлөт. Демократиялык кыймылдын лидерлеринин бири Төлөн Токтозиновдун айтымында:
– Биздин жыйналганыбыздын негизги себеби - партия куруу.
Айрым байкоочулардын пикиринде, жаңыдан түзүлүп жаткан Казакстан демократиялык тандоо партиясына бийлик тарабынан ар түрдүү кысым көрсөтүлүшү мүмкүн.
АКШнын Йел университетинин Борбордук Азия экономикасы боюнча адис Полин Жоунс Луонг:
– Казакстан демократиялык тандоо партиясын катоодон өткөрүүгө президент Нурсултан Назарбаев уруксат берээринен күмөнүм бар. Анткени демократиялык тандоо партиясы жергиликтүү бийликтерге шайлоо жана саясий кырдаалды өзгөртүүлөрдү киргизүү тууралуу сунуштар менен кайрылып, бийликти кыйла сестентип койду. Ал эми башка тараптагы “Ак жол” партиясынын жөнү башка. Алар экономикалык сунуштар менен гана чыгышкан.
Учурда Казакстанда өкмөтчүл беш партия бар. Казакстан демократиялык тандоо партиясы өлкөдөгү бирден-бир оппозициялык маанайдагы ири партия болуп калуусу ажеп эмес. Алардын программасында өлкөдө саясий кырдаалды өзгөртүү, президенттин ыйгарым укуктарын кыскартып, парламенттик башкарууну күчөтүү тууралуу сунуштар бар. Бирок Казакстандын шайлоо тууралуу мыйзамына ылайык, саясий партия атайын каттоодон өтүү үчүн бери дегенде 50 миң тарапкердин колун чогултуусу керек.
Саясий эксперттердин баамында, Казакстан демократиялык тандоо партиясы мыйзам талап кылган тарапкерлердин колун чогултуусу мүмкүн. АКШнын Түндүк Каролина университетинин доценти Стив Сэболдун пикиринде, тарапкерлердин колун чогултуу жаңы партия үчүн кыйынчылыкка турат. Бирок алардын расмий каттоодон өтүүгө мүмкүнчүлүгү барбы? Сэбол мырза бул суроого мындайча жообун узатат:
– Казакстанга АКШ жана Европа тараптан олуттуу сындар айтылууда. Өлкөдө саясий реформа жасоого бүгүнкү башкаруу режими өзү түрткү болууда. Президенттин кызы Ашар партиясын түзгөндүгү айтылган сын пикирге далил болуп атпайбы.
Казак президенти Нурсултан Назарбаевдин улуу кызы Дарига Назарбаева үстүбүздөгү жылдын октябрь айында “Ашар” партиясын уюштурган эле. Айрым байкоочулардын билдиришинче, Дарига Назарбаева түзгөн “Ашар” партиясын каттоодон өткөрүү үчүн эч кандай тоскоолдуктар болгон эмес. “Ашар” партиясын түптөө үчүн мамлекеттик “машина” иштеген. Ал эми оппозициялык маанайдагы жаңыдан түзүлүп жаткан Казакстан демократиялык тандоо партиясынын лидерлеринин бири Батырхан Даримбет партияны түзүү тууралуу оюн төмөндөгүчө билдирди:
– Партия куруу жөнүндө маселе көптөн бери айтылып келатканы ырас. Анын азыркы чечүүчү мезгили келгени бүгүн гана белгилүү болуп жаткан жок. Көптөн бери өнүгүп келаткан окуялардын негизинде, бүгүн жарыялап отурабыз. Буга Грузиядагы окуялар белгилүү бир даражада таасир эткени да ырас.
Жоунс Луонгдун пикиринде, грузия оппозициясы эл аралык колдоонун натыйжасында ийгиликтерге жетишкен сыяктуу эле, казак оппозициясы да эл аралык коомчулуктун тилектештигине үмүткөр.
– Биздин жыйналганыбыздын негизги себеби - партия куруу.
Айрым байкоочулардын пикиринде, жаңыдан түзүлүп жаткан Казакстан демократиялык тандоо партиясына бийлик тарабынан ар түрдүү кысым көрсөтүлүшү мүмкүн.
АКШнын Йел университетинин Борбордук Азия экономикасы боюнча адис Полин Жоунс Луонг:
– Казакстан демократиялык тандоо партиясын катоодон өткөрүүгө президент Нурсултан Назарбаев уруксат берээринен күмөнүм бар. Анткени демократиялык тандоо партиясы жергиликтүү бийликтерге шайлоо жана саясий кырдаалды өзгөртүүлөрдү киргизүү тууралуу сунуштар менен кайрылып, бийликти кыйла сестентип койду. Ал эми башка тараптагы “Ак жол” партиясынын жөнү башка. Алар экономикалык сунуштар менен гана чыгышкан.
Учурда Казакстанда өкмөтчүл беш партия бар. Казакстан демократиялык тандоо партиясы өлкөдөгү бирден-бир оппозициялык маанайдагы ири партия болуп калуусу ажеп эмес. Алардын программасында өлкөдө саясий кырдаалды өзгөртүү, президенттин ыйгарым укуктарын кыскартып, парламенттик башкарууну күчөтүү тууралуу сунуштар бар. Бирок Казакстандын шайлоо тууралуу мыйзамына ылайык, саясий партия атайын каттоодон өтүү үчүн бери дегенде 50 миң тарапкердин колун чогултуусу керек.
Саясий эксперттердин баамында, Казакстан демократиялык тандоо партиясы мыйзам талап кылган тарапкерлердин колун чогултуусу мүмкүн. АКШнын Түндүк Каролина университетинин доценти Стив Сэболдун пикиринде, тарапкерлердин колун чогултуу жаңы партия үчүн кыйынчылыкка турат. Бирок алардын расмий каттоодон өтүүгө мүмкүнчүлүгү барбы? Сэбол мырза бул суроого мындайча жообун узатат:
– Казакстанга АКШ жана Европа тараптан олуттуу сындар айтылууда. Өлкөдө саясий реформа жасоого бүгүнкү башкаруу режими өзү түрткү болууда. Президенттин кызы Ашар партиясын түзгөндүгү айтылган сын пикирге далил болуп атпайбы.
Казак президенти Нурсултан Назарбаевдин улуу кызы Дарига Назарбаева үстүбүздөгү жылдын октябрь айында “Ашар” партиясын уюштурган эле. Айрым байкоочулардын билдиришинче, Дарига Назарбаева түзгөн “Ашар” партиясын каттоодон өткөрүү үчүн эч кандай тоскоолдуктар болгон эмес. “Ашар” партиясын түптөө үчүн мамлекеттик “машина” иштеген. Ал эми оппозициялык маанайдагы жаңыдан түзүлүп жаткан Казакстан демократиялык тандоо партиясынын лидерлеринин бири Батырхан Даримбет партияны түзүү тууралуу оюн төмөндөгүчө билдирди:
– Партия куруу жөнүндө маселе көптөн бери айтылып келатканы ырас. Анын азыркы чечүүчү мезгили келгени бүгүн гана белгилүү болуп жаткан жок. Көптөн бери өнүгүп келаткан окуялардын негизинде, бүгүн жарыялап отурабыз. Буга Грузиядагы окуялар белгилүү бир даражада таасир эткени да ырас.
Жоунс Луонгдун пикиринде, грузия оппозициясы эл аралык колдоонун натыйжасында ийгиликтерге жетишкен сыяктуу эле, казак оппозициясы да эл аралык коомчулуктун тилектештигине үмүткөр.
