Грузиядагы президенттик шайлоого байкоочу катары «Эркиндик» партиясынын жетекчиси Топчубек Тургуналиев, «Атамекен» партиясынын төрагасы Өмүрбек Текебаев, укук коргоочу Турсунбек Акун жана «Атамекен» партиясынын мүчөсү Мамат Момунов катышты. Алар «Азаттыкка» телефон аркылуу берген маегинде Грузиядагы шайлоо эларалык талапка ылайык одоно мыйзам бузуусуз, ачык өткөнүн бир ооздон белгилешти. Адегенде, укук коргоочу Турсунбек Акун мындай пикирин билдирди:
- Биз аябай жакшы иштедик. Он бештен ашуун шайлоо участокторунда болдук. Эң кызыгы - биз шайлоо учурунда кандайдыр бир мыйзам бузууну издесек да таппай койдук. Бюллетен салына турган жашик - айнектен жасалып, ага ким канча бюллетен салганы алыстан ачык, даана көрүнүп турду.
Турсунбек Акундун мындай пикирине Топчубек Тургуналиев буларды кошумчалады:
- Бизден өзгөчөлүк катары белгилей кетүүчү нерсе, Грузияда эркин радио жана телеберүүлөр, гезиттер абдан көп экен. Оппозиция өкүлдөрү өздөрү каалаган оюн өз учурунда коомчулукка билдире алышат экен. Мындан сырткары студенттер да өздөрүнүн «Жаңымуун» деген кыймылын түзүптүр. Демек, Кыргызстанда да ушундай көрүнүшкө жетишиш керек.
Ал эми «Атамекен» партиясынын жетекчиси Өмүрбек Текебаевдин пикиринде, Грузиядагы бюллетен алган адамдардын бармагына белги коюу тажрыйбасын Кыргызстанда да колдонуу керек. Анын натыйжасында шайлоо учурунда кайталап добуш берүү сыяктуу мыйзам бузууларга жол берилбейт:
- Грузиядан үйрөнө турган нерсе - ал жердеги шайлоого катышкан адамдардын бармактарын белгилөөнү Кыргызстанда да колдонуу керек. Анткени, добуш берүүгө келген ар бир адамдын бармагы адегенде, атайын суюктук менен белгиленет экен. Шайлоо участогуна кире берген жерде турган адам ал белгини нур менен текшерет экен. Белги шайлоо бүткүчөктү кетпейт экен. Эгерде бир киши эки жолу добуш берүүгө келсе, анын айыбы көпчүлүктүн алдында ачылып калат.
Кыргызстандын аткаруу бийлиги буга чейин КМШ өлкөлөрүндө болгон шайлоолорго такай байкоочу жиберип келген. Негедир, Борбордук шайлоо комиссиясы бул жолу Грузиядагы шайлоого өз байкоочуларын жөнөткөн жок. Анын себебин Борбор шайлоо комиссиясынын маалымат кызматынын жетекчиси Нина Мухина каражаттын жоктугу менен түшүндүрдү. Ал эми айрым саясатчылар аткаруу бийлигинин мындай жообуна ишенишпейт. Маселен, Мыйзам чыгаруу жыйынын Адам укуктары боюнча комитетинин жетекчиси Оксана Малеваная биз менен болгон маегинде «Грузиянын жаңы жетекчилиги президенттик шайлоону адилет, ачык өткөрүүнү жарыялашкан. Ал эми биздикилер кыязы, ошондой шайлоо өткөрүүнү каалашкан жок» деген пикирин билдирди.
Дагы бир белгилей кетүүчү жагдай - Грузиядагы шайлоого байкоочулук кылышкан оппозиция өкүлдөрү Грузияда соңку жылдарда түзүлгөн кырдаалды Кыргызстанда түзүлгөн саясий-экономикалык абал менен салыштырышты. Бул тууралуу депутат Өмүрбек Текебаев мындай деген оюн айтты:
- Грузия менен Кыргызстанда окшоштуктар абдан көп экен. Бүгүнкү күнү Грузияда бийлик коррупцияланган, эли жакыр, эң башкысы - эл бийликке ишенбейт. Бүгүнкү күнү Кыргызстанда да ушундай кырдаал түзүлдү.
Оппозиция өкүлдөрүнүн жогорудагыдай пикирине кыргыз бийлигинин өкүлдөрү макул эмес. Маселен, мамлекет башчысынын Мыйзам чыгаруу жыйынындагы өкүлү Чолпонкул Арабаев мындай дейт:
- Грузиядагы окуяны Кыргызстан менен эч салыштырууга болбойт. Айрым оппозиция өкүлдөрү «Грузиядагы окуя Кыргызстанда да орун алат» деген пикирин айтышууда. Алардын тилеги таш капсын. Бул туура эмес. Грузиядагы абал башка, биздеги абал башка. Мындан сыркары, биздин элдин менталитетин грузиндерге салыштырууга болбойт. Ошондуктан, ал жердеги кырдаал бизде түзүлгөн жок. Эгерде түзүлсө, биз ага жол бербешибиз керек.
Ал эми «Аскар Акаевди кызматтан кетирүү, эл үчүн реформа жасоо кыймылынын» төрагасынын орун басары Турсунбек Акун болсо «Кыргызстанда да «Жибек төңкөрүшүн» жасоо керек» деген оюн ортого салды:
- Кыргызстанга да Грузиядагыдай кан төгүүсүз, тынч, куралсыз «жибек ынкылабы» жетишпей жатат. Ага Кыргызстанда кырдаал бышкан. Ошондуктан бизде да Грузиядагыдай тынч төңкөрүштү жасоо керек. Ошондо гана кыргыз эли азаттыкка чыгат. Анткени, Акаев бийликте турганда, мыйзам бузуу уланып, мындан ары да дүйнө жүзүнө уят боло берээрибиз шексиз.
- Биз аябай жакшы иштедик. Он бештен ашуун шайлоо участокторунда болдук. Эң кызыгы - биз шайлоо учурунда кандайдыр бир мыйзам бузууну издесек да таппай койдук. Бюллетен салына турган жашик - айнектен жасалып, ага ким канча бюллетен салганы алыстан ачык, даана көрүнүп турду.
Турсунбек Акундун мындай пикирине Топчубек Тургуналиев буларды кошумчалады:
- Бизден өзгөчөлүк катары белгилей кетүүчү нерсе, Грузияда эркин радио жана телеберүүлөр, гезиттер абдан көп экен. Оппозиция өкүлдөрү өздөрү каалаган оюн өз учурунда коомчулукка билдире алышат экен. Мындан сырткары студенттер да өздөрүнүн «Жаңымуун» деген кыймылын түзүптүр. Демек, Кыргызстанда да ушундай көрүнүшкө жетишиш керек.
Ал эми «Атамекен» партиясынын жетекчиси Өмүрбек Текебаевдин пикиринде, Грузиядагы бюллетен алган адамдардын бармагына белги коюу тажрыйбасын Кыргызстанда да колдонуу керек. Анын натыйжасында шайлоо учурунда кайталап добуш берүү сыяктуу мыйзам бузууларга жол берилбейт:
- Грузиядан үйрөнө турган нерсе - ал жердеги шайлоого катышкан адамдардын бармактарын белгилөөнү Кыргызстанда да колдонуу керек. Анткени, добуш берүүгө келген ар бир адамдын бармагы адегенде, атайын суюктук менен белгиленет экен. Шайлоо участогуна кире берген жерде турган адам ал белгини нур менен текшерет экен. Белги шайлоо бүткүчөктү кетпейт экен. Эгерде бир киши эки жолу добуш берүүгө келсе, анын айыбы көпчүлүктүн алдында ачылып калат.
Кыргызстандын аткаруу бийлиги буга чейин КМШ өлкөлөрүндө болгон шайлоолорго такай байкоочу жиберип келген. Негедир, Борбордук шайлоо комиссиясы бул жолу Грузиядагы шайлоого өз байкоочуларын жөнөткөн жок. Анын себебин Борбор шайлоо комиссиясынын маалымат кызматынын жетекчиси Нина Мухина каражаттын жоктугу менен түшүндүрдү. Ал эми айрым саясатчылар аткаруу бийлигинин мындай жообуна ишенишпейт. Маселен, Мыйзам чыгаруу жыйынын Адам укуктары боюнча комитетинин жетекчиси Оксана Малеваная биз менен болгон маегинде «Грузиянын жаңы жетекчилиги президенттик шайлоону адилет, ачык өткөрүүнү жарыялашкан. Ал эми биздикилер кыязы, ошондой шайлоо өткөрүүнү каалашкан жок» деген пикирин билдирди.
Дагы бир белгилей кетүүчү жагдай - Грузиядагы шайлоого байкоочулук кылышкан оппозиция өкүлдөрү Грузияда соңку жылдарда түзүлгөн кырдаалды Кыргызстанда түзүлгөн саясий-экономикалык абал менен салыштырышты. Бул тууралуу депутат Өмүрбек Текебаев мындай деген оюн айтты:
- Грузия менен Кыргызстанда окшоштуктар абдан көп экен. Бүгүнкү күнү Грузияда бийлик коррупцияланган, эли жакыр, эң башкысы - эл бийликке ишенбейт. Бүгүнкү күнү Кыргызстанда да ушундай кырдаал түзүлдү.
Оппозиция өкүлдөрүнүн жогорудагыдай пикирине кыргыз бийлигинин өкүлдөрү макул эмес. Маселен, мамлекет башчысынын Мыйзам чыгаруу жыйынындагы өкүлү Чолпонкул Арабаев мындай дейт:
- Грузиядагы окуяны Кыргызстан менен эч салыштырууга болбойт. Айрым оппозиция өкүлдөрү «Грузиядагы окуя Кыргызстанда да орун алат» деген пикирин айтышууда. Алардын тилеги таш капсын. Бул туура эмес. Грузиядагы абал башка, биздеги абал башка. Мындан сыркары, биздин элдин менталитетин грузиндерге салыштырууга болбойт. Ошондуктан, ал жердеги кырдаал бизде түзүлгөн жок. Эгерде түзүлсө, биз ага жол бербешибиз керек.
Ал эми «Аскар Акаевди кызматтан кетирүү, эл үчүн реформа жасоо кыймылынын» төрагасынын орун басары Турсунбек Акун болсо «Кыргызстанда да «Жибек төңкөрүшүн» жасоо керек» деген оюн ортого салды:
- Кыргызстанга да Грузиядагыдай кан төгүүсүз, тынч, куралсыз «жибек ынкылабы» жетишпей жатат. Ага Кыргызстанда кырдаал бышкан. Ошондуктан бизде да Грузиядагыдай тынч төңкөрүштү жасоо керек. Ошондо гана кыргыз эли азаттыкка чыгат. Анткени, Акаев бийликте турганда, мыйзам бузуу уланып, мындан ары да дүйнө жүзүнө уят боло берээрибиз шексиз.
