Сербияда парламенттик шайлоо өткөрүлгөнүнө эки жумадай убакыт болсо да, өлкөнүн саясий келечеги жөнүндө азырынча так картина түзүлө элек.
Апта башында Сербиянын демократиялык партиясынын лидери, экс-президент Воислав Коштуница улуттук биримдик өкмөтүн түзүү демилгеси менен чыкты. Коштуница ал парламентке кирген бардык күчтөр менен, анын ичинде Радикалдар жана Социалисттер партиялары менен сүйлөшүүлөргө даяр экенин белгиледи:
- Сербиянын демократиялык партиясы жаңы кабинет куруу боюнча консультацияларды баштады. Биз парламентте өкүлчүлүктөрү бар бардык партиялар менен баарлашууга даяр экенибизди кошумчалай кетет элем. Талкуулар аяктамайынча жана бир макулдашууга жетишилмейинче, алардын мазмуну боюнча комментарий берилбейт.
Радикалдар менен Социалисттердин жетекчилери Воислав Шешель жана Слободан Милошевич согуш кылмыштары үчүн айыпталып, ушу тапта Гаага трибуналында сурак берип жатышат.
Маалым болгондой, өткөн жылдын этегинде өткөрүлгөн добуш берүүнүн натыйжасында ультраулутчул позициядагы Радикалдар партиясы элдин эң көп колдоосун алган. Алар парламенттеги орундардын үчтөн бир бөлүгүн ээлөөгө жетишсе да, жаңы өкмөт куруу укугуна ээ боло алышкан жок.
Воислав Коштуница жаңы түзүлө турган өкмөттүн эң башкы приоритети катары Сербиянын жаңы Конституциясын иштеп чыгуу менен өлкөдөгү саясий стабилдүүлүктү камсыздоону эсептээрин билдирди. Азыркы баш мыйзам Милошевичтин авторитардык башкаруу доорунан калган.
- Бардык күчтөрдөн куралган өкмөт – Конституция маселесин чечүүнүн бир жолу. Жаңы конституцияны кабыл алыш үчүн жөнөкөй парламенттик көпчүлүк жетиштүү эмес. Баш мыйзамдын иштеп кетүүсүн кааласак, анда консенсус керек. Конституциянын иштелип чыгышы туруктуулукка алып келет. Ушул себептен мен бардык партиялардан турган өкмөт түзүү мүмкүнчүлүгү жөнүндө сөз кылып жатам, - деди Коштуница.
Бирок көпчүлүк партиялар, алардын ичинде Радикалдар да, экс-президенттин мындай сунушун дароо четке кагышты. Реформачыл Демократиялык партия болсо Коштуницанын сценарийи кабыл алынса, анда 90-жылдарда Сербияны согушка алып келген эки партия кайрадан бийликке келет деп, окуялардын мындай өнүгүшүнө макул эместигин ырастады.
Реформачыл төрт партия, негизинде, коалициялык өкмөт кура алышат. Бирок көпчүлүк эксперттер менен саясий байкоочулар 2000-жылы Милошевичти бийликтен кетирген күчтөрдүн эми кайнаса каны кошулбайт дешүүдө. Реформачыл же Батышчыл партиялардын идеологиялык айырмачылыктары менен жеке антагонизминен улам, былтыр мартта коалиция ыдыраган, декабрда болсо алардын өз ара араздашуулары Радикалдардын шайлоодо жеңип чыгышына өбөлгө түздү.
Коштуница саясий партиялар орток пикирге келе алышпаса, анда дагы бир шайлоо өткөрүү зарыл болуп калышы ыктымал деген оюн да ортого салды.
Лильяна Бацевич Белграддагы Коомдук пикирди изилдөө борборунун директору. Ал Коштуницанын кооптонуусу түшүнүктүү деп эсептейт. Анткени дагы бир шайлоо өткөрүлсө, анда анын партиясы азыркыдан да аз добуш алып калышы ажеп эмес:
- Коштуница менен либералдардын Ж17Плюс партиялары үчүн кандай болбосун өкмөт түзүү менен парламенттеги азыркы орундарын кармап калуу – эң жакшы жол. Дагы бир добуш берүү болсо, алар мындан да аз колдоо алып, мандаттарынан кол жууп калышы ыктымал. Ушул себептен улам, менимче, Сербиянын демократиялык партиясы менен либералдар өкмөт курууга жан талашып жатышат.
Аталган эки партия апта башында өз ара сүйлөшүүлөрдү өткөрүшүп, орток пикир таба алышканы маалымдалды. Арийне, Коштуницанын Сербиянын башка негизги саясий оюнчулары менен талкуулары оңой-олтоң боло калбайт. Ошентсе да, шаршемби күнү кечинде Сербиянын демократиялык партиясы менен анын негизги атаандашы Демократиялык партиянын лидерлери өздөрүнүн алгачкы расмий консултациясына чогулушту.
Радикалдардын шайлоодогу жеңишин кабатырлануу менен кабыл алган Европа Биримдиги Сербиянын демократиялык турумдагы күчтөрүнө кайрылып, кепке келишүүгө чакырган эле. Жергиликтүү аналитиктер, балким, эл аралык кысым алдында демократтар чындап эле бир макулдашууга жетиши ыктымал деп жоромол кылышууда.
Апта башында Сербиянын демократиялык партиясынын лидери, экс-президент Воислав Коштуница улуттук биримдик өкмөтүн түзүү демилгеси менен чыкты. Коштуница ал парламентке кирген бардык күчтөр менен, анын ичинде Радикалдар жана Социалисттер партиялары менен сүйлөшүүлөргө даяр экенин белгиледи:
- Сербиянын демократиялык партиясы жаңы кабинет куруу боюнча консультацияларды баштады. Биз парламентте өкүлчүлүктөрү бар бардык партиялар менен баарлашууга даяр экенибизди кошумчалай кетет элем. Талкуулар аяктамайынча жана бир макулдашууга жетишилмейинче, алардын мазмуну боюнча комментарий берилбейт.
Радикалдар менен Социалисттердин жетекчилери Воислав Шешель жана Слободан Милошевич согуш кылмыштары үчүн айыпталып, ушу тапта Гаага трибуналында сурак берип жатышат.
Маалым болгондой, өткөн жылдын этегинде өткөрүлгөн добуш берүүнүн натыйжасында ультраулутчул позициядагы Радикалдар партиясы элдин эң көп колдоосун алган. Алар парламенттеги орундардын үчтөн бир бөлүгүн ээлөөгө жетишсе да, жаңы өкмөт куруу укугуна ээ боло алышкан жок.
Воислав Коштуница жаңы түзүлө турган өкмөттүн эң башкы приоритети катары Сербиянын жаңы Конституциясын иштеп чыгуу менен өлкөдөгү саясий стабилдүүлүктү камсыздоону эсептээрин билдирди. Азыркы баш мыйзам Милошевичтин авторитардык башкаруу доорунан калган.
- Бардык күчтөрдөн куралган өкмөт – Конституция маселесин чечүүнүн бир жолу. Жаңы конституцияны кабыл алыш үчүн жөнөкөй парламенттик көпчүлүк жетиштүү эмес. Баш мыйзамдын иштеп кетүүсүн кааласак, анда консенсус керек. Конституциянын иштелип чыгышы туруктуулукка алып келет. Ушул себептен мен бардык партиялардан турган өкмөт түзүү мүмкүнчүлүгү жөнүндө сөз кылып жатам, - деди Коштуница.
Бирок көпчүлүк партиялар, алардын ичинде Радикалдар да, экс-президенттин мындай сунушун дароо четке кагышты. Реформачыл Демократиялык партия болсо Коштуницанын сценарийи кабыл алынса, анда 90-жылдарда Сербияны согушка алып келген эки партия кайрадан бийликке келет деп, окуялардын мындай өнүгүшүнө макул эместигин ырастады.
Реформачыл төрт партия, негизинде, коалициялык өкмөт кура алышат. Бирок көпчүлүк эксперттер менен саясий байкоочулар 2000-жылы Милошевичти бийликтен кетирген күчтөрдүн эми кайнаса каны кошулбайт дешүүдө. Реформачыл же Батышчыл партиялардын идеологиялык айырмачылыктары менен жеке антагонизминен улам, былтыр мартта коалиция ыдыраган, декабрда болсо алардын өз ара араздашуулары Радикалдардын шайлоодо жеңип чыгышына өбөлгө түздү.
Коштуница саясий партиялар орток пикирге келе алышпаса, анда дагы бир шайлоо өткөрүү зарыл болуп калышы ыктымал деген оюн да ортого салды.
Лильяна Бацевич Белграддагы Коомдук пикирди изилдөө борборунун директору. Ал Коштуницанын кооптонуусу түшүнүктүү деп эсептейт. Анткени дагы бир шайлоо өткөрүлсө, анда анын партиясы азыркыдан да аз добуш алып калышы ажеп эмес:
- Коштуница менен либералдардын Ж17Плюс партиялары үчүн кандай болбосун өкмөт түзүү менен парламенттеги азыркы орундарын кармап калуу – эң жакшы жол. Дагы бир добуш берүү болсо, алар мындан да аз колдоо алып, мандаттарынан кол жууп калышы ыктымал. Ушул себептен улам, менимче, Сербиянын демократиялык партиясы менен либералдар өкмөт курууга жан талашып жатышат.
Аталган эки партия апта башында өз ара сүйлөшүүлөрдү өткөрүшүп, орток пикир таба алышканы маалымдалды. Арийне, Коштуницанын Сербиянын башка негизги саясий оюнчулары менен талкуулары оңой-олтоң боло калбайт. Ошентсе да, шаршемби күнү кечинде Сербиянын демократиялык партиясы менен анын негизги атаандашы Демократиялык партиянын лидерлери өздөрүнүн алгачкы расмий консултациясына чогулушту.
Радикалдардын шайлоодогу жеңишин кабатырлануу менен кабыл алган Европа Биримдиги Сербиянын демократиялык турумдагы күчтөрүнө кайрылып, кепке келишүүгө чакырган эле. Жергиликтүү аналитиктер, балким, эл аралык кысым алдында демократтар чындап эле бир макулдашууга жетиши ыктымал деп жоромол кылышууда.
