Тыңшоочу аппараттар 14-январда депутаттар Исмаил Исаковдун, Ишенбай Кадырбековдун, Азимбек Бекназаровдун жана Өмүрбек Текебаевдин иш бөлмөлөрүнөн табылган. Бүгүн болсо депутат Адахан Мадумаровдун иш бөлмөсүнөн да ушундай тыңшоочу аппарат табылгандыгы маалымдалды.
Депутат Өмүрбек Текебаевдин айтымында, аппараттар ырасмий бийлик тарабынан оппозициялык саясатчылардын ишмердүүлүгүн көзөмөлдөө максатында орнотулган:
- Ар кандай жолдор менен каралоочу фактыларды таап, оппозициялык маанайдагы депутаттардын ишкер беделине кедерги кылыш үчүн жасалган аракеттер болушу мүмкүн.
Ал эми алгачкы иликтөөгө катышкан депутаттардын бири Алымбай Султановдун айтымында, аппараттар өкмөттүк телефондорго кошулган:
- Иш бөлмөлөргө орнотулган жашыруун жабдуулар өкмөттүк байланышка, «тройкага» гана кошулган экен.
Иш бөлмөсүндөгү башкача жытты сезген депутат Исмаил Исаков атайын кызматтар тарабынан ууландыруучу заттар да пайдаланылышы ыктымал деп болжойт. Депутат И. Исаковдун буга байланышкан суроосуна Улуттук коопсуздук кызматынын башчысы Калык Иманкулов:
- Адамдын абалын кандайдыр бир убактылуу оорлоткудай же өзүңүз айткандай, акырындык менен өлүмгө алып келе турган кандайдыр бир техника же газ Улуттук коопсуздук кызматында жок, болгон да эмес. Биз - террордук уюм же киши өлтүргүчтөр тобу эмеспиз, - деп жооп берди.
Парламенттеги талкуу учурунда айрым депутаттар тыңшагычтарга байланышкан фактыны адам укугуна жана саясий эркиндиктерине шек келтирген одоно мыйзам бузуу катары баалашты. Конституциянын кепили катары президент бул чатакка өз оюн айтышы керек дешти.
Депутат Азимбек Бекназаров болсо «мамлекет башчысы Аскар Акаев мурда эле «өлкөнүн коопсуздугуна беш депутат коркунуч келтирип жатат» деп айткан болчу» дейт:
- Масалиев, Исаков, Бекназаров, Мадумаров, Кадырбеков деп, Жалалабадда да, Ошто да айткан бу сөзүн, эми ушу жерге келип айтсын, бизден коркунуч болуп атса. Президент айтып атса, анын алдындагы кызматтар «кокуй, булар мамлекетке коркунуч келтирип атат» деп, иштейт да. «Жучок» эмес, башкаларын койот.
Бирок, чакырылгандардан парламент отурумуна Башкы прокуратуранын, Улуттук коопсуздук кызматынын, Ички иштер министрлигинин жетекчилери гана келишти.
Президент баш болгон башка жетекчилердин келишин талап кылган депутаттардын бири Ишенбай Кадырбеков абалды минтип чечмеледи:
- Балким, Болот Жанузаковдун же Мисир Ашыркуловдун учурунда коюлган угуучу жабдуулардыр. Ошондуктан, алар келип түшүнүк беришсин. Мына, өзүңөр билесиңер, Феликс Куловдун «Калкан» дегенин. Кулов Дооронбек Садырбаевдин иш бөлмөсүнө угуучу аппарат койду деп күнөөлөнүп, 7 жылга кесилип кеткен.
Ал эми Коопсуздук кызматынын жетекчиси Калык Иманкуловдун айтымында, бул окуяга Улуттук коопсуздук кызматынын караманча тиешеси жок. Мындай аракеттер кимдир бирөөлөр тарабынан чагым салуу максатында жасалышы ыктымал:
- Чатак эмне үчүн азыр башталып атат? Менимче, бул депуттардын шайлоо өнөктүгүнүн башталышы.
Жогорку Кеңештин иш бөлмөлөрүндө табылган тыңшоочу жабдуулар боюнча тартип коргоо органдары акыркы жыйынтыктарын чыгара элек. Депутаттардын суроолоруна берген жообунда Калык Иманкулов мындай деди:
- Биз божомолдорду аныктабайбыз. Бирок, баары болушу мүмкүн. Ыктымалдык көз карашынан алсак, балким, тартип коргоо кызматкерлери, балким, үчүнчү өлкөнүн атайын кызматтары, балким, жеке кызыкчылыктары бар башка кызматтар жасашы ыктымал. Балким, бул башка пландагы чагымдыр, бирок, мен бул жерде депутаттар деп айтпайм. Ошондуктан, божомол менен эмес, иштин жыйынтыгы боюнча териштиреличи.
Парламент бул күнү тыңшоочу аппараттарга байланыштуу бир чечимге келгенге үлгүргөн жок. Бирок, төрага Абдыганы Эркебаевдин сунуштарынын негизинде ишти териштирүү боюнча көз карандысыз комиссия түзүү тууралуу токтом долбоорун даярдоону тиешелүү комитеттерге тапшырды. Тараптар бул комиссияга чет өлкөлүк эксперттерди тартуунун зарылдыгын белгилешти. Башкы прокуратура Кылмыш кодексинин Конституциялык укук бузууга байланышкан 136-беренеси боюнча иш козгоп, атайын тергөө тобу окуяны иликтөөгө киришти.
Депутат Өмүрбек Текебаевдин айтымында, аппараттар ырасмий бийлик тарабынан оппозициялык саясатчылардын ишмердүүлүгүн көзөмөлдөө максатында орнотулган:
- Ар кандай жолдор менен каралоочу фактыларды таап, оппозициялык маанайдагы депутаттардын ишкер беделине кедерги кылыш үчүн жасалган аракеттер болушу мүмкүн.
Ал эми алгачкы иликтөөгө катышкан депутаттардын бири Алымбай Султановдун айтымында, аппараттар өкмөттүк телефондорго кошулган:
- Иш бөлмөлөргө орнотулган жашыруун жабдуулар өкмөттүк байланышка, «тройкага» гана кошулган экен.
Иш бөлмөсүндөгү башкача жытты сезген депутат Исмаил Исаков атайын кызматтар тарабынан ууландыруучу заттар да пайдаланылышы ыктымал деп болжойт. Депутат И. Исаковдун буга байланышкан суроосуна Улуттук коопсуздук кызматынын башчысы Калык Иманкулов:
- Адамдын абалын кандайдыр бир убактылуу оорлоткудай же өзүңүз айткандай, акырындык менен өлүмгө алып келе турган кандайдыр бир техника же газ Улуттук коопсуздук кызматында жок, болгон да эмес. Биз - террордук уюм же киши өлтүргүчтөр тобу эмеспиз, - деп жооп берди.
Парламенттеги талкуу учурунда айрым депутаттар тыңшагычтарга байланышкан фактыны адам укугуна жана саясий эркиндиктерине шек келтирген одоно мыйзам бузуу катары баалашты. Конституциянын кепили катары президент бул чатакка өз оюн айтышы керек дешти.
Депутат Азимбек Бекназаров болсо «мамлекет башчысы Аскар Акаев мурда эле «өлкөнүн коопсуздугуна беш депутат коркунуч келтирип жатат» деп айткан болчу» дейт:
- Масалиев, Исаков, Бекназаров, Мадумаров, Кадырбеков деп, Жалалабадда да, Ошто да айткан бу сөзүн, эми ушу жерге келип айтсын, бизден коркунуч болуп атса. Президент айтып атса, анын алдындагы кызматтар «кокуй, булар мамлекетке коркунуч келтирип атат» деп, иштейт да. «Жучок» эмес, башкаларын койот.
Бирок, чакырылгандардан парламент отурумуна Башкы прокуратуранын, Улуттук коопсуздук кызматынын, Ички иштер министрлигинин жетекчилери гана келишти.
Президент баш болгон башка жетекчилердин келишин талап кылган депутаттардын бири Ишенбай Кадырбеков абалды минтип чечмеледи:
- Балким, Болот Жанузаковдун же Мисир Ашыркуловдун учурунда коюлган угуучу жабдуулардыр. Ошондуктан, алар келип түшүнүк беришсин. Мына, өзүңөр билесиңер, Феликс Куловдун «Калкан» дегенин. Кулов Дооронбек Садырбаевдин иш бөлмөсүнө угуучу аппарат койду деп күнөөлөнүп, 7 жылга кесилип кеткен.
Ал эми Коопсуздук кызматынын жетекчиси Калык Иманкуловдун айтымында, бул окуяга Улуттук коопсуздук кызматынын караманча тиешеси жок. Мындай аракеттер кимдир бирөөлөр тарабынан чагым салуу максатында жасалышы ыктымал:
- Чатак эмне үчүн азыр башталып атат? Менимче, бул депуттардын шайлоо өнөктүгүнүн башталышы.
Жогорку Кеңештин иш бөлмөлөрүндө табылган тыңшоочу жабдуулар боюнча тартип коргоо органдары акыркы жыйынтыктарын чыгара элек. Депутаттардын суроолоруна берген жообунда Калык Иманкулов мындай деди:
- Биз божомолдорду аныктабайбыз. Бирок, баары болушу мүмкүн. Ыктымалдык көз карашынан алсак, балким, тартип коргоо кызматкерлери, балким, үчүнчү өлкөнүн атайын кызматтары, балким, жеке кызыкчылыктары бар башка кызматтар жасашы ыктымал. Балким, бул башка пландагы чагымдыр, бирок, мен бул жерде депутаттар деп айтпайм. Ошондуктан, божомол менен эмес, иштин жыйынтыгы боюнча териштиреличи.
Парламент бул күнү тыңшоочу аппараттарга байланыштуу бир чечимге келгенге үлгүргөн жок. Бирок, төрага Абдыганы Эркебаевдин сунуштарынын негизинде ишти териштирүү боюнча көз карандысыз комиссия түзүү тууралуу токтом долбоорун даярдоону тиешелүү комитеттерге тапшырды. Тараптар бул комиссияга чет өлкөлүк эксперттерди тартуунун зарылдыгын белгилешти. Башкы прокуратура Кылмыш кодексинин Конституциялык укук бузууга байланышкан 136-беренеси боюнча иш козгоп, атайын тергөө тобу окуяны иликтөөгө киришти.
