Бул жер алдындагы көл түркмөн бийлиги корголуучу жайлар деп жарыялаган 17 эстеликтин бири болуп эсептелет. Курамында сульфид, хлор, кычкылтек газы, бром, алюминий, темир өңдүү 24 химиялык зат бар анын суусу көп жараларга даба. Үңкүрдүн ичиндеги температура жайы-кышы бир калыпта болуп, 35 градусту түзөт. Анда жарганаттардын аябагандай чоң тобу уялайт. Ал жөнүндө уламыш да бар. Көлдүн жанындагы Гараган айылында жашаган Ашыр ага, “бул жерде жашагандар перс падышалары тушунда согушта жараланган аскерлердин бир тобу бул көлгө келип айыгып кетишкендиктерин айтышат” дейт.
Көлдүн даңазасы алыска тарап, ага Советтер биримдиги учурунда эле туристтер көп келип турушчу. Ошол убакта эле тиешелүү инфраструктура жетишпей, туристтерди тейлөө жакшы болгон эмес. Азыр болсо, абал андан бетер начарлап кетти. Көлгө баргандар бул жай булганып, ага түшүүгө мүмкүн болбой калды деп айтышат. Алардын билдиришинче, көлгө жакын жерде айыл-чарба иштерине жардам берип жүрүшкөн түркмөн аскерлери аны кадыресе мончо катары пайдаланышып, көлдүн үстү самындын саркындыларына, кагаз жана башка таштандыларга толуп кетти. Алар көлдү байырлаган жарганаттар да кетип калышкандыктарын билдиришти.
Ашхабаттык бир ишкер өзүнүн германиялык бир досун көлдү көрсөтөм деп алып барып, уят болгондугун айтат. “Күйүп турган Ашхабаттан досум менен 100 чакырым аралыкка машине менен келип алып, мурдагы көлдүн ордунда акыр-чикирге толгон, сасык жыт чыккан көлдү көрүп, кирерге жер таппай турдум” дейт ал. Ал кайтып баратканда эки машине толтура кирдеген, арык аскерлердин көлгө жуунганы баратышканын көргөнүн айтат.
Жергиликтүү туристтик компаниялардын биринде иштеген Жерен аттуу адам да муну ырастайт. “Бизге жакында туристтердин бир тобу келди. Көл аябагандай булганч болуп кеткендиктен, биз аларды көлгө алпарган жокпуз” дейт Жерен. “Көрүп ичиң ачышат, көлдү жана анын дарылык касиеттерин угуп алышып көптөгөн туристтер келип жатышат, аларга дарылангандын ордуна холера жуктуруп аласыңар деп кантип айтмак элек” деп кошумчалайт ал.
Жерен Түркмөнстандын өкмөтү акча бөлүп, көлдү иретке келтирсе, туристтер көп келип, мамлекетке да, элге да пайдалуу болмок экендигин айтат.
Британиядагы “Согуш жана тынчтыкты баяндоо” институнун жергиликтүү кызматкерлери Түркмөнстандын коргоо министрлигине бир нече ирет кайрылышканына карабай, министрлик бул тууралуу түшүндүрмө берүүдөн баш тарткан. Бирок атын атабоону өтүнгөн бир аскер жетекчилигинин өкүлү армияга жетиштүү акча бөлүнбөстүгүн айтып, аскерлердин ал жерде жуунууга аргасыз экендигин билдирген.
“Айыл-чарба иштеринде жүргөн аскерлердин көпчүлүгү аскер базаларынан алыс жайгашкан. Жогорку командачылык аларды кантип багуу, кайсы жерде киринтип, кийим кечесин кайда жуудуруу тууралуу баш оорутпайт. Ал биздин - төмөнкү жетекчиликтин иши. Чынын айтканда, мен Ков-Ата көлүнө жакын жайгашкан аскерлерге ичим күйүп турат. Менин балдарым арыктарда эле жуунушат” дейт атын атообоону өтүнгөн Түркмөнстандын төмөнкү деңгээлдеги аскер кызматчысы.
Көлдүн даңазасы алыска тарап, ага Советтер биримдиги учурунда эле туристтер көп келип турушчу. Ошол убакта эле тиешелүү инфраструктура жетишпей, туристтерди тейлөө жакшы болгон эмес. Азыр болсо, абал андан бетер начарлап кетти. Көлгө баргандар бул жай булганып, ага түшүүгө мүмкүн болбой калды деп айтышат. Алардын билдиришинче, көлгө жакын жерде айыл-чарба иштерине жардам берип жүрүшкөн түркмөн аскерлери аны кадыресе мончо катары пайдаланышып, көлдүн үстү самындын саркындыларына, кагаз жана башка таштандыларга толуп кетти. Алар көлдү байырлаган жарганаттар да кетип калышкандыктарын билдиришти.
Ашхабаттык бир ишкер өзүнүн германиялык бир досун көлдү көрсөтөм деп алып барып, уят болгондугун айтат. “Күйүп турган Ашхабаттан досум менен 100 чакырым аралыкка машине менен келип алып, мурдагы көлдүн ордунда акыр-чикирге толгон, сасык жыт чыккан көлдү көрүп, кирерге жер таппай турдум” дейт ал. Ал кайтып баратканда эки машине толтура кирдеген, арык аскерлердин көлгө жуунганы баратышканын көргөнүн айтат.
Жергиликтүү туристтик компаниялардын биринде иштеген Жерен аттуу адам да муну ырастайт. “Бизге жакында туристтердин бир тобу келди. Көл аябагандай булганч болуп кеткендиктен, биз аларды көлгө алпарган жокпуз” дейт Жерен. “Көрүп ичиң ачышат, көлдү жана анын дарылык касиеттерин угуп алышып көптөгөн туристтер келип жатышат, аларга дарылангандын ордуна холера жуктуруп аласыңар деп кантип айтмак элек” деп кошумчалайт ал.
Жерен Түркмөнстандын өкмөтү акча бөлүп, көлдү иретке келтирсе, туристтер көп келип, мамлекетке да, элге да пайдалуу болмок экендигин айтат.
Британиядагы “Согуш жана тынчтыкты баяндоо” институнун жергиликтүү кызматкерлери Түркмөнстандын коргоо министрлигине бир нече ирет кайрылышканына карабай, министрлик бул тууралуу түшүндүрмө берүүдөн баш тарткан. Бирок атын атабоону өтүнгөн бир аскер жетекчилигинин өкүлү армияга жетиштүү акча бөлүнбөстүгүн айтып, аскерлердин ал жерде жуунууга аргасыз экендигин билдирген.
“Айыл-чарба иштеринде жүргөн аскерлердин көпчүлүгү аскер базаларынан алыс жайгашкан. Жогорку командачылык аларды кантип багуу, кайсы жерде киринтип, кийим кечесин кайда жуудуруу тууралуу баш оорутпайт. Ал биздин - төмөнкү жетекчиликтин иши. Чынын айтканда, мен Ков-Ата көлүнө жакын жайгашкан аскерлерге ичим күйүп турат. Менин балдарым арыктарда эле жуунушат” дейт атын атообоону өтүнгөн Түркмөнстандын төмөнкү деңгээлдеги аскер кызматчысы.
