Линктер

ЧУКУЛ КАБАР!
4-Декабрь, 2024-жыл, шаршемби, Бишкек убактысы 13:12

АТАМАН ЕРМАКТЫН СИБИРЬ ЖҮРҮШҮ ЖАНА АНЫН МААНИСИ


Орустардын Сибирди ээлеп, мамлекет чегин эбегейсиз аймакка тартышы тарыхтын объективдүү өнүгүү жолу менен түшүндүрүлөт. Башында алакандай аймакты ээлеген орус княздыктары монголдор тарабынан басылып алынгандан кийин, ынтымакка келип биригишип мурдагы күңкордук бугун чыгышка карай жортуул менен чыгарышкан.

Айрым окумуштуулар Чыңгыз хандын Европага чейин чапкыны болбогондо, балким буга дейре бытырандылык сазына баткан орустардын башы бирикпей, бүгүнкү күндөгү эң көлөмдүү мамлекет эсептелген Россия империясы жаралбай калмак, деп эсептешет. Асыресе, XIII кылымда Чыңгыз хан түптөгөн монгол мамлекети орус княздыктарын басып алганга чейин, алар Уралдын чыгыш тарабын "беймаалым жер" деп келишкен. Чыңгыз хан өлгөндөн кийин империянын ээлигинде бир канча мамлекеттер пайда болуп, анын бири-түндүк-батыш Сибирия аймагында жайгашкан Түмөн хандыгы эсептелген. XVI кылымдын орто ченинде Сибирь хандыгында бийлик алмашып, такка Бухара ханы Муртазанын уулу Кучум келет.

XVI кылымда экинчи жарымындагы орус өлкөсүнүн активдүү тышкы саясатынын натыйжасында мамлекет чеги кеңейип, алар ногой, астрахань жана крым хандыктарын жеңүүгө жетишет.

Жаңыдан биригип элдин саны өскөн өлкөдө экономикалык өзгөрүүлөр болбой койгон жок. Батыш, түштүк жана чыгыш багытында жүргүзүлгөн тынымсыз согуш аракеттери өлкөнүн ишканалар менен аскер куралдарына болгон муктаждыгын шарттаган. Демографиялык өсүш продукцияга болгон керектөөнү арттыра, биринин артынан бири уланган согуш чийкизатка болгон талапты күчөткөн.

Мына ушундай шартта казак атаманы Ермак 1582-жылдын 1-сентябрында жүрүшкө аттанып, Сибирдеги үч жылдык басып алууларын баштаган. Ермак жетектеген эркин казак орустар Ортоңку Уралдагы Чүй деп аталган аймак аркылуу өтүшүп, Түндүк Сибирди басып, Обь-Иртыш жерине чейин жетишкен

Атаман Ермак 1585-жылы август айында сибирдик татар Кучугай менен беттешүүдө өлгөнгө чейин Батыш Сибирь аймагын Россия империясына баш ийдирип, жергиликтүү калктарды Москвага салык төлөтүп турууга жетишкен.

500 чамалуу казак орустардын Сибирь хандыгын жеңип, эбегейсиз аймакка орус бийлигинин таратышынын себеби - Ермактын отрядынын жаңы согуш куралдары менен жабдылышы жана согуш тактикасы жагынан артыкчылыгына байланыштуу. Сибирь калктары болсо тескерисинче, төмөнкү коомдук уюшулушунан улам ичара ынтымакка келе алышпай жана жергиликтүү жер шартын ыңгайлуу пайдаланышпай, тыш баскынчыларга Сибирдин эшигин ачып беришкен.
XS
SM
MD
LG