Түркмөнстан 15 жылдан бери жашап келаткан КМШдан чыгып, анын “ассоциациялык мүчөсүнө” айланды. Жекшембиде Түркмөнстандын мамлекеттик сыналгы каналы бул өзгөрүүнү өлкөнүн эгемендикке умтулуу жолундагы жеңиши катарында белгиледи:
- Келечекте да бул өзгөрүүлөр бейтарап көз карандысыз Түркмөнстандын мыкты жеңиши катарында таанылып, КМШ мамлекеттери менен ачык жана ич ара пайдалуу карым-катнаштарга умтулушу катарында бааланат, - деди түркмөн сыналгы каналынын кабарчысы жекшемби күнү.
Журналист ошондой эле 4 млн.800 миң калкы бар Түркмөнстан мындан ары КМШ өлкөлөрү менен эки тараптуу алакаларды өнүктүрүүгө кызыкдар боло турганын да жарыялады.
Ашхабат 1995-жылдын 12-декабрында Улуттар уюмунун Башкы Ассамблеясы тарабынан берилген “бейтараптык статусуна” шилтеме жасап, өлкөнүн КМШ уюмунан чыгышына формалдуу түрдө ушул нерсе себеп болгонун билдирди.
Анткен менен, байкоочулар Түркмөнстандын бул чечимине чынында толтура башка себептер да бар экенин айтып жатышат. Москвадагы Стратегиялык окуулар Борборунун директору Андрей Пионтковский КМШны анын мүчөлөрүнө Орусиядан табигый ресурстарды арзан алып, ырасмий Москванын саясий колдоосуна ээ болууга мүмкүндүк берген уюм деп тааныйт. Бирок анын айтымында, мунун баары Түркмөнстанга өзгөчө мааниге ээ эмес эле. Анткени Түркмөнстанда дүйнө боюнча көгүлтүр газдын эң көп белени (запасы) бар жана мамлекет жылына 5 млн.куб.метр көлөмүндө табигый газ экспорттоп турат.
Ал эми Борбор Азия боюнча москвалык дагы бир эксперт Артьюн Улуньян түркмөн жетекчилигинин КМШ уюмунан чыгуу жөнүндө чечиминин артында экономикалык эмес, саясий себептер бар дейт. Анын айтымында, түркмөн бийликтери акыркы жылдары постсоветтик аймакка таркаган “түстүү ыңкылаптарды” ырасмий Москва токтото албай жатканын түшүндү. Андыктан, эгер кокус бул өңдүү аракеттер Түркмөнстанда да орун ала турган болсо, анда Ниязовдун бийлигин сактап калыш үчүн Орусиянын колунан эч нерсе деле келбейт ко деп ойлоп жатышат дейт Улуньян:
- Шериктеш мамлекеттердеги окуяларды көргөндөн кийин, Ниязов өз өлкөсүндө да эгер бул өңдүү кыймылдар башталса, аларды токтотууга КМШ жардам бере албасын түшүндү.
Айта кетүүчү жагдай, өткөн аптада, 24-августта Кошмо Штаттардын Борбордук командачылыгынын жетекчиси Жон Абизайд Ашхабатта болуп кайткан. Абизайд түркмөн президентин Борбор Азияда америкалык аскерий базалардын болушу ооган жериндеги стабилдүүлүк үчүн маанилүү экенине ишендире алды көрүнөт.
Жалпысынан, түркмөнбашынын автократтык режими КМШ тарабынан да, анан Батыш өлкөлөрү тарабынан да дайыма сынга алынып келет. Улуньяндын оюнда, өлкөнүн эмки бейтараптык позициясы Түркмөнстан мындан ары өзүнүн саясатына көлөкө түшүрө турган бул өңдүү сындарга маани бербейт дегенди айгинилейт.
- Келечекте да бул өзгөрүүлөр бейтарап көз карандысыз Түркмөнстандын мыкты жеңиши катарында таанылып, КМШ мамлекеттери менен ачык жана ич ара пайдалуу карым-катнаштарга умтулушу катарында бааланат, - деди түркмөн сыналгы каналынын кабарчысы жекшемби күнү.
Журналист ошондой эле 4 млн.800 миң калкы бар Түркмөнстан мындан ары КМШ өлкөлөрү менен эки тараптуу алакаларды өнүктүрүүгө кызыкдар боло турганын да жарыялады.
Ашхабат 1995-жылдын 12-декабрында Улуттар уюмунун Башкы Ассамблеясы тарабынан берилген “бейтараптык статусуна” шилтеме жасап, өлкөнүн КМШ уюмунан чыгышына формалдуу түрдө ушул нерсе себеп болгонун билдирди.
Анткен менен, байкоочулар Түркмөнстандын бул чечимине чынында толтура башка себептер да бар экенин айтып жатышат. Москвадагы Стратегиялык окуулар Борборунун директору Андрей Пионтковский КМШны анын мүчөлөрүнө Орусиядан табигый ресурстарды арзан алып, ырасмий Москванын саясий колдоосуна ээ болууга мүмкүндүк берген уюм деп тааныйт. Бирок анын айтымында, мунун баары Түркмөнстанга өзгөчө мааниге ээ эмес эле. Анткени Түркмөнстанда дүйнө боюнча көгүлтүр газдын эң көп белени (запасы) бар жана мамлекет жылына 5 млн.куб.метр көлөмүндө табигый газ экспорттоп турат.
Ал эми Борбор Азия боюнча москвалык дагы бир эксперт Артьюн Улуньян түркмөн жетекчилигинин КМШ уюмунан чыгуу жөнүндө чечиминин артында экономикалык эмес, саясий себептер бар дейт. Анын айтымында, түркмөн бийликтери акыркы жылдары постсоветтик аймакка таркаган “түстүү ыңкылаптарды” ырасмий Москва токтото албай жатканын түшүндү. Андыктан, эгер кокус бул өңдүү аракеттер Түркмөнстанда да орун ала турган болсо, анда Ниязовдун бийлигин сактап калыш үчүн Орусиянын колунан эч нерсе деле келбейт ко деп ойлоп жатышат дейт Улуньян:
- Шериктеш мамлекеттердеги окуяларды көргөндөн кийин, Ниязов өз өлкөсүндө да эгер бул өңдүү кыймылдар башталса, аларды токтотууга КМШ жардам бере албасын түшүндү.
Айта кетүүчү жагдай, өткөн аптада, 24-августта Кошмо Штаттардын Борбордук командачылыгынын жетекчиси Жон Абизайд Ашхабатта болуп кайткан. Абизайд түркмөн президентин Борбор Азияда америкалык аскерий базалардын болушу ооган жериндеги стабилдүүлүк үчүн маанилүү экенине ишендире алды көрүнөт.
Жалпысынан, түркмөнбашынын автократтык режими КМШ тарабынан да, анан Батыш өлкөлөрү тарабынан да дайыма сынга алынып келет. Улуньяндын оюнда, өлкөнүн эмки бейтараптык позициясы Түркмөнстан мындан ары өзүнүн саясатына көлөкө түшүрө турган бул өңдүү сындарга маани бербейт дегенди айгинилейт.
