Украина аркылуу Орусиядан европалык керектөөчүлөргө багытталган газ өтөт. Ошол транзиттин акысы үчүн Украина буга чейин көгүлтүр оттун ар бир 1000 кубометрине 50 доллардан төлөчү. Эми Орусия газ соодасында базар мамилесине өтүүнү талап кылууда жанга жаңы жылдан тартып, Украина үчүн бааны мурдагыдан төрт эсе ашуун же 230 долларга чыгарды. Базар мамилесине өтүүгө Украина да каршы эмес, бирок Киевдин пикиринде, нарк бир нече жылдын ичинде акырындап көтөрүлүшү керек.
Мындан эки күн мурда украин өкмөт башчысы Юрий Ехануров алар өз аймагы аркылуу Европага өткөн орусиялык газдын 15%ын алып калууну көздөп жатканын, буга Киевдин юридикалык укугу бар экенин билдирген эле. Орусиянын мамлекет көзөмөлдөгөн "Газпром" компаниясынын өкүлү Сергей Купрянов муну уурулук катары баалады:
-Бүгүн айтылып жаткан билдирүүлөр, Украина европалык керектөөчүлөргө багытталган газды алат дегенди туюндурат. Бул иш жүзүндө газды уурдоо.
Эгер тараптар 31 –декабрга карата келишимге кол койбосо, окуялар кандай өнүгүшү мүмкүн.
Биринчиден, Орусия Украинага кеткен башкы газ куурундагы басымды азайтып, Европага багытталган газга гана ылайыктышы мүмкүн. Украина учурда ошол газ түтүгү аркылуу кеткен көгүлтүр оттун 20%дайын алат. Куурдагы басымдын азайышы деле Украинаны көгүлтүр отсуз калтырбайт, бирок мындай жагдайда тартыштыкты европалыктар сезе баштайт.
Экинчиден, Украина жер алдындагы 13 газ кампасында топтолгон көгүлтүр отту пайдаланууга мажбур болушу мүмкүн. Ал кампалардын сыйымдуулугу 34, 5 милллиард кубометр газга эсептелген. Бирок өлкөнүн "Нафтогаз" компаниясынын билдиргенине караганда, кампалар 60-65%га гана толтурулган, бирок кыш мазгилинде жетишпеген газдын ордун жабат. Анткен менен ошол кампалардагы газга ээлик маселесинде кайра эле таш чыкчыдай. Себеби Украина менен катар Орусия жана Венгрия да ал кампаларда өз газы бар экенин айтып жүрөт. Мисалы Орусия быйыл жайда эле Украинанын кампаларында дээрлик 8 миллиард кубометр газы бар экенин билдирген.
Үчүнчүдөн, Украина Стокгольмдун Соода палатасындагы арбитрждык сотко Орусиянын "Газпром" компаниясына каршы доо арыз бериши ыктымал. Тараптар келише албаган шартта, Украинанын мындай мүмкүнчүлгү бар экенин премьр- министри Юрий Ехануров айткан. Себеби Киевдин ырастоосунда, эки ортодогу коммерциялык келишим 2009-жылга чейин эсептелген жана Орусия тарап ал келишимди бузууга барууда. Газ талашы акыр барып эл аралык арбитраждык сотто аякташы мүмкүн экенин украин өкмөт башчысы ушул шаршембиде да билдирди.
Баяндамачылар болсо эки коңшу өлкө ортосундагы азыркы газ чатагынын бир нече себебин көргөзүшүүдө. Андай себептердин бири – Орусиянын Украинадагы газ куурларына көзөмөл орнотуу аракети.
2002-жылы Киев жана Москва Украинанын оңдоого өтө муктаж газ түйүндөрүн башкаруу үчүн эл аралык концорциум түзүүнү макулдашкан. Бирок Украина куурлардын 50%ын "Газпромго" берүү жөнүндөгү Орусиянын талабына макул болгон эмес.
Азыркы сүйлөшүүлөрдө да "Газпромдун" башчысы Алексей Миллер, эгер Украина куурлардын 50%ын Орусияга өткөрүүгө макул болсо, баа маселесин кайра карап көрүүнү сунуш кылды. Бирок украин бийликтери сунушту ошол эле күнү четке каккан.
Орусиянын мындай стратегиясы коңшу Беларусияда ийгиликтүү ишке ашкандай. Минск жаңы жылда газдын ар бир 1000 кубометрин мурдагыдай эле 47 доллардан алат. "Газпромдун" өкүлү жакында "Нью Йорк Таймс" гезитинде мунун себебин Беларусия өз газ куурларын Орусиянын көзөмөлүнө бергендигине байланыштуу деп түшүндүргөн. Куурлар "Газпромго" таандык болот да, алар жайгашкан жер узак мөөнөткө ижарага берилет. "Газпром" ушундай эле сунушту Армения менен Грузияга да жасаган, бирок аталган өлкөлөр мындай чечимге келе элек.
Газ чатагынын дагы бир түйүнү– Орусиянын Украинада келерки жылы, мартта өтүүчү парламенттик шайлоого таасир көрсөтүп, парламентке орусиячыл күчтөрдүн көбүрөөк келишине жетишүү мүдөөсүндө жаткандай. Саргылт ыңкылаптан улам былтыркы президенттик шайлоодо Орусия колдогон талапкер Виктор Янукович утулуп калганы белгилүү.
Орусия менен Украинанын газ талашында ошондой эле экономикалык фактордун да ролу бардай. Орусиялык айрым эксперттердин айтымында, "Газпром" жаңы кендерди өздөштүрө албай жаткандыктан, өндүрүштүн көлөмү азайышы мүмкүн. "Газпром" өзү мындай ырастоолорду четке каккан. Бирок жаңы жылдан тарта Түркмөнстандан мурдагыга караганда көгүлтүр отту көп сатып алууну караган келишимге кол койду. Эгер "Газпром" Украинага көгүлтүр оттун ар бир 1000 кубометрин 230 доллардан сатууга жетишсе, жылына 3 миллиард доллар кошумча киреше алат экен.
Мындан эки күн мурда украин өкмөт башчысы Юрий Ехануров алар өз аймагы аркылуу Европага өткөн орусиялык газдын 15%ын алып калууну көздөп жатканын, буга Киевдин юридикалык укугу бар экенин билдирген эле. Орусиянын мамлекет көзөмөлдөгөн "Газпром" компаниясынын өкүлү Сергей Купрянов муну уурулук катары баалады:
-Бүгүн айтылып жаткан билдирүүлөр, Украина европалык керектөөчүлөргө багытталган газды алат дегенди туюндурат. Бул иш жүзүндө газды уурдоо.
Эгер тараптар 31 –декабрга карата келишимге кол койбосо, окуялар кандай өнүгүшү мүмкүн.
Биринчиден, Орусия Украинага кеткен башкы газ куурундагы басымды азайтып, Европага багытталган газга гана ылайыктышы мүмкүн. Украина учурда ошол газ түтүгү аркылуу кеткен көгүлтүр оттун 20%дайын алат. Куурдагы басымдын азайышы деле Украинаны көгүлтүр отсуз калтырбайт, бирок мындай жагдайда тартыштыкты европалыктар сезе баштайт.
Экинчиден, Украина жер алдындагы 13 газ кампасында топтолгон көгүлтүр отту пайдаланууга мажбур болушу мүмкүн. Ал кампалардын сыйымдуулугу 34, 5 милллиард кубометр газга эсептелген. Бирок өлкөнүн "Нафтогаз" компаниясынын билдиргенине караганда, кампалар 60-65%га гана толтурулган, бирок кыш мазгилинде жетишпеген газдын ордун жабат. Анткен менен ошол кампалардагы газга ээлик маселесинде кайра эле таш чыкчыдай. Себеби Украина менен катар Орусия жана Венгрия да ал кампаларда өз газы бар экенин айтып жүрөт. Мисалы Орусия быйыл жайда эле Украинанын кампаларында дээрлик 8 миллиард кубометр газы бар экенин билдирген.
Үчүнчүдөн, Украина Стокгольмдун Соода палатасындагы арбитрждык сотко Орусиянын "Газпром" компаниясына каршы доо арыз бериши ыктымал. Тараптар келише албаган шартта, Украинанын мындай мүмкүнчүлгү бар экенин премьр- министри Юрий Ехануров айткан. Себеби Киевдин ырастоосунда, эки ортодогу коммерциялык келишим 2009-жылга чейин эсептелген жана Орусия тарап ал келишимди бузууга барууда. Газ талашы акыр барып эл аралык арбитраждык сотто аякташы мүмкүн экенин украин өкмөт башчысы ушул шаршембиде да билдирди.
Баяндамачылар болсо эки коңшу өлкө ортосундагы азыркы газ чатагынын бир нече себебин көргөзүшүүдө. Андай себептердин бири – Орусиянын Украинадагы газ куурларына көзөмөл орнотуу аракети.
2002-жылы Киев жана Москва Украинанын оңдоого өтө муктаж газ түйүндөрүн башкаруу үчүн эл аралык концорциум түзүүнү макулдашкан. Бирок Украина куурлардын 50%ын "Газпромго" берүү жөнүндөгү Орусиянын талабына макул болгон эмес.
Азыркы сүйлөшүүлөрдө да "Газпромдун" башчысы Алексей Миллер, эгер Украина куурлардын 50%ын Орусияга өткөрүүгө макул болсо, баа маселесин кайра карап көрүүнү сунуш кылды. Бирок украин бийликтери сунушту ошол эле күнү четке каккан.
Орусиянын мындай стратегиясы коңшу Беларусияда ийгиликтүү ишке ашкандай. Минск жаңы жылда газдын ар бир 1000 кубометрин мурдагыдай эле 47 доллардан алат. "Газпромдун" өкүлү жакында "Нью Йорк Таймс" гезитинде мунун себебин Беларусия өз газ куурларын Орусиянын көзөмөлүнө бергендигине байланыштуу деп түшүндүргөн. Куурлар "Газпромго" таандык болот да, алар жайгашкан жер узак мөөнөткө ижарага берилет. "Газпром" ушундай эле сунушту Армения менен Грузияга да жасаган, бирок аталган өлкөлөр мындай чечимге келе элек.
Газ чатагынын дагы бир түйүнү– Орусиянын Украинада келерки жылы, мартта өтүүчү парламенттик шайлоого таасир көрсөтүп, парламентке орусиячыл күчтөрдүн көбүрөөк келишине жетишүү мүдөөсүндө жаткандай. Саргылт ыңкылаптан улам былтыркы президенттик шайлоодо Орусия колдогон талапкер Виктор Янукович утулуп калганы белгилүү.
Орусия менен Украинанын газ талашында ошондой эле экономикалык фактордун да ролу бардай. Орусиялык айрым эксперттердин айтымында, "Газпром" жаңы кендерди өздөштүрө албай жаткандыктан, өндүрүштүн көлөмү азайышы мүмкүн. "Газпром" өзү мындай ырастоолорду четке каккан. Бирок жаңы жылдан тарта Түркмөнстандан мурдагыга караганда көгүлтүр отту көп сатып алууну караган келишимге кол койду. Эгер "Газпром" Украинага көгүлтүр оттун ар бир 1000 кубометрин 230 доллардан сатууга жетишсе, жылына 3 миллиард доллар кошумча киреше алат экен.
