- Президент Бакиев экономикалык өнүгүүгө салым кошула турган долбоорлор катары Бишкек жылуулук борборун сатуу, Камбарата ГЭСинин, Нарындагы электр станциялардын ээлерин алмаштыруу сунуштарын айтты. Өкмөттүн бул демилгеси эл турмушун жакшырта алабы?
-Кечээ президент депутаттар менен жолугушуп өздөрүнүн ойлорун бөлүшкөнүнө абдан ыраазы болдум. Президент экономика боюнча койгон маселелеринин ичинен энергетика тармагында жасала турган жумуштарды атап кетти. Ошолордун ичинен Бишкек жылуулук борборун башкарууга берүү, Камбарата ГЭСинин курулушу тууралуу биз менен бирдей эле ойлорун айтып кетти. Мен депутат катары бул маселелерди өзүм да көтөрүп келе жаткам. Ошол эле Камбарата бир, эки ГЭСинин курулушу тууралуу мыйзамга өзгөртүү киргизүүнү кесиптешим Осмон Артыкбаев экөөбүз демилге көтөрүп чыкканбыз. Тилекке каршы, эки-үч айдан бери парламентте, өкмөт тарабынан коё тургула деп каралбай келе жаткан. Кечээ президент ушул маселени депутаттардын алдына коюп, биринчи кезекте карап берсеңер деген сунушун койду. Бул абдан жакшы.
- Бул мыйзамдар кабыл алынса, жаңы жумуш орду ачылып, элдин электрге болгон муктаждыгын канааттандыруу иштери жакшырабы?
-Биринчиден, Камбарата-1, Камбарата-2 ГЭСинин курушулу башталды. Бирок салкын жүрүп жатат. Анын курулушуна республиканын күчү жетпегендиктен чет элден инвесторлорду тартышыбыз керек. Эгер ал мыйзам ишке ашып кала турган болсо чет элден инвестия келгенге жол ачылат. Экинчиден, Каракөл шаарында Нарын гидрокурулушу азыр чоң акционердик коом. Анын көп курулушчулары ишсиз башка жактарга кетип жатканы, энергетикада адистер аз болгондугу бул абдан начар көрүнүш. Менимче сөзсүз кошумча жумуш орундарын камсыз кылыш керек. Ал эми Бишкек жылытуучу борборунда экономикалык маселелер көбүрөөк. Себеби деген жыл сайын БЖБда бир миллиарддан ашык анын жумушуна кошумча каражат бөлүнөт. Ал жылуулук борбордон чыккан электр энергиянын баасы продукция сырттан келип жаткандыктан кымбат болуп, республиканын элине бөлүнөт. Биздин оюбуз боюнча жылуулук энергетика борборун (ТЭЦ)ти электр станцияларынын карамагынан чыгарып, өзүнчө бир ишкана кылып, жаңы же башка бирөөлөрдүн инвестициясына берсе же концессияга окшогон мамилелерди жасай турган болсо иш оңолот.
- Мурдакы президент Акаевдин тушунда өкмөт өзбек газынан биротоло баш тартабыз. Жалаң электр энергиясы менен жылытууга өтөбүз андан тышкары күндүн энергиясы менен жылытуу системасын киргизебиз деген пландарды айтып, тилекке каршы ишке ашпай калды. Эми жаңы бийликтин энергетикалык стратегиясы кандай. Азыр элдин көбү жалаң электрдин күчү менен жылынып, тамак ичип отурушат?
-Чынын айтканда Өзбекстандын газынан 100 пайыз кутулабыз деген туура эмес. Себеби деген газы жок жашоо жок. Анын жалпы салмагын азайта болот. Бизде көбүнчө жергиликтүү көмүрлөрдү колдонуу шарт болуп турат. Бирок 100 пайызга электр энергиясына өтөбүз деген туура эмес. Бул дүйнөлүк практикада да жок.
- Энергетика коопсуздук менен тыгыз байланыштуу тармак. Бшкек жылытуучу борборлорун казак фирмалары сатып алышы мүмкүн, Камбарата ГЭСнин жарым ээси Орусиялыктар болушу мүмкүн деген маалыматтар бар. Башкы стратегиялык обьектилердин коопсуздугун ким көзөмөлдөйт?
-Бул жерде биз Камбарата ГЭСин сатып жибериш деген сөз жок. Камбарата ГЭСи азыр жок. Анын болгону 40 пайызы курулуп бүткөн. Андан башка эч нерсеси жок. Ошону Кыргызстан менен чогуу куралы деген биргелешкен ишкана ачып туруп, келишимди Жогорку Кеңешке алып келип, биз менен макулдашсын деп айтып жатабыз. Бирок контрольный пакети Кыргызстанда калсын деп жатабыз. Ал эми Бишкек жылытуучу борбору жөнүндө чоң маселе турат. Анын сатышы жөнүндө сөз жок. Себеби ал борборду сатып алуучулар да болбосо керек. Анткени бул экономикалык жактан пайдасыз нерсе.
- Энергетика тармагындагы обьектилер каякка өтсө анын коопсуздун кепилдөө кимдин мойнунда болот?
-Кыргыз мамлекети алыш керек. Кечээ президентибиз энергетика тармагында министерство ачуу тууралуу жакшы сөз айтып кетти. Бул маселени биз былтыр да көтөргөн болчубуз. Ал министрлик бир гана электр энергетика эмес, көмүр, суу, газ, нефт ж.б. кендерди иштетүү тармактарынын башын бириктириши керек.
-Кечээ президент депутаттар менен жолугушуп өздөрүнүн ойлорун бөлүшкөнүнө абдан ыраазы болдум. Президент экономика боюнча койгон маселелеринин ичинен энергетика тармагында жасала турган жумуштарды атап кетти. Ошолордун ичинен Бишкек жылуулук борборун башкарууга берүү, Камбарата ГЭСинин курулушу тууралуу биз менен бирдей эле ойлорун айтып кетти. Мен депутат катары бул маселелерди өзүм да көтөрүп келе жаткам. Ошол эле Камбарата бир, эки ГЭСинин курулушу тууралуу мыйзамга өзгөртүү киргизүүнү кесиптешим Осмон Артыкбаев экөөбүз демилге көтөрүп чыкканбыз. Тилекке каршы, эки-үч айдан бери парламентте, өкмөт тарабынан коё тургула деп каралбай келе жаткан. Кечээ президент ушул маселени депутаттардын алдына коюп, биринчи кезекте карап берсеңер деген сунушун койду. Бул абдан жакшы.
- Бул мыйзамдар кабыл алынса, жаңы жумуш орду ачылып, элдин электрге болгон муктаждыгын канааттандыруу иштери жакшырабы?
-Биринчиден, Камбарата-1, Камбарата-2 ГЭСинин курушулу башталды. Бирок салкын жүрүп жатат. Анын курулушуна республиканын күчү жетпегендиктен чет элден инвесторлорду тартышыбыз керек. Эгер ал мыйзам ишке ашып кала турган болсо чет элден инвестия келгенге жол ачылат. Экинчиден, Каракөл шаарында Нарын гидрокурулушу азыр чоң акционердик коом. Анын көп курулушчулары ишсиз башка жактарга кетип жатканы, энергетикада адистер аз болгондугу бул абдан начар көрүнүш. Менимче сөзсүз кошумча жумуш орундарын камсыз кылыш керек. Ал эми Бишкек жылытуучу борборунда экономикалык маселелер көбүрөөк. Себеби деген жыл сайын БЖБда бир миллиарддан ашык анын жумушуна кошумча каражат бөлүнөт. Ал жылуулук борбордон чыккан электр энергиянын баасы продукция сырттан келип жаткандыктан кымбат болуп, республиканын элине бөлүнөт. Биздин оюбуз боюнча жылуулук энергетика борборун (ТЭЦ)ти электр станцияларынын карамагынан чыгарып, өзүнчө бир ишкана кылып, жаңы же башка бирөөлөрдүн инвестициясына берсе же концессияга окшогон мамилелерди жасай турган болсо иш оңолот.
- Мурдакы президент Акаевдин тушунда өкмөт өзбек газынан биротоло баш тартабыз. Жалаң электр энергиясы менен жылытууга өтөбүз андан тышкары күндүн энергиясы менен жылытуу системасын киргизебиз деген пландарды айтып, тилекке каршы ишке ашпай калды. Эми жаңы бийликтин энергетикалык стратегиясы кандай. Азыр элдин көбү жалаң электрдин күчү менен жылынып, тамак ичип отурушат?
-Чынын айтканда Өзбекстандын газынан 100 пайыз кутулабыз деген туура эмес. Себеби деген газы жок жашоо жок. Анын жалпы салмагын азайта болот. Бизде көбүнчө жергиликтүү көмүрлөрдү колдонуу шарт болуп турат. Бирок 100 пайызга электр энергиясына өтөбүз деген туура эмес. Бул дүйнөлүк практикада да жок.
- Энергетика коопсуздук менен тыгыз байланыштуу тармак. Бшкек жылытуучу борборлорун казак фирмалары сатып алышы мүмкүн, Камбарата ГЭСнин жарым ээси Орусиялыктар болушу мүмкүн деген маалыматтар бар. Башкы стратегиялык обьектилердин коопсуздугун ким көзөмөлдөйт?
-Бул жерде биз Камбарата ГЭСин сатып жибериш деген сөз жок. Камбарата ГЭСи азыр жок. Анын болгону 40 пайызы курулуп бүткөн. Андан башка эч нерсеси жок. Ошону Кыргызстан менен чогуу куралы деген биргелешкен ишкана ачып туруп, келишимди Жогорку Кеңешке алып келип, биз менен макулдашсын деп айтып жатабыз. Бирок контрольный пакети Кыргызстанда калсын деп жатабыз. Ал эми Бишкек жылытуучу борбору жөнүндө чоң маселе турат. Анын сатышы жөнүндө сөз жок. Себеби ал борборду сатып алуучулар да болбосо керек. Анткени бул экономикалык жактан пайдасыз нерсе.
- Энергетика тармагындагы обьектилер каякка өтсө анын коопсуздун кепилдөө кимдин мойнунда болот?
-Кыргыз мамлекети алыш керек. Кечээ президентибиз энергетика тармагында министерство ачуу тууралуу жакшы сөз айтып кетти. Бул маселени биз былтыр да көтөргөн болчубуз. Ал министрлик бир гана электр энергетика эмес, көмүр, суу, газ, нефт ж.б. кендерди иштетүү тармактарынын башын бириктириши керек.
