Ниязов 1940-жылдын 19-февралында туулган, быйыл жылдын башында алтымыш алтыга толгон. Мындан он жылдай мурда Алманиянын Мюнхен шаарында анын жүрөгүнө операция жасалган, андан тышкары диабет менен дагы оорулуу болчу деп айтылууда. Таратылган расми маалыматка караганда, 21-декабрда түнкү саат бирден 10 мүнөт өткөндө анын жүрөгү токтоп калган, анын алдында абалы жакшы эле болчу.
Ниязов президенттин да, премьер-министрдин дагы милдетин аткарчу, ошондуктан конституция боюнча анын ордун парламенттин спикери Овезгелды Атаев басыш керек болчу, бирок ага каршы кылмыш иши ачылган болуп чыкты, ошондуктан президенттин милдетин азыр вице-премьер, саламаттык сактоо министри Гурбангулы Бердымухаммедов аткарып жатат. Тажыя 24-декабрда өткөрүлүүгө тийиш, эки айдын ичинде болсо кезексиз президенттик шайлоо уюштурулуш керек.
Дүйнө мамлекеттеринин өкүлдөрү, албетте, түркмөн элине жана жетекчилигине көңүл айтууда, бирок эл аралык маалымат каражаттарында Ниязовдун дүйнөдөн кайтканы эч кимди кымгуутка салган жок. Аларды бир гана нерсе - президенттин өлүмү өлкөдөгү абалды бейстабилдүүлүккө алып келбесе деген нерсе тынчсыздандырат.
Бардык эксперттердин айтымында, Түркмөнстан сыяктуу авторитардык өлкөдө бийлик алмашуу ишинде эч кандай демократиялык эреже же салт болбогону абалды татаалдантууда. "Демократиялык түзүлүштүн эч кандай уюткусу жок болгондуктан, Түркмөнстандагы авторитардык тартип дагы бир нече убакытка улана тургандай", - дейт Лондон шаарындагы "Чэтем хауз" деген илимий-изилдөө борборунун эксперти Анетте Бор.
Түркмөнстандын өзүнүн суранычы менен Бириккен Улуттар аны 1995-жылы нейтралдуу мамлекет деп тааныган, ошондуктан өлкө эл аралык маселелерге көп кийлигишчү эмес, башка мамлекеттер дагы аны менен тыкыз кызматташпай калган. Өлкө бийлиги өтө авторитардуу болгондуктан, Ниязов жана анын өкмөтү эл аралык уюмдардын такай сынына калчу, анткен менен Түркмөнстан табигый газга бай болгондуктан, Орусия, Украина жана Батыш мамлекетери дагы аны менен мамиле түзүүгө кызыкдар болгон.
Нью-Йорк шаарындагы Ачык коом институтунун Түркмөнстан боюнча эксперти Эрика Дейлинин пикиринде, абалды өзгөртүүгө аракеттер көрүлүшү мүмкүн: "Эл аралык иштерден Түркмөнстан обочолонгон мамлекет болчу, ошондуктан анын жакын шериктери да жок. Анткен менен бир топ эл аралык уюм жана өлкөлөр, мисал үчүн Европа Биримдиги же АКШ, же башкалар Түркмөнстанда пайда болгон мүмкүнчүлүктү эске алып, кандайдыр бир конструктивдүү сунуш жасашы ыктымал", - дейт Эрика Дейли.
Ниязов президенттин да, премьер-министрдин дагы милдетин аткарчу, ошондуктан конституция боюнча анын ордун парламенттин спикери Овезгелды Атаев басыш керек болчу, бирок ага каршы кылмыш иши ачылган болуп чыкты, ошондуктан президенттин милдетин азыр вице-премьер, саламаттык сактоо министри Гурбангулы Бердымухаммедов аткарып жатат. Тажыя 24-декабрда өткөрүлүүгө тийиш, эки айдын ичинде болсо кезексиз президенттик шайлоо уюштурулуш керек.
Дүйнө мамлекеттеринин өкүлдөрү, албетте, түркмөн элине жана жетекчилигине көңүл айтууда, бирок эл аралык маалымат каражаттарында Ниязовдун дүйнөдөн кайтканы эч кимди кымгуутка салган жок. Аларды бир гана нерсе - президенттин өлүмү өлкөдөгү абалды бейстабилдүүлүккө алып келбесе деген нерсе тынчсыздандырат.
Бардык эксперттердин айтымында, Түркмөнстан сыяктуу авторитардык өлкөдө бийлик алмашуу ишинде эч кандай демократиялык эреже же салт болбогону абалды татаалдантууда. "Демократиялык түзүлүштүн эч кандай уюткусу жок болгондуктан, Түркмөнстандагы авторитардык тартип дагы бир нече убакытка улана тургандай", - дейт Лондон шаарындагы "Чэтем хауз" деген илимий-изилдөө борборунун эксперти Анетте Бор.
Түркмөнстандын өзүнүн суранычы менен Бириккен Улуттар аны 1995-жылы нейтралдуу мамлекет деп тааныган, ошондуктан өлкө эл аралык маселелерге көп кийлигишчү эмес, башка мамлекеттер дагы аны менен тыкыз кызматташпай калган. Өлкө бийлиги өтө авторитардуу болгондуктан, Ниязов жана анын өкмөтү эл аралык уюмдардын такай сынына калчу, анткен менен Түркмөнстан табигый газга бай болгондуктан, Орусия, Украина жана Батыш мамлекетери дагы аны менен мамиле түзүүгө кызыкдар болгон.
Нью-Йорк шаарындагы Ачык коом институтунун Түркмөнстан боюнча эксперти Эрика Дейлинин пикиринде, абалды өзгөртүүгө аракеттер көрүлүшү мүмкүн: "Эл аралык иштерден Түркмөнстан обочолонгон мамлекет болчу, ошондуктан анын жакын шериктери да жок. Анткен менен бир топ эл аралык уюм жана өлкөлөр, мисал үчүн Европа Биримдиги же АКШ, же башкалар Түркмөнстанда пайда болгон мүмкүнчүлүктү эске алып, кандайдыр бир конструктивдүү сунуш жасашы ыктымал", - дейт Эрика Дейли.
