Азыркы өзбек конституциясы бийликте турган президентке келерки мөөнөткө кайра шайланганга уруксат бербейт. Бирок Каримовду конституцияны көзүнө илбей жатканы үчүн айыптап, анын кызматтан кетишин талап кылган бухаралык акын Юсуп Жума өзү айыпка жыгылып, декабрдын башында камалды. Акындын аялы менен эки небересин коопсуздук кызматтары кайсалап үйүнөн таппай калышты. Алардын кайда экени алиге чейин белгисиз.
Тилин тартпагандардан чочулашкан бийликтер маалымат каражаттарын да цензурага алышты. Интернет сайттары атайын күчтөрдүн күндүр-түндүр көзөмөлүндө турат. Бүт өлкөдө, өзгөчө ири шаарларда, Ташкенде андан бетер милиция күчөтүлгөн режимге өткөрүлдү.
Каримовдун Жизакта шайлоочулар менен кантип жолугушканын жергиликтүү тургундардын бири мындайча сүрөттөп берди: ”Шаар ичинде кыбыр эткен кыймылдын баары токтотулду. Ички иштер министрлиги менен коопсуздук кызмат бөлүктөрү көчөлөрдү чычкан мурду жөргөлөгүс кылып курчап турушту. Каримов менен жолуга тургандарды жети катар темир текшергичтерден өткөргөн соң гана жыйын болчу имаратка киргизишти”.
Каримов өз шайлоочулары менен бардык шаарларда ушундай маанайда жана тартипте жолугушканын өлкөдөгү жагдай менен таанышканы барышкан эл аралык байкоочулар да ырасташат. Дүйнөлүк CIVICUS жарандык коом альянсы таркаткан докладда шайлоого бир нече апта калганда Өзбекстанда репрессиялар өзгөчө күчөгөнү, баскан-турган адамдар такай текшерилип, аларды коркутуп-үркүткөн учурлар көбөйгөнү айтылат.”Биздин изилдөөлөр көрсөткөндөй, Өзбекстандагы кырдаал өтө коркунучтуу экен, айрыкча жарандык коом үчүн жагдай жүрөк түшкүдөй бар экен”,- деп билдирди CIVICUS программасынын жетекчиси Клэр Дуб “Азаттыкка”.
Ырасмий Ташкен Европадагы коопсуздук жана кызматташтык уюмунан шайлоого байкоо жүргүзгөнү отуз кишиге гана уруксат берди, алардын Өзбекстанда болуу мөөнөтүн эки жума менен чектеди. Өлкөдөгү бардык мейманканалар чет элдик журналисттерге бир аптага гана конолго бергенге көрсөтмө алышты.
АКШнын мамлекеттик департаментинин демократия,адам укуктары жана жумушчу күчтөр боюнча бөлүмүнүн өкүлү Эрика Баркс-Рагглес добуштардын жыйынтыгы кандай болорунан эч ким шек санабай турганын, шайлоо процесси эл аралык стандарттарга төп келери тууралуу дегеле сөз кылуу кажети жоктугун билдирди.
Деген менен КМШлык байкоочулар тобу жекшемби күнкү процесске жогору баа берери күн мурунтан эле белгилүү дешет. Буга байланыштуу Британиянын Ташкендеги мурдагы элчиси Крэйг Мюррей: “Азырынча Кытай менен Россия колдоо көрсөтүп турганда Каримов Батышка муктаж эместигин билет, Путин сыяктуу эле бийликте калуунун жолдорун издейт, бул процесс сөзсүз уланат”,- деп билдирди. Мюррей ошондой эле Каримов кайра шайланган соң Өзбекстан Батыш өлкөлөрүнүн дагы катуу изоляциясында калышы мүмкүн экенин да кошумчалады.
Тилин тартпагандардан чочулашкан бийликтер маалымат каражаттарын да цензурага алышты. Интернет сайттары атайын күчтөрдүн күндүр-түндүр көзөмөлүндө турат. Бүт өлкөдө, өзгөчө ири шаарларда, Ташкенде андан бетер милиция күчөтүлгөн режимге өткөрүлдү.
Каримовдун Жизакта шайлоочулар менен кантип жолугушканын жергиликтүү тургундардын бири мындайча сүрөттөп берди: ”Шаар ичинде кыбыр эткен кыймылдын баары токтотулду. Ички иштер министрлиги менен коопсуздук кызмат бөлүктөрү көчөлөрдү чычкан мурду жөргөлөгүс кылып курчап турушту. Каримов менен жолуга тургандарды жети катар темир текшергичтерден өткөргөн соң гана жыйын болчу имаратка киргизишти”.
Каримов өз шайлоочулары менен бардык шаарларда ушундай маанайда жана тартипте жолугушканын өлкөдөгү жагдай менен таанышканы барышкан эл аралык байкоочулар да ырасташат. Дүйнөлүк CIVICUS жарандык коом альянсы таркаткан докладда шайлоого бир нече апта калганда Өзбекстанда репрессиялар өзгөчө күчөгөнү, баскан-турган адамдар такай текшерилип, аларды коркутуп-үркүткөн учурлар көбөйгөнү айтылат.”Биздин изилдөөлөр көрсөткөндөй, Өзбекстандагы кырдаал өтө коркунучтуу экен, айрыкча жарандык коом үчүн жагдай жүрөк түшкүдөй бар экен”,- деп билдирди CIVICUS программасынын жетекчиси Клэр Дуб “Азаттыкка”.
Ырасмий Ташкен Европадагы коопсуздук жана кызматташтык уюмунан шайлоого байкоо жүргүзгөнү отуз кишиге гана уруксат берди, алардын Өзбекстанда болуу мөөнөтүн эки жума менен чектеди. Өлкөдөгү бардык мейманканалар чет элдик журналисттерге бир аптага гана конолго бергенге көрсөтмө алышты.
АКШнын мамлекеттик департаментинин демократия,адам укуктары жана жумушчу күчтөр боюнча бөлүмүнүн өкүлү Эрика Баркс-Рагглес добуштардын жыйынтыгы кандай болорунан эч ким шек санабай турганын, шайлоо процесси эл аралык стандарттарга төп келери тууралуу дегеле сөз кылуу кажети жоктугун билдирди.
Деген менен КМШлык байкоочулар тобу жекшемби күнкү процесске жогору баа берери күн мурунтан эле белгилүү дешет. Буга байланыштуу Британиянын Ташкендеги мурдагы элчиси Крэйг Мюррей: “Азырынча Кытай менен Россия колдоо көрсөтүп турганда Каримов Батышка муктаж эместигин билет, Путин сыяктуу эле бийликте калуунун жолдорун издейт, бул процесс сөзсүз уланат”,- деп билдирди. Мюррей ошондой эле Каримов кайра шайланган соң Өзбекстан Батыш өлкөлөрүнүн дагы катуу изоляциясында калышы мүмкүн экенин да кошумчалады.
