Анын себебин саясат талдоочулар, оппозиция жээгиндегилердин бир лидердин жана бир партиянын айланасында чогула албай жатканы менен түшүндүрүшүүдө.
Саясат талдоочулар 2010-жылы өтчү президенттик шайлоого учурдагы бийлик да, оппозициядагы күчтөр да даярдыктарын күчөтө баштаганын айта башташты. Бирок учурдагы президент Курманбек Бакиевге салыштырмалуу оппозициядагы күчтөрдүн арасындагы президент болууну каалагандардын мүмкүнчүлүгү алда канча аз экендигин айтышат. Анткени, оппозициядагы бир канча партия менен кыймылдар “Бириккен элдик кыймылдын” айланасында чогулушканы менен лидер тандоого, же бир партияга биригүүгө келгенде пикир келишпестиктерге кабылышууда.
Мунун себебин талдоочулар “Бириккен элдик кыймылдагы” ар бир партия лидеринин же кыймыл лидерлеринин ар биринин президент болуу дымагы күчтүү болгондугу менен байланыштырышууда.
Маселен, бир кыймылга баш кошуп бийликти кетирүүнү көздөгөн партия лидерлери өз партияларын жоюп, чоңураак, белгилүү партияга биригүүдөн качып жатышат. Анткени, ар бири лидер болгусу келет, а кокус алар бириккен кыймыл ыдырай баштаса ар бири өз партияларынын лидери бойдон кала берет дешет.
Белгилүү саясат талдоочу Орозбек Молдалиевдин айтымында, оппозициянын бир кыймылга биригүүсү убактылуу гана нерсе жана ал кыйынчылыктарга кабылса бир заматта ыдырап кетиши турган иш. Андыктан оппозициялык күчтөр бир партияга биригип, бир же эки талапкерин президенттик жарышка чыгарышса туура болмоктугун айткан талдоочу, андай болбогон күнү бийлик бул кыймылдын лидерлерине түрдүү кысымдарды көрсөтүп, бат эле ыдыратып жибериши мүмкүн экенин айтат:
- Калыптанып калган демократиялык өлкөлөрдө шайлоо болуп аткан маалда бийлик системасы кадимкидей эле иштей берет. Мына АКШда деле шайлоо болуп атканда өкмөтү шакылдап эле эч кимге көз каранды болбой иштеп атты. Обама азыр президенттик ишине расмий түрдө киришүүгө даярданып атат, бирок өкмөтү ансыз эле иштеп атат. Эч кандай басаңдап калган жок. Биз ошондой система түзгөнгө умтулушубуз керек. Ошондой эле биз да эки-үч чоң партиянын айланасында биригип, талапкерлерди чыгарыш керек. Азыркыдай жүздөн ашык партиянын кимге кереги бар? Партиялар биригип, бир лидерди тандап алуулары керек.
Саясий илимдердин доктору Жолборс Жоробековдун пикиринде, оппозициядагы саясатчылар реалдуулук менен эсептешпей, ар бири президент болууну кыялданып жүрүшөт. Дал ошол себептен оппозиция тараптан азыркы президент менен тең тайлаша алчу лидер чыкпай жатат:
- Президенттик шайлоого бүгүнкү күндө Курманбек Бакиевге тең келе турган, олуттуу атаандаш боло турган бир жигитти көрбөй жатам. Муну ар жагынан карап көрүш керек. Биздин өлкөдө, президенттик эки мөөнөткө уруксат берилген, дүйнөдөгү башка мамлекеттерде деле биринчи мөөнөтүнөн кийин иштеп жаткан президент экинчи мөөнөткө барат. Андыктан азыркы президентибиз деле барып, жеңип алуу мүмкүнчүлүгү зор. Албетте оппозициядагы азаматтардын арасынан деле бычакка сап боло турган азаматтар чыкса болот эле. Бирок бүгүнкү күнү андай адамды көрбөй атам. Анткени алардын ар биринин амбициясы чоң болуп жатат.
Ошондой эле айрым талдоочулар, оппозиция жээгиндеги саясатчылар арасынан Өмүрбек Текебаев, Алмазбек Атамбаев, Бакыт Бешимов сындуу саясатчылардын талапкердигине көбүрөөк көңүл буруларын белгилешет. 2010-жылдагы шайлоого оппозициядан бирдиктүү талапкер чыкпаган чакта азыркы президентти ээрден оодаруу мүмкүн эместигин айтышат.
Эскерте кетсек, 2008-жылдын 24-декабрында “Бириккен элдик кыймылга” жети саясий партия менен төрт кыймыл кошулган. Кыймылга “Ата Мекен”, “Ак шумкар”, “Жаңы Кыргызстан”, “Улуу биримдик”, Социал-демократтар, Жашылдар, “Асаба” партиялары жана Коомдук парламент, “Акыйкат үчүн”, “Бирдиктүү Кыргызстан”, Элдик революциялык кыймыл кирет. Ошентсе да кыймыл лидерлеринин айтымында, “Бириккен элдик кыймылда” азырынча бир лидер тандала элек жана анын жыйындарында кыймылдын саясий кеңешинин мүчөлөрү кезектешип жетекчилик кылышат.
Кыймылдагы “Улуу биримдик” партиясынын лидери Эмил Каптагаевдин айтымында, алар үчүн азыр ким лидер болушу керектиги анча маанилүү эмес. “Эң оболу авторитардык бийлик системасын жоюп, калыс система түзүп, шайлоолорго ыңгайлуу шарттарды түзүү маанилүү”,- дейт Э.Каптагаев.
Саясат талдоочулар 2010-жылы өтчү президенттик шайлоого учурдагы бийлик да, оппозициядагы күчтөр да даярдыктарын күчөтө баштаганын айта башташты. Бирок учурдагы президент Курманбек Бакиевге салыштырмалуу оппозициядагы күчтөрдүн арасындагы президент болууну каалагандардын мүмкүнчүлүгү алда канча аз экендигин айтышат. Анткени, оппозициядагы бир канча партия менен кыймылдар “Бириккен элдик кыймылдын” айланасында чогулушканы менен лидер тандоого, же бир партияга биригүүгө келгенде пикир келишпестиктерге кабылышууда.
Мунун себебин талдоочулар “Бириккен элдик кыймылдагы” ар бир партия лидеринин же кыймыл лидерлеринин ар биринин президент болуу дымагы күчтүү болгондугу менен байланыштырышууда.
Маселен, бир кыймылга баш кошуп бийликти кетирүүнү көздөгөн партия лидерлери өз партияларын жоюп, чоңураак, белгилүү партияга биригүүдөн качып жатышат. Анткени, ар бири лидер болгусу келет, а кокус алар бириккен кыймыл ыдырай баштаса ар бири өз партияларынын лидери бойдон кала берет дешет.
Белгилүү саясат талдоочу Орозбек Молдалиевдин айтымында, оппозициянын бир кыймылга биригүүсү убактылуу гана нерсе жана ал кыйынчылыктарга кабылса бир заматта ыдырап кетиши турган иш. Андыктан оппозициялык күчтөр бир партияга биригип, бир же эки талапкерин президенттик жарышка чыгарышса туура болмоктугун айткан талдоочу, андай болбогон күнү бийлик бул кыймылдын лидерлерине түрдүү кысымдарды көрсөтүп, бат эле ыдыратып жибериши мүмкүн экенин айтат:
Жүздөн ашык партиянын кимге кереги бар.
- Калыптанып калган демократиялык өлкөлөрдө шайлоо болуп аткан маалда бийлик системасы кадимкидей эле иштей берет. Мына АКШда деле шайлоо болуп атканда өкмөтү шакылдап эле эч кимге көз каранды болбой иштеп атты. Обама азыр президенттик ишине расмий түрдө киришүүгө даярданып атат, бирок өкмөтү ансыз эле иштеп атат. Эч кандай басаңдап калган жок. Биз ошондой система түзгөнгө умтулушубуз керек. Ошондой эле биз да эки-үч чоң партиянын айланасында биригип, талапкерлерди чыгарыш керек. Азыркыдай жүздөн ашык партиянын кимге кереги бар? Партиялар биригип, бир лидерди тандап алуулары керек.
Саясий илимдердин доктору Жолборс Жоробековдун пикиринде, оппозициядагы саясатчылар реалдуулук менен эсептешпей, ар бири президент болууну кыялданып жүрүшөт. Дал ошол себептен оппозиция тараптан азыркы президент менен тең тайлаша алчу лидер чыкпай жатат:
- Президенттик шайлоого бүгүнкү күндө Курманбек Бакиевге тең келе турган, олуттуу атаандаш боло турган бир жигитти көрбөй жатам. Муну ар жагынан карап көрүш керек. Биздин өлкөдө, президенттик эки мөөнөткө уруксат берилген, дүйнөдөгү башка мамлекеттерде деле биринчи мөөнөтүнөн кийин иштеп жаткан президент экинчи мөөнөткө барат. Андыктан азыркы президентибиз деле барып, жеңип алуу мүмкүнчүлүгү зор. Албетте оппозициядагы азаматтардын арасынан деле бычакка сап боло турган азаматтар чыкса болот эле. Бирок бүгүнкү күнү андай адамды көрбөй атам. Анткени алардын ар биринин амбициясы чоң болуп жатат.
Ошондой эле айрым талдоочулар, оппозиция жээгиндеги саясатчылар арасынан Өмүрбек Текебаев, Алмазбек Атамбаев, Бакыт Бешимов сындуу саясатчылардын талапкердигине көбүрөөк көңүл буруларын белгилешет. 2010-жылдагы шайлоого оппозициядан бирдиктүү талапкер чыкпаган чакта азыркы президентти ээрден оодаруу мүмкүн эместигин айтышат.
Эскерте кетсек, 2008-жылдын 24-декабрында “Бириккен элдик кыймылга” жети саясий партия менен төрт кыймыл кошулган. Кыймылга “Ата Мекен”, “Ак шумкар”, “Жаңы Кыргызстан”, “Улуу биримдик”, Социал-демократтар, Жашылдар, “Асаба” партиялары жана Коомдук парламент, “Акыйкат үчүн”, “Бирдиктүү Кыргызстан”, Элдик революциялык кыймыл кирет. Ошентсе да кыймыл лидерлеринин айтымында, “Бириккен элдик кыймылда” азырынча бир лидер тандала элек жана анын жыйындарында кыймылдын саясий кеңешинин мүчөлөрү кезектешип жетекчилик кылышат.
Кыймылдагы “Улуу биримдик” партиясынын лидери Эмил Каптагаевдин айтымында, алар үчүн азыр ким лидер болушу керектиги анча маанилүү эмес. “Эң оболу авторитардык бийлик системасын жоюп, калыс система түзүп, шайлоолорго ыңгайлуу шарттарды түзүү маанилүү”,- дейт Э.Каптагаев.
