“Азаттык”: Дегеле ант деген эмне, анын кандай касиети бар?
Бексултан Жакиев: Кыргызда “жигиттин сөзү өлгөнчө өзү өлсүн” дейт. Биз муну бала кезден угуп чоңойгонбуз. Муну кийин унутуп койдук окшойт. Ант – бул ыйык убада. Ал убаданы бузганды “ант ургур” деп айткан. Мына ушуга ишениш керек. Адамдын ыйманы болсо буга ишенет.
Жакында депутаттарыбыз ант беришпедиби. Ушул анттын ант экенине ишенүүгө болбойт. Бул чоркок, олдоксон тил менен которулган нерсе экени көрүнүп турат. Экинчиден, ушул эки ооз сөздү мукактанбай жаттап алышса деле болмок. Менимче, бүгүн өкмөт мүчөлөрү, министрлер ошону эске алып жакшылап ант берет го деп ойлойм.
Ант деген анттай болушу керек. “Конституцияны бузсам, өлкөгө кыянаттык кылсам төшү түктүү жер урсун, төбөсү ачык көк урсун”, деген сөздөр бар. Мына ушул сөздөр айтылыш керек. Айтылбаса анда ант ант эмес. Ант беримиш болуунун жышааны болуп калат.
“Азаттык”: Өлкөнүн эгемен тарыхында бир канча өкмөт алмашты, бир канча өкмөт мүчөлөрү ант беришти. Өкмөт алмашкандан кийин алардын артында “ичип кетти, жеп кетти”, деген сыяктуу дооматтар калат. Убадасына турбаса, анда ант берүүнүн кереги деле жоктур?
Бексултан Жакиев: Ант берүүнүн кереги бар, ант бериш керек. Адам жоопкерчиликти сезиш керек да. Бирок жоопкерчилик болбой калган. “Балык башынан сасыйт”, дегендей мына качып кеткен президенттерибизди алардын тегерегинде жүргөн министрлерибиз туураган. Алар оозу-мурду кыйшайбай туруп калпты көп айткан.
Өзүңөр билесиңер, Курманбек Бакиев оппозициянын өкүлдөрү менен Ак үйдө жолугуп “эртеңден баштап КТР коомдук болот”, деп убада берген. Анын эртеси “КТР коомдук болбойт, мен муну жөн эле айтып койгом”, дебедиби. Мына ушундай нерсеге бизде көнүп алышкан. Ушул үлгү деген нерсе жакшыдан келиши керек эле. Тилекке каршы бизде жаман жосундардын үлгүсү күчтүүрөк болот окшобойбу.
“Азаттык”: Азыркы Баш мыйзамдын долбоору талкууланып жаткан чакта президенттин антынын текстине байланыштуу талкуу болду эле. Анттын кусуру урсун деген сыяктуу оор сөздөрдү кошуу боюнча, айтсаңыз дегеле кантип анттын кутун жогорулатса болот?
Бексултан Жакиев: Биздин байыртан келаткан антыбыз бар. Муну ата-бабабыз өмүр бою айткан. Манас да айткан. “Төбөсү түктүү жер урсун, төбөсү ачык көк урсун”, дешкен. Ант берип жатканда адамдын денеси дүркүрөп турушу керек. Антты сезиш керек. Азыр кантип дене дүркүрөйт “мен Конституцияны сактайм деп убада берем” деп коёт. Бул убаданы да мукактанып айтышат.
“Азаттык”: Парламентте депутаттарга мандат берилип жатканда бир депутат Куран кармап ант берди. Буга кандай карайсыз?
Бексултан Жакиев: Бул эң туура эмес. Конституцияны бузгандык болуп эсептелет. Биздин өлкөнүн Конституциясы боюнча ислам бизде идеология эмес. Ислам идеология болуп эсептелген өлкө болсо, ошондо Куранды ала коюш керек. Ал жанагы Куранды чөнтөгүнөн ала коюп, ант берип жибергени биринчиден Конституцияны бузгандык, экинчиден кимдир бирөөлөргө, ошол ислам динин ыйык туткан кимдир бирөөлөргө жагынуу болду. Бул сокур кишиге деле көрүнүп турбайбы.
“Азаттык”: Маегиңизге рахмат.
Бексултан Жакиев: Кыргызда “жигиттин сөзү өлгөнчө өзү өлсүн” дейт. Биз муну бала кезден угуп чоңойгонбуз. Муну кийин унутуп койдук окшойт. Ант – бул ыйык убада. Ал убаданы бузганды “ант ургур” деп айткан. Мына ушуга ишениш керек. Адамдын ыйманы болсо буга ишенет.
Жакында депутаттарыбыз ант беришпедиби. Ушул анттын ант экенине ишенүүгө болбойт. Бул чоркок, олдоксон тил менен которулган нерсе экени көрүнүп турат. Экинчиден, ушул эки ооз сөздү мукактанбай жаттап алышса деле болмок. Менимче, бүгүн өкмөт мүчөлөрү, министрлер ошону эске алып жакшылап ант берет го деп ойлойм.
Ант деген анттай болушу керек. “Конституцияны бузсам, өлкөгө кыянаттык кылсам төшү түктүү жер урсун, төбөсү ачык көк урсун”, деген сөздөр бар. Мына ушул сөздөр айтылыш керек. Айтылбаса анда ант ант эмес. Ант беримиш болуунун жышааны болуп калат.
“Азаттык”: Өлкөнүн эгемен тарыхында бир канча өкмөт алмашты, бир канча өкмөт мүчөлөрү ант беришти. Өкмөт алмашкандан кийин алардын артында “ичип кетти, жеп кетти”, деген сыяктуу дооматтар калат. Убадасына турбаса, анда ант берүүнүн кереги деле жоктур?
Бексултан Жакиев: Ант берүүнүн кереги бар, ант бериш керек. Адам жоопкерчиликти сезиш керек да. Бирок жоопкерчилик болбой калган. “Балык башынан сасыйт”, дегендей мына качып кеткен президенттерибизди алардын тегерегинде жүргөн министрлерибиз туураган. Алар оозу-мурду кыйшайбай туруп калпты көп айткан.
Өзүңөр билесиңер, Курманбек Бакиев оппозициянын өкүлдөрү менен Ак үйдө жолугуп “эртеңден баштап КТР коомдук болот”, деп убада берген. Анын эртеси “КТР коомдук болбойт, мен муну жөн эле айтып койгом”, дебедиби. Мына ушундай нерсеге бизде көнүп алышкан. Ушул үлгү деген нерсе жакшыдан келиши керек эле. Тилекке каршы бизде жаман жосундардын үлгүсү күчтүүрөк болот окшобойбу.
“Азаттык”: Азыркы Баш мыйзамдын долбоору талкууланып жаткан чакта президенттин антынын текстине байланыштуу талкуу болду эле. Анттын кусуру урсун деген сыяктуу оор сөздөрдү кошуу боюнча, айтсаңыз дегеле кантип анттын кутун жогорулатса болот?
Бексултан Жакиев: Биздин байыртан келаткан антыбыз бар. Муну ата-бабабыз өмүр бою айткан. Манас да айткан. “Төбөсү түктүү жер урсун, төбөсү ачык көк урсун”, дешкен. Ант берип жатканда адамдын денеси дүркүрөп турушу керек. Антты сезиш керек. Азыр кантип дене дүркүрөйт “мен Конституцияны сактайм деп убада берем” деп коёт. Бул убаданы да мукактанып айтышат.
“Азаттык”: Парламентте депутаттарга мандат берилип жатканда бир депутат Куран кармап ант берди. Буга кандай карайсыз?
Бексултан Жакиев: Бул эң туура эмес. Конституцияны бузгандык болуп эсептелет. Биздин өлкөнүн Конституциясы боюнча ислам бизде идеология эмес. Ислам идеология болуп эсептелген өлкө болсо, ошондо Куранды ала коюш керек. Ал жанагы Куранды чөнтөгүнөн ала коюп, ант берип жибергени биринчиден Конституцияны бузгандык, экинчиден кимдир бирөөлөргө, ошол ислам динин ыйык туткан кимдир бирөөлөргө жагынуу болду. Бул сокур кишиге деле көрүнүп турбайбы.
“Азаттык”: Маегиңизге рахмат.
