Линктер

ЧУКУЛ КАБАР!
28-Март, 2024-жыл, бейшемби, Бишкек убактысы 13:55

Түрктөр Кыргызстандын жаратылышына суктанат


Кыргызстанда беш миңден ашуун түрктөр окуп жана иштешет. Алардын дээрлиги кыргыз тилинде сүйлөй алышат. Арасында кыргыз жарандыгын алып, кыргыздан кыз алгандар да бар.

Кыргызстандан билим алган Түркиянын атуулу Билге Каган учурда Кыргызстанга абдан эле көнүп калганын айтат. Билге Каганга майрамга бай май айы өзгөчө жагат. Ал бул мезгилде кыш толугу менен чыгып, жылуулук сезиле баштайт дейт. Өзгөчө Кыргызстандын тоолорун, жаратылышын жана кыргыз элинин мейман достугун жактырган Билге Каган, башында бул жактагы климаттын бат-баттан өзгөрүшү ага көп таасир калтырып, айрым учурда жүдөткөнүн да жашырган жок.

- Кыргызстан башка өлкөлөргө караганда өзгөчө мааниге ээ. Анткени, Кыргызстанды ата-бабаларыбыз жүргөн мекен катары сезебиз. Экинчиден, табияты, климаты жакшы, бизге жагат. Төрт мезгилди тең көрсө болот. Бул биз үчүн албетте, кызык. Ал эми жазында тоого чыгабыз, Кыргызстандын тоолору бизге абдан жагат.

Кыргыз тилин таптак сүйлөп жаткан бул жигит тил үйрөнүүдө көп деле кыйналган эмес. Билим алууда көп нерсе мугалимге жараша деген оюн билдирген Билге Каган кыргыздын залкар жазуучусу Чыңгыз Айтматовду барктап, сыйлаарын, жазуучунун чыгармалырын негизинде жаралган тасмаларды түрк тилинде да, кыргыз тилинде да көрүп чыкканын билдирди.

Ошондой эле өз өлкөсүндө майрамдарга көп деле маани бербеген Билге Каган Кыргызстанда туулган күн, жаңы жыл деген сыяктуу майрамдарды белгилеп калганын айтат. “Майрамдар адамдын маанайын көтөрөт экен, экинчиден достор, тааныштар менен жолугушууга шарт түзөт”,- деди биздин маектеш. Ошондой эле келечекте Кыргызстанда калуу-калбоо замандын талабы дейт ал. Кыргыз кызын жактырып, баш кошуу ал үчүн өөн деле учурабайт.

Маектешибиз кыргыз тилин дагы тагыраак билиш үчүн Төлөгөн Касымбековдун “Сынган кылычын” окуп чыкканын айтып берди.

- “Сынган кылыч” китебин окудум, толук окуп чыкканга аракет кылдым. Мен түшүнбөгөн көп сөздөр бар. Так билиш үчүн сөздүктөн карадым. Ал эми музыкага келгенде өзгөчө улуттук аспаптар менен ойнолгон музыкалар жагат. Башкача бир сезим калтырат, тарыхты эстетет дегендей... Ал эми бул жакта калуу планыбызды заман көрсөтөт. А бирок кыргыз болобу, башка улуттун кызы болобу ал башка маселе. Эгер жүрөк жактырып калса үйлөнөсүң. Бирок түрк менен кыргыздын ортосунда көп деле айырма жок. Экөө бактылуу эле болот деп ойлойм. “Улуттун жаманы жок, кишинин жаманы бар” дегенге кошулам.

Ал эми биздин кийинки маектеш Левент Дойуран учурда Кыргызстанда аспирантурада окуйт. Ал 70 млн. калктуу Түркиядан келген алгачкы жылдарын эстен кетирбейт. Алгач келгенде Кыргызстан абдан тынч жана жай көрүнгөнүн эскерет. Левент Кыргызстандын айрым жерлерин кыдырып көргөнгө жетишкен. Ал Талас, Ысык-Көл, Ош областтарында болуп, кыргыздын жайлоолоруна чейин барган. Кыргыздын улуттук тамактарынан беш бармак менен шишкебекти жактырат. Бирок көп учурда түрк ашканасынан тамактанат.

Кыргызстандын эмнеси жакпайт деген суроого жоопту Левенттин өзүнөн уксак:

- Бишкектин таза болушун каалайм. Мисалы жолдордо таштандылар жок болуп, ар бир үйдүн кире бериши таза болсо жакшы. Маршруткалар да таза, жаңы болсо жагымдуу сезим калтырат.

Ал эми Кыргызстандагы түрк окуу жайлардын биринде иштеген Мойеттин Гүмүш 10 жылга чукул убактан бери бул жакта жашайт. Кыргыз тилин үй-бүлөсү менен чогуу үйрөнүп, бардыгы жакшы билишет. Ал кыргыз тилин, маданиятын дагы жакшы билсин деп балдарын атайын кыргыз мектепке берген. Мойеттин мырза келечекте кыргыздан кудаа күтүүгө да даяр.

- Бир жылдан бери кыргыз мектептеринде окушат. Анткени, алар Кыргызстанда жашап жаткандан кийин кыргыз тилин, маданиятын билиши керек деп ойлойм. Ал эми балдарымын кыргызга баш кошушуна каршы эмесмин. Эң негизгиси эр жүрөк, мыкты жигит болсун, анан адам болсун.
XS
SM
MD
LG