Адистердин айтымында, мамлекеттик окуу жайларды акционерлештирүү жыргаган турмуштан келип чыккан жок. Анткени азыр мамлекеттик университет, институттар негизинен контракттык негизде окуган студенттерден түшкөн каражатка жашап жатат. Аларга ишкер уюмдардан каражат, инвестиция тартуу зарыл, жана рынок шартына ылайык эркин иштегенге жол ачыш керек.
-Жогорку окуу жайлар ата-энелердин акчасы менен жашап келаткан процесс чегине жетти. Эми банктар, инвесторлор менен иштеш керек. Маселен эмне үчүн Азияуниверсалбанк бул тармакка инвестиция салып, өзүнө пайда таппайт. Жогорку окуу жайы дагы пайда табат. Менин оюмча акционердик коом түзгөн анчалык деле чоң жылыш эмес. Анткени мамлекет баары бир контролдук пакетти алат дагы, өзүнүн талабына таңуулай берет. Бир жакшы жери –жогорку окуу жайлары коммерциялык иштер менен иштегенге мыйзамдуу укук алат, - дейт Бишкектеги Гуманитардык илимдер институтунун директору Төлөбек Абдракманов.
Адистер ошол эле учурда мамлекеттик окуу жайлар акционерлештирилгенде акциялардын контролдук пакетин мамлекет өз колунда кармап калганы туура болот деп жатышат. Анткени, жогорку окуу жайларды сатып алган ишкер уюмдар, ишкерлер акчанын артынан кууп анын билим берүү багытын өзгөртүп жибериши ыктымал. Ошон үчүн жогорку окуу жайларын өнөр жай ишканаларындай кылып жеке колдорго кармата бергенден абдан этият болуш керек.
- Акционерлештирүү дегенде ушул борбордогу жогорку окуу жайларын кандайдыр бир жеке ишкер менчиктеп ала турган болсо, алар өздөрүнүн базар экономикасынын талабына жараша жүргүзө баштайт. Эң жөнөкөй мисал, борбор шаардагы Арабаев атындагы мамлекеттик университетти бирөө менчиктеп алса, ал шаардын четинен бала бакчаны сатып алып, окуу жайды ошол жакка көчүрүп, борбордогу имараттарды ресторан-кафеге айландырып, же офиске берип, андан жүз эсе көп акча таба тургандай абалга жеткизиши мүмкүн,- дейт Бишкектеги И. Арабаев атындагы мамлекеттик университеттин илим борборунун жетекчиси Эмил Каниметов.
Коомчулуктун тынчын алган дагы бир маселе – мамлекеттик жогорку окуу жайларда акционерлештирүүнүн натыйжасында билим алуу кымбаттап, каруусу бош үйбүлөнүн балдарына абдан кыйын болуп калышы ыктымал. Анын үстүнө, мамлекет саясаты дагы жогорку билим алуунун акысын көтөрүү жагына бурулганы турат. Жакында парламентте сүйлөгөн кайрылуу сөзүндө президент К. Бакиев жогорку окуу жайларды рынок жолунда өнүктүрүүгө өзгөчө басым койгон болчу.
Мамлекеттик жогорку окуу жайларды акционерлештирүүгө жол ача турган жоболор Билим берүү жөнүндө мыйзамына мындан эки-үч жыл мурда эле кирген. Сентябрь айында өкмөттүн тапшырмасы менен Билим берүү министрлиги атайын комиссия түзүп, бул маселени ишке ашыруунун жол-жобосун иштеп чыгууга киришкен. Адистердин айтымында, мамлекеттик жогорку окуу жайларды акционерлештирүү боюнча адегенде укуктук-нормативдик база иштелип чыгууга тийиш. Экинчиден, чоң окуу жайларды кое туруп, акционерлештирүүнү чакан окуу жайлардан баштап байкап көрүү абзел.
Кыргызстанда азыркы учурда баардыгы 47 жогорку окуу жайы бар. Алардын ичинен 31 мамлекеттик, калгандары мамлекеттик эмес окуу жайлар.
Жогорку окуу жайларды акционерлештирүү жагынан Россия менен Казакстан алдыга кеткен. Мисалы, Казакстанда эң маанилүү окуу жайлар гана мамлекеттин карамагында калып, калгандары акционерлештирилген болчу.
-Жогорку окуу жайлар ата-энелердин акчасы менен жашап келаткан процесс чегине жетти. Эми банктар, инвесторлор менен иштеш керек. Маселен эмне үчүн Азияуниверсалбанк бул тармакка инвестиция салып, өзүнө пайда таппайт. Жогорку окуу жайы дагы пайда табат. Менин оюмча акционердик коом түзгөн анчалык деле чоң жылыш эмес. Анткени мамлекет баары бир контролдук пакетти алат дагы, өзүнүн талабына таңуулай берет. Бир жакшы жери –жогорку окуу жайлары коммерциялык иштер менен иштегенге мыйзамдуу укук алат, - дейт Бишкектеги Гуманитардык илимдер институтунун директору Төлөбек Абдракманов.
Адистер ошол эле учурда мамлекеттик окуу жайлар акционерлештирилгенде акциялардын контролдук пакетин мамлекет өз колунда кармап калганы туура болот деп жатышат. Анткени, жогорку окуу жайларды сатып алган ишкер уюмдар, ишкерлер акчанын артынан кууп анын билим берүү багытын өзгөртүп жибериши ыктымал. Ошон үчүн жогорку окуу жайларын өнөр жай ишканаларындай кылып жеке колдорго кармата бергенден абдан этият болуш керек.
- Акционерлештирүү дегенде ушул борбордогу жогорку окуу жайларын кандайдыр бир жеке ишкер менчиктеп ала турган болсо, алар өздөрүнүн базар экономикасынын талабына жараша жүргүзө баштайт. Эң жөнөкөй мисал, борбор шаардагы Арабаев атындагы мамлекеттик университетти бирөө менчиктеп алса, ал шаардын четинен бала бакчаны сатып алып, окуу жайды ошол жакка көчүрүп, борбордогу имараттарды ресторан-кафеге айландырып, же офиске берип, андан жүз эсе көп акча таба тургандай абалга жеткизиши мүмкүн,- дейт Бишкектеги И. Арабаев атындагы мамлекеттик университеттин илим борборунун жетекчиси Эмил Каниметов.
Коомчулуктун тынчын алган дагы бир маселе – мамлекеттик жогорку окуу жайларда акционерлештирүүнүн натыйжасында билим алуу кымбаттап, каруусу бош үйбүлөнүн балдарына абдан кыйын болуп калышы ыктымал. Анын үстүнө, мамлекет саясаты дагы жогорку билим алуунун акысын көтөрүү жагына бурулганы турат. Жакында парламентте сүйлөгөн кайрылуу сөзүндө президент К. Бакиев жогорку окуу жайларды рынок жолунда өнүктүрүүгө өзгөчө басым койгон болчу.
Мамлекеттик жогорку окуу жайларды акционерлештирүүгө жол ача турган жоболор Билим берүү жөнүндө мыйзамына мындан эки-үч жыл мурда эле кирген. Сентябрь айында өкмөттүн тапшырмасы менен Билим берүү министрлиги атайын комиссия түзүп, бул маселени ишке ашыруунун жол-жобосун иштеп чыгууга киришкен. Адистердин айтымында, мамлекеттик жогорку окуу жайларды акционерлештирүү боюнча адегенде укуктук-нормативдик база иштелип чыгууга тийиш. Экинчиден, чоң окуу жайларды кое туруп, акционерлештирүүнү чакан окуу жайлардан баштап байкап көрүү абзел.
Кыргызстанда азыркы учурда баардыгы 47 жогорку окуу жайы бар. Алардын ичинен 31 мамлекеттик, калгандары мамлекеттик эмес окуу жайлар.
Жогорку окуу жайларды акционерлештирүү жагынан Россия менен Казакстан алдыга кеткен. Мисалы, Казакстанда эң маанилүү окуу жайлар гана мамлекеттин карамагында калып, калгандары акционерлештирилген болчу.
