Линктер

ЧУКУЛ КАБАР!
23-Апрель, 2024-жыл, шейшемби, Бишкек убактысы 21:39

ОРУС ПРЕЗИДЕНТИ ПУТИН АСТАНАГА КЕЛДИ


Нарын АЙЫП, Прага 9-январда Орусиянын президенти Владимир Путин эки күндүк расми сапар менен Астанага келди. 2004-жыл Казакстанда "Орусия жылы" деп жарыяланган жана Путин казак президенти Нурсултан Назарбаев менен аны салтанаттуу ачат. Майрам-шооктон тышкары, эки тараптуу сүйлөшүүлөр да болот жана алардын кээ бирлери оор да болушу мүмкүн.

Акыркы мезгилде Борбор Азия мамлекеттери Батыш менен кенен кызматташып, 2001-жылы болсо кээ бир өлкөлөрдө антитеррордук коалициянын базалары ачылгандан соң, Маскөө дагы өз саясатын өзгөртүп, Борбор Азияга көбүрөөк көңүл бура баштады. Ачык айтылбаганы менен, АКШ менен Орусиянын Борбор Азиядагы кызыкчылыктары белгилүү деңгээлде бир-бирине каршы келээри да анык, жергиликтүү жетекчилер болсо, абалдан пайдаланып, эки тараптан тең пайда табууга аракеттенүүдө. 2004-жыл Казакстанда "Орусия жылы" деп жарыяланганы да бекеринен эмес.

Аны менен катар, кээ бир орусиялык эксперттердин айтымында, азыркыдай ылдамдык менен өнүгө берсе, жакын арада Казакстан кээ бир тармактарда Орусия менен атаандашууга да жетише алат жана анын айрым белгилери пайда боло баштады.

"Коммерсант" гезитинин жазышынча, мисал үчүн, Казакстан акыркы жылдарда өзүнүн абадан коргонуу системасын АКШ, Алмания жана Улуу Британиянын жардамы менен реформалай баштады жана ал долбоордун наркы бир миллиард долларга жетет. Ал эми КМШ өлкөлөрү ортосунда 1995-жылы кол коюлган келишим боюнча, Шериктешикте ал система бирдиктүү болууга тийиш. Андан тышкары, бул тармакта бир топ аскерий жашырын сыр да бар жана алар Батыш өлкөлөрүнө ачылса, Орусия өзүнүн абадан коргонуу системасын өзгөртүүгө аргасыз болот.

Жамааттык коопсуздук келишимине кирген өлкөлөрдүн акыркы жыйындарында казак өкүлдөрү НАТО менен бирдиктүү уюм катары кызматташууга каршы чыкты. "Коммерсанттын" жазганына караганда, анын себеби - НАТО менен Астана өз алдынча кеңири кызматташып жатканында. Мисал үчүн, Каспий деңизинин айланасынданы аскерий түзүлүштөрдү жаңыртуу иштерине НАТО 2003-жылы Казакстанга 35 миллион доллар берген.

Ошондуктан Маскөө Борбор Азиялык өлкөлөрдү өз тарабына тартуу үчүн, аларга куралды өзүнүн ички баасы менен сатууну жана алардын аскерлерин өз окуу жайларында бекер окутууну сунуш кылууда. Путин менен Назарбаев Астанада жолукканда, аталган маселелерден тышкары, Байкоңур космодромун биргелешип пайдалануу маселесин да карайт. Ал тууралуу келишим 1994-жылы жыйырма жылдык мөөнөткө кол коюлган жана Казакстан азыр космодромдун ижарасы үчүн Маскөөдөн жыл сайын 115 миллион доллар алат. Келишимдин аяктаарына дагы он жыл бар болгону менен, Маскөө азыртан эле анын мөөнөтүн дагы 50 жылга узартууну сунуш кылууда, Астана болсо бир топ өз шарттарын коюп жатат.

Казакстандын мунай байлыктары айланасында да сүйлөшө турган көп нерсе бар. 2015-жылга карата Казакстан жыл сайын 160 миллион тонна мунай жана 70 миллиард куб метр газ өндүрө баштайт, аны куур аркылуу Батышка жеткирүү ишинен эле ортомчу боло турган Орусия бир топ пайда табышы мүмкүн. Бирок Астана азыртан эле "Бакы-Тбилиси-Жейхан" куур долбооруна кошулууга даярданууда, ошол эле учурда Орусиянын аймагы аркылуу өткөн "Теңгиз-Новороссийск" кууру азырынча толук пайдаланылбайт. Маскөө менен Астана мурда "Курмангазы" мунай кенин чогуу иштетүү тууралуу макулдашкан, бирок келишимге кол коюла элек жана Казакстан акыркы мезгилде ал долбоорго Франциянын "Тотал" фирмасынын кошулушун талап кыла баштады.

Астанада, андан тышкары, чек араларды делимитациялоо, Казакстандагы орустардын жана орус тилинин абалы, Казакстанда өндүрүлгөн буюмдардын орус аймагы аркылуу транзити жана башка маселелер талкууланат.

XS
SM
MD
LG