Линктер

ЧУКУЛ КАБАР!
29-Март, 2024-жыл, жума, Бишкек убактысы 13:19

ИРАН САЯСЫЙ КРИЗИСТЕН КАНТИП ЧЫГАТ?


Ирандын Коргоочулар кеңеши тогуз жүзгө жакын либералдуу көз караштагы талапкерди февраль айында болчу парламенттик шайлоого катыштырбоо жөнүндө чечим чыгарды. Алардын ичинде парламенттин реформачыл президент Мохаммад Хатаминин саясатын колдогон 80ден ашуун мүчөсү да бар. Мыйзамгерлердин бири ислам консерваторлорунун чечимин “кансыз төңкөрүш” деп атады.

Ирандын президенти Мохаммад Хатами жекшемби күнкү өкмөттүк жыйындан кийин, Коргоочулар кеңешинин чечимине байланыштуу жасаган билдирүүсүндө “Мамлекет үчүн узак жылдар бою кызмат кылган көрүнүктүү инсандарды жаратпай коюу, акылга сыйбаган иш. Мен мындай чечимге каршымын. Ага каршы мыйзамдуу жолдор менен күрөшөбүз”,- деп эскертти.

Ирандын башкөсөмү тарабынан дайындалган Коргоочулар кеңеши февраль айында болчу парламенттик шайлоодон 900дөй талапкер четтетилсин деген бүтүм чыгарган. Алардын ичинде, реформачыл президент Мохаммад Хатамиге союздаш 80ден көп парламентарий да бар.
Кеңеш бул чечимин качан бекиткени белгисиз.

Шайлоого, кеңештин чечимине ылайык, парламенттин төрагасынын эки орун басары да катыша албайт. Алардын бири президент Хатаминин иниси Мохаммад Реза Хатами, экинчиси Бекзад Набави. Кенже Хатами өлкөдөгү реформачыл ири партия – Ислам Иран катышуу майданынын төрагасы.
Аялдардын укугу үчүн күрөшкөн мыйзамчы-депуттар Фатема Хакикатжу айым менен Елахе Кулайе айым да шайлоодон четтетилген талапкерлердин тизмесинде.

Иран парламентинин Улуттук коопсуздук жана тышкы саясат комитетинин башчысы Моусен Мирдамади Коргоочулар кеңешинин чечимин “кансыз төңкөрүш” деп атады. “Эскичил консерваторлор жоон топ талапкерлерди жаратпастан, келерки парламентти жеке бийлейбиз деп ойлошот. Бул шайлоо болбойт. Себеби, жаңы парламент эскичилер тарабынан дайындалат”,- деди мыйзамчы-депутат. Мирдамадинин сөзүнө караганда, Коргоочулар кеңеши аны, кенже Хатамини жана Набавини “Ирандын башкөсөмү аятолла Али Хаменейинин чексиз бийлик укугуна каршы турушканы үчүн шайлоого катыштырбоону” оң тапкан.

Ройтер агенттиги билдиргендей, бир нече күн мурда Коргоочулар кеңеши аятолла Хоменейинин абсолюттук бийлигине каршы адамдар парламенттик шайлоого катыштырылбай турганын кулак какты кылган эле.

Эскичил динаятчылар “Хаменейи мыйзамдан улуу адам, ал Кудай алдында гана жооп берет” дешип, бул бүтүмүн өлкөгө тымызын да, ачык да таңуулап келет.

Реформачылдардын лидерлери “эгерде либералдуу талапкерлер 20-февралдагы шайлоого катыштырылбаса, өз тарапкерлерибизди добуш берүүгө чыкпоого чакырабыз” дешип эскертишүүдө.

Консервативдүү жана өтө таасирлүү Ислам биримдиги коалициясынын жетекчилеринин бири Хамид Реза Тараги: “Коргоочу кеңеште шайлоодон четтетилчү адамдардын күнөөсүн ырастаган жетерлик далилдер бар. Алар зарыл көрсө, өзүнүн актыгын сот алдында далилдеп беришсе, шайлоого катыша алат”,- деп билдирди.

Иранда, адатта, парламентке талапкерлердин тизмесин адегенде жергиликтүү, андан соң өлкөнүн Коргоочулар кеңеши бекитет.

Байкоочулар Иран өкмөтүнүн өкүлү Абдулла Рамезанзаденин “Өкмөт ар кандай кеңеш таңуулаган мыйзамсыз чечимдерди карабайт” деген сөзүнө өзгөчө көңүл бурушууда. Бул сөз реформачылар контролдогон Ички иштер министрлиги Коргоочулар кеңешинин чечимин көзгө илбестен, анын “кара тизмесиндеги” адамдарды шайлоо бюллетендерине киргизип койсо болот дегенди түшүндүрөт.

Консерваторлор 2000-жылкы шайлоодо мандаттардын үчтөн бирине ээ болушуп, 1979-жылкы Ислам революциясынан бери биринчи жолу парламентте үстөмдүк кылбай калган. Ошон үчүн, консерваторлорго 20-февралдагы шайлоо өтө маанилүү.

Ирандык талдоочу Саед Лейлаздын айтымында, консерваторлор бекер жерден активдешип жаткан жок. “Иран акыркы кезде тышкы саясатта чоң ийгиликтерге жетишип, тышкы кысым азайды. Мунайдын баасы асмандап, андан экономика утууда. Натыйжада, солчулдардын эл арасындагы популярдуулугу өсүүдө. Эгерде консерваторлор оболу парламентти, ал эми 2005-жылы президенттик бийликти колго алышса, ошондо алар АКШ менен да сүйлөшүүгө барышат. Мунайдан түшкөн акчага элдин көңүлүн алып, кээ бир саясый эркиндикке барышы мүмкүн”.

XS
SM
MD
LG