- Парламенттик шайлоо акыйкат, калыс өттү деп расмий бийлик жарыялап чыкпадыбы. Сиз ошол шайлоонун өтүшүнө кандай баа бересиз?
- Бул шайлоо деген аты калды, бирок заты жок. Акыркы 17 жылда эң ыплас жана административдик күч менен өткөн шайлоо болду. Биз үмүт, тилек менен жашап аттык эле, бирок мындай шайлоо өтөрүнө акыл, ой да жеткен жок эле.
- Айрым талдоочулар парламенттик шайлоодо бийлик түндүк-түштүк маселесин ого бетер курчутуп жиберди деген пикирлерин айтышууда. Ал эми бийлик партиялык тизме менен шайлоо жер-жерге, уруу-урууга бөлүнүүгө бөгөт болот деп чыгышпады беле. Ушул маселеге да токтоло кетсеңиз?
- Чынында ушундай ой-тилек өзүң-өнүп өскөн мамлекетти ушундай жолго алып бара турган жакшы процесс эле. Бирок тилекке каршы, мен жогоруда айткандай, шайлоо болбой эле буйрук менен парламентке келген адамдардын курамы, ошол убактагы түндүк-түштүк процессиндеги болуп аткан административдик кысымдар ажырымды күчөтүп койду деп толук айта алам.
-Жогорку Кеңеш “Ак жол” партиясынын мүчөлөрү менен түзүлбөдүбү. Айрым байкоочулар мунун чөнтөк парламент деп айтып чыгышты. Сиздин баамыңызда “Ак жол” партиясы учурдагы экономикалык кризистен алып чыга алабы?
- Менимче андай кудурети жок. Ошол парламентке келген адамдарга көз чаптырып көрсөм, толук кандуу, экономиканы оңдой турган мыйзам алууга булардын чамасы жетпейт. Экинчиден, бул адамдардын көпчүлүгү экономикадан алыс жана бүгүнкү саясаттагы терең талдап ала турган адамдар азыраак, тилекке каршы.
- Жаңы өкмөттүн курамына сиздин көз карашыңыз кандай?
- Жаңы өкмөттө 3-4 гана адам алмышты, мурунку өкмөт калды негизинен. Премьер- министрибиз болсо Чудинов деген мырза шайланыптыр. Бул адам буга чейин Кыргызстанга чеке жылытаарлык иш жасаганын көргөн жок элем. Энергетикада анча-мынча алаксып жүргөн. Бирок Чудинов келгенден кийин эле менимче Россия менен болгон алака күчөйт, экономикалык өсүш болот деген сөздөр менимче жалган. Экинчиден, Чудинов мырза премьер-министрдин деңгээлине чейин бир топ иш кылып, экономиканын көзүн тааныгыча дагы 1-2 жыл өтөт. Менимче бул жагынан биз жаңылдык. Үчүнчүдөн, саясат жагынан, албетте, президентке өзүнүн талапкерлигин келечекте кое албаган, мамлекетти өздөштүрө албаган адам. Ошондуктан бул жагынан мурунку бийликтин Танаевди премьер-министр кылганы менен айырмасы жокко эсе дейм.
- Айрым талдоочулар божомолдорун айтып атышат, келерки жылы жаз айларында мөөнөтүнөн мурда президенттик шайлоо болушу мүмкүн деп. Ушул божомолго кандай кандай көз караштасыз?
- Мен бул божомолдун негизи бар деп ойлойм. Себеби бүгүнкү премьер-министрдин шайланышы ошол жака ыктагансып турат. Себеби көз көрүнө жол тазалап, ушул шайлоо кандай күч менен өтсө, ошондой күчкө салып президенттик шайлоону өткөрүшкө аракет кыла турган болуп калды бийлик. Бул өтө олдоксон жана туңгуюктуу саясий жол деп эсептейм мен.
- Мына жакында эле “Акыйкат үчүн” коомдук уюм түзүлбөдүбү. Ушул коомдук уюм бийликке канчалык таасир бере алат?
- Эгер бийлик ушундай күч менен, карасанатайлык менен кетип отурса, таасири деле аз болот. Бирок бүгүнкү элдин арасында чыңалуу, нааразылык, айрыкча референдум менен парламенттик шайлоодо болгон саясий өтө калпыс иштер элди иренжитти. Ошондуктан бул коом мыйзамдуу жол менен бийликтин жасап аткан ишин түзөөгө гана аракет кылышат. Бирок эгер бүгүнкүдөй кырдаалда биздин республикада саясат кете бере турган болсо булардын деле колу-бутун байлап коет го деп ойлом мен.
- Маегиңизге ырахмат.
- Бул шайлоо деген аты калды, бирок заты жок. Акыркы 17 жылда эң ыплас жана административдик күч менен өткөн шайлоо болду. Биз үмүт, тилек менен жашап аттык эле, бирок мындай шайлоо өтөрүнө акыл, ой да жеткен жок эле.
- Айрым талдоочулар парламенттик шайлоодо бийлик түндүк-түштүк маселесин ого бетер курчутуп жиберди деген пикирлерин айтышууда. Ал эми бийлик партиялык тизме менен шайлоо жер-жерге, уруу-урууга бөлүнүүгө бөгөт болот деп чыгышпады беле. Ушул маселеге да токтоло кетсеңиз?
- Чынында ушундай ой-тилек өзүң-өнүп өскөн мамлекетти ушундай жолго алып бара турган жакшы процесс эле. Бирок тилекке каршы, мен жогоруда айткандай, шайлоо болбой эле буйрук менен парламентке келген адамдардын курамы, ошол убактагы түндүк-түштүк процессиндеги болуп аткан административдик кысымдар ажырымды күчөтүп койду деп толук айта алам.
-Жогорку Кеңеш “Ак жол” партиясынын мүчөлөрү менен түзүлбөдүбү. Айрым байкоочулар мунун чөнтөк парламент деп айтып чыгышты. Сиздин баамыңызда “Ак жол” партиясы учурдагы экономикалык кризистен алып чыга алабы?
- Менимче андай кудурети жок. Ошол парламентке келген адамдарга көз чаптырып көрсөм, толук кандуу, экономиканы оңдой турган мыйзам алууга булардын чамасы жетпейт. Экинчиден, бул адамдардын көпчүлүгү экономикадан алыс жана бүгүнкү саясаттагы терең талдап ала турган адамдар азыраак, тилекке каршы.
- Жаңы өкмөттүн курамына сиздин көз карашыңыз кандай?
- Жаңы өкмөттө 3-4 гана адам алмышты, мурунку өкмөт калды негизинен. Премьер- министрибиз болсо Чудинов деген мырза шайланыптыр. Бул адам буга чейин Кыргызстанга чеке жылытаарлык иш жасаганын көргөн жок элем. Энергетикада анча-мынча алаксып жүргөн. Бирок Чудинов келгенден кийин эле менимче Россия менен болгон алака күчөйт, экономикалык өсүш болот деген сөздөр менимче жалган. Экинчиден, Чудинов мырза премьер-министрдин деңгээлине чейин бир топ иш кылып, экономиканын көзүн тааныгыча дагы 1-2 жыл өтөт. Менимче бул жагынан биз жаңылдык. Үчүнчүдөн, саясат жагынан, албетте, президентке өзүнүн талапкерлигин келечекте кое албаган, мамлекетти өздөштүрө албаган адам. Ошондуктан бул жагынан мурунку бийликтин Танаевди премьер-министр кылганы менен айырмасы жокко эсе дейм.
- Айрым талдоочулар божомолдорун айтып атышат, келерки жылы жаз айларында мөөнөтүнөн мурда президенттик шайлоо болушу мүмкүн деп. Ушул божомолго кандай кандай көз караштасыз?
- Мен бул божомолдун негизи бар деп ойлойм. Себеби бүгүнкү премьер-министрдин шайланышы ошол жака ыктагансып турат. Себеби көз көрүнө жол тазалап, ушул шайлоо кандай күч менен өтсө, ошондой күчкө салып президенттик шайлоону өткөрүшкө аракет кыла турган болуп калды бийлик. Бул өтө олдоксон жана туңгуюктуу саясий жол деп эсептейм мен.
- Мына жакында эле “Акыйкат үчүн” коомдук уюм түзүлбөдүбү. Ушул коомдук уюм бийликке канчалык таасир бере алат?
- Эгер бийлик ушундай күч менен, карасанатайлык менен кетип отурса, таасири деле аз болот. Бирок бүгүнкү элдин арасында чыңалуу, нааразылык, айрыкча референдум менен парламенттик шайлоодо болгон саясий өтө калпыс иштер элди иренжитти. Ошондуктан бул коом мыйзамдуу жол менен бийликтин жасап аткан ишин түзөөгө гана аракет кылышат. Бирок эгер бүгүнкүдөй кырдаалда биздин республикада саясат кете бере турган болсо булардын деле колу-бутун байлап коет го деп ойлом мен.
- Маегиңизге ырахмат.
