- Бүгүн биз кадр алмашуулар, аткаруу бийлигиндеги өзгөрүүлөр жайында кеп кылсакпы деп турабыз. Талкууга белгилүү коомдук-саясий ишмер Мукар Чолпонбаев, парламент депутаты, “Ак жол” фракциясынын мүчөсү Бейшен Абдыразаков мырзалар катышууда.
- Мукар мырза, кадрлардын сүрмөтобу менен кызматтан айдалышынын артында кандай максат-мүдөө бар деп ойлойсуз?
Мукар Чолпонбаев: - Бул бир канча факторлорго байланышкан маселе. Президенттин айланасында бир канча топтор жүргөн. Жаныш Бакиев менен Максим Бакиевдердин тобунун таасири бар болчу. Максимдин артында Медет Садыркулов турган. Ал кеткенден кийин анын кишилерин кызматтан кетирүү маселеси пайда болду. М.Садыркулов сунуш кылган кызматка макул болгон жок. Ошондон ал эртең оппозициянын катарында болушу ыктымал же жаңы оппозиция түзүшү мүмкүн.
Кызматтан алуулар Медет мырзанын кадрлары биздин катарыбызда турбасын дегендик го. Анын үстүнө ал кадрлардын баары эле ошол онбештин ичинде бийликтен кеткен жок. Анан Ишенбай Кадырбековдун кылмыш иши Ленин райондук сотто каралып жаткан кезде ошол эле А.Ногоев, И.Болжурова, башка өкмөт мүчөлөрү, орунбасарлар жөнүндө кескин сөздөр айтылып кеткен. “Чыга турган көз эле, чыгып кетти өзү эле” демекчи, экөө аралашып минтип массалык түрдө кызматтан кетип жатышат. Үчүнчү фактор – Данияр Үсөновдун келиши. Бул киши бир сомду эки сомго айланткан адам. Мындай адамдар Орусиядан 2 миллиард доллар кредит келип жатканда абыдан керек. Президент бийлигин бекемдеп жатат.
- Бейшен мырза, бул кадрдык жүрүштөр бир топтун экинчисинин үстүнөн үстөмдүк кылуусу эмеспи?
Бейшен Абдыразаков: - Мен бир үч-төрт вариантты айткым келет. Революция өткөндөн бери үч жыл өттү. Андан жыйынтык чыгышы керек. Президент жыйынтык чыгарды. Анан Д.Үсөнов бул кызматка келгенден кийин өзүнүн командасы менен иштеш керек. Үчүнчүдөн, жаңы команда, жаш кадрларды алып келиш керек. Төртүнчүдөн, бийлик оппозиция менен тил таап, анын өкүлдөрүн ишке тартыш керек.
- Мукар мырза, өкмөттүн теңине жакыны кетти, дагы кандай өзгөрүүлөр болушу мүмкүн?
Мукар Чолпонбаев: - Өкмөт мүчөлөрүнүн кимиси кимдер менен иштеп келгенин жакшы билебиз го. К.Бакиев мурда өкмөт башчысы кезинде чогуу иштешкен өкмөт мүчөлөрүн алып келип, эки жылдан кийин аларды бошотуп ийиши негизи туура эмес иш деп ойлойм. “Дарак бир жерден көгөрөт”. Буларды ордунан козголтпой ишенимдүү иштетип койсо жакшы болмок. Анан өзүнчө команда болуп келет деп атышпайбы.
Команда саясатта болушу мүмкүн. Мейли министр команда болсун, бирок алардын орунбасарлары мамлекеттик кызматкерлер да. Алар бир-эки жылда даярдалбайт. Саясатка мунун эч тиешеси жок. Жаңы кдарлар келет деп атабыз. Т.Калимбетова менен М.Султановдун ордун алмаштырып коюудан эч нерсе өзгөрбөйт. М.Султановдун Каржы министрлигине келиши орусиялык 2 миллиарддык доллардын амалы. Ал акча кимге кызмат кылат? Мурда беребиз деп тынчып калган акча кризис күчөгөндө берилишинин мааниси жумушсуздук күчөгөндө орусиялык акчанын кайра эле өзүнө кайтарып алуунун амалы. Биз энергетикалык жабдууларды ошол эле Орусиядан сатып алабыз. Акча кайра эле өздөрүнө кетет. Ал эми ал акчага 10% үстөк төлөп турушубуз Кыргызстанга абдан эле оордук кылат.
- Бейшен мырза, өкмөттү толугу менен кызматтан кетирүүгө эмне үчүн болбоду?
Бейшен Абдыразаков: - Менимче бул премьер-министрди сактап калуунун амалында жасалган иштер болушу керек. Мына И.Чудинов Москвага барып 2 миллиард долларды алып келип жатпайбы. Ачык айтышыбыз керек, кыргыз өкмөт башчы болгондо мынчалык акчаны орустар бермек эмес. Бизге бул киши керек. Анан Кыргызстандын Союздан келген 192 миллион доллар карызы жоюлду. Үчүнчүсү, Орусия биздин стратегиялык өнөктөшүбүз. Биз андан алыстабашыбыз керек.
- Мукар мырза, биринин шапкесин экинчисине кийгизүүнүн арты кандай болот?
Мукар Чолпонбаев: - Мен Бейшенбек мырзанын айрым пикирлерине кошулам. Бирок Орусия менен карым-катнаш ага жагынуу үчүн гана болгон аракет. Орустар Кыргызстандагы абалдын туруктуу, алардын саясатын колдой турган бийликти жактырышат. Оруска ыктаган И.Чудинов эмес, башка кыргыз деле өкмөт башкарып турса орустар ага макул болмок. Геосаясат деген ушуга алып барат. Биздин өкмөттө отургандар болсо өздөрүнүн бизнесин гана сактап калгысы келгенден башканы ойлонушпайт. Булардын ордун алмаштыргандан эч нерсе өзгөрбөйт.
- Бейшен мырза, орун алмашуулар дагы уланабы же “жаңы кан” кошулабы? Жаштар ишке тартылабы?
Бейшен Абдыразаков: - Менин оюм да ошол. Жаштар, жаңы көз караш, позиция келмейин экономика, мамлекет да өспөйт. Коммунисттик система башына сиңип калган адам жаңыча иштей албайт. Орун алмашуудан эч нерсе өзгөрбөстүгүн айтып жатпайсыздарбы. Мен жалаң эле жаштар келип калат дегенден алысмын. Биз кимдин ким экенин жакшы билебиз го. Жаңы муун келиши керек. Жаштар келмейинче коом алмашпайт.
- Эми мырзалар, соңку суроо. Көптөн бери кеп болуп келаткан кадрдык реформа саясий жаңыланууларга жол ачышы мүмкүнбү?
Мукар Чолпонбаев: - Эч нерсе өзгөрбөйт! Азыркы бийлик өзүнө ылайыктуу системаны түзүп алган. Аны өзгөртүшкө көңүлү жок. Ал үчүн башка күчтөр керек. Элди өзгөртүш үчүн мамлекеттик идеологияны түзүшүбүз керек. Биз каякка барабыз, эмнени курабыз? Аны өзгөртө албасак, азыр элдин бийликке таптакыр ишеничи жок. Азыркы бийлик элге жолтоо кылгандын ордуна тийишпей тынч коюп койсо жакшы эле болмок. А.Акаев менен К.Бакиевдин тушунда бир эле идеология, ар бир киши өз турмушун өзү жөндөп кетүүсү болду. “Сен мага тийбе” принциби өкүм сүрдү. “Кайсы жерде жакшы болсо ошол жерде жан бак”, деп коюшту. Биздин идеология тескерисинче болушу керек. “Элим, мынабул жер сенин жериң, кыргыздын жери, кыргыз элиники. Кыргыз жеринде жакшы жашоого шарт түзүп келечек муундарга тапшырып кетишибиз керек”, деген идеология болушу керек. Биз Орусияга, Америкага, башка жерлерге көчүп кете берсек, эртең бул жерге башкалар көчүп келип, Кыргызстан болбой калышы мүмкүн. Бийлик коррупциядан ажырап, өзүнүн жаңы идеологиясын бериши керек.
Бейшен Абдыразаков: - Коом өзгөрүшү үчүн адамдар өздөрү өзгөрүшү керек. Маалымат, технология талаптарына жооп бере алган коом болсок, ошондо гана өсө алабыз. Бийликти реформа, Конституцияны өзгөртүү менен биз эч нерсени чече албайбыз. Адам өзүн өзгөртүш керек.
- Мукар мырза, кадрлардын сүрмөтобу менен кызматтан айдалышынын артында кандай максат-мүдөө бар деп ойлойсуз?
Кызматтан алуулар Медет мырзанын кадрлары биздин катарыбызда турбасын дегендик го. Анын үстүнө ал кадрлардын баары эле ошол онбештин ичинде бийликтен кеткен жок. Анан Ишенбай Кадырбековдун кылмыш иши Ленин райондук сотто каралып жаткан кезде ошол эле А.Ногоев, И.Болжурова, башка өкмөт мүчөлөрү, орунбасарлар жөнүндө кескин сөздөр айтылып кеткен. “Чыга турган көз эле, чыгып кетти өзү эле” демекчи, экөө аралашып минтип массалык түрдө кызматтан кетип жатышат. Үчүнчү фактор – Данияр Үсөновдун келиши. Бул киши бир сомду эки сомго айланткан адам. Мындай адамдар Орусиядан 2 миллиард доллар кредит келип жатканда абыдан керек. Президент бийлигин бекемдеп жатат.
- Бейшен мырза, бул кадрдык жүрүштөр бир топтун экинчисинин үстүнөн үстөмдүк кылуусу эмеспи?
- Мукар мырза, өкмөттүн теңине жакыны кетти, дагы кандай өзгөрүүлөр болушу мүмкүн?
Мукар Чолпонбаев: - Өкмөт мүчөлөрүнүн кимиси кимдер менен иштеп келгенин жакшы билебиз го. К.Бакиев мурда өкмөт башчысы кезинде чогуу иштешкен өкмөт мүчөлөрүн алып келип, эки жылдан кийин аларды бошотуп ийиши негизи туура эмес иш деп ойлойм. “Дарак бир жерден көгөрөт”. Буларды ордунан козголтпой ишенимдүү иштетип койсо жакшы болмок. Анан өзүнчө команда болуп келет деп атышпайбы.
Команда саясатта болушу мүмкүн. Мейли министр команда болсун, бирок алардын орунбасарлары мамлекеттик кызматкерлер да. Алар бир-эки жылда даярдалбайт. Саясатка мунун эч тиешеси жок. Жаңы кдарлар келет деп атабыз. Т.Калимбетова менен М.Султановдун ордун алмаштырып коюудан эч нерсе өзгөрбөйт. М.Султановдун Каржы министрлигине келиши орусиялык 2 миллиарддык доллардын амалы. Ал акча кимге кызмат кылат? Мурда беребиз деп тынчып калган акча кризис күчөгөндө берилишинин мааниси жумушсуздук күчөгөндө орусиялык акчанын кайра эле өзүнө кайтарып алуунун амалы. Биз энергетикалык жабдууларды ошол эле Орусиядан сатып алабыз. Акча кайра эле өздөрүнө кетет. Ал эми ал акчага 10% үстөк төлөп турушубуз Кыргызстанга абдан эле оордук кылат.
- Бейшен мырза, өкмөттү толугу менен кызматтан кетирүүгө эмне үчүн болбоду?
Бейшен Абдыразаков: - Менимче бул премьер-министрди сактап калуунун амалында жасалган иштер болушу керек. Мына И.Чудинов Москвага барып 2 миллиард долларды алып келип жатпайбы. Ачык айтышыбыз керек, кыргыз өкмөт башчы болгондо мынчалык акчаны орустар бермек эмес. Бизге бул киши керек. Анан Кыргызстандын Союздан келген 192 миллион доллар карызы жоюлду. Үчүнчүсү, Орусия биздин стратегиялык өнөктөшүбүз. Биз андан алыстабашыбыз керек.
- Мукар мырза, биринин шапкесин экинчисине кийгизүүнүн арты кандай болот?
Мукар Чолпонбаев: - Мен Бейшенбек мырзанын айрым пикирлерине кошулам. Бирок Орусия менен карым-катнаш ага жагынуу үчүн гана болгон аракет. Орустар Кыргызстандагы абалдын туруктуу, алардын саясатын колдой турган бийликти жактырышат. Оруска ыктаган И.Чудинов эмес, башка кыргыз деле өкмөт башкарып турса орустар ага макул болмок. Геосаясат деген ушуга алып барат. Биздин өкмөттө отургандар болсо өздөрүнүн бизнесин гана сактап калгысы келгенден башканы ойлонушпайт. Булардын ордун алмаштыргандан эч нерсе өзгөрбөйт.
- Бейшен мырза, орун алмашуулар дагы уланабы же “жаңы кан” кошулабы? Жаштар ишке тартылабы?
Бейшен Абдыразаков: - Менин оюм да ошол. Жаштар, жаңы көз караш, позиция келмейин экономика, мамлекет да өспөйт. Коммунисттик система башына сиңип калган адам жаңыча иштей албайт. Орун алмашуудан эч нерсе өзгөрбөстүгүн айтып жатпайсыздарбы. Мен жалаң эле жаштар келип калат дегенден алысмын. Биз кимдин ким экенин жакшы билебиз го. Жаңы муун келиши керек. Жаштар келмейинче коом алмашпайт.
- Эми мырзалар, соңку суроо. Көптөн бери кеп болуп келаткан кадрдык реформа саясий жаңыланууларга жол ачышы мүмкүнбү?
Мукар Чолпонбаев: - Эч нерсе өзгөрбөйт! Азыркы бийлик өзүнө ылайыктуу системаны түзүп алган. Аны өзгөртүшкө көңүлү жок. Ал үчүн башка күчтөр керек. Элди өзгөртүш үчүн мамлекеттик идеологияны түзүшүбүз керек. Биз каякка барабыз, эмнени курабыз? Аны өзгөртө албасак, азыр элдин бийликке таптакыр ишеничи жок. Азыркы бийлик элге жолтоо кылгандын ордуна тийишпей тынч коюп койсо жакшы эле болмок. А.Акаев менен К.Бакиевдин тушунда бир эле идеология, ар бир киши өз турмушун өзү жөндөп кетүүсү болду. “Сен мага тийбе” принциби өкүм сүрдү. “Кайсы жерде жакшы болсо ошол жерде жан бак”, деп коюшту. Биздин идеология тескерисинче болушу керек. “Элим, мынабул жер сенин жериң, кыргыздын жери, кыргыз элиники. Кыргыз жеринде жакшы жашоого шарт түзүп келечек муундарга тапшырып кетишибиз керек”, деген идеология болушу керек. Биз Орусияга, Америкага, башка жерлерге көчүп кете берсек, эртең бул жерге башкалар көчүп келип, Кыргызстан болбой калышы мүмкүн. Бийлик коррупциядан ажырап, өзүнүн жаңы идеологиясын бериши керек.
Бейшен Абдыразаков: - Коом өзгөрүшү үчүн адамдар өздөрү өзгөрүшү керек. Маалымат, технология талаптарына жооп бере алган коом болсок, ошондо гана өсө алабыз. Бийликти реформа, Конституцияны өзгөртүү менен биз эч нерсени чече албайбыз. Адам өзүн өзгөртүш керек.
