Элизабет Жонс 28-январда президент Аскар Акаев, тышкы иштер министри Аскар Айтматов, Мыйзам чыгаруу жыйынындагы фракциялардын жана эркин массалык маалымат каражаттарынын өкүлдөрү менен жолугушту. Ушул эле күнү ал журналисттердин айрым суроолоруна кыскача жооп берди.
- Кыргызстандын «Манас» аба майданында жайгашкан эл аралык аскер күчтөрү Ирак мамлекетине каршы башталышы мүмкүн болгон согушка пайдаланылабы?
- «Манас» аба майданындагы аскердик база «Майтарылбас эркиндик» операциясын колдоого багытталган. Демек, «Манастагы» эл аралык аскердик күчтөр буга чейин Ооганстандагы эл аралык террористтерге каршы кандай согушуп келсе, мындан ары да кырдаалга жараша, же болбосо Ооганстанда тынчтык орногуча өз аракеттерин жүргүзө берет.
- АКШ өкмөтүнүн Кыргызстандагы конституциялык реформа жана мында жакында боло турган референдум тууралуу пикири кандай?
- АКШ өкмөтүнүн өкүлү Кыргызстанда жүргүзүлүп жаткан Конституциялык реформа тууралуу өлкөдөгү аткаруу бийлигинин, парламенттин, бейөкмөт уюмдардын, эркин маалымат каражаттардын өкүлдөрү менен жолугушту. Биздин оюбузча өлкө жарандарына өкмөт тарабынан болгон кандайдыр-бир кысымдар болсо, мындай аракеттер республикадагы көз каранды эмес сот органдары тарабынан каралышы керек. Мындан сырткары, биз бардык жолугушууларда, «Кыргызстан эл аралык коомчулук алдында демократиялык беделин сактап калыш үчүн өлкөдө жүргүзүлүп жаткан конституциялык реформа эл аралык тартипке ылайык өткөрүлсүн» деген пикирди өзгөчө белгилеп келдик. Чындыгында эле, кыргыз өкмөтү конституциялык реформаны эл аралык талаптарга ылайык жүргүзүшү абдан маанилүү.
Ал эми Кыргызстандагы эркин басмакана тууралуу берилген суроого маалымат жыйынына катышкан АКШнын Кыргызстандагы элчиси Жон О Киф жооп берди:
- Өлкөдө эркин басмакана ачуу маселеси өткөн жылдын январь айында көтөрүлүп, жөн гана сөз түрүндө калган. Анткени анда долбоорду каржылоо маселеси чечиле элек болчу. Мындан тышкары, ошол убакта болочок ишкананын иштөө структурасы аныкталган эмес. Дагы бир айта кетүүчү нерсе: алгач бул маселе көтөрүлгөндө мындай долбоорду ишке ашырууга Европадагы Коопсуздук жана Кызматташтык Уюму катышат деген сөз болгон. Бирок жакында, тагыраак айтканда, сентябрь айында гана бизге ЕККУнун бул долбоорду ишке ашырууга катышпай тургандагы айтылды. Биз аталган ишкананын бардык юридикалык документтерин даярдап, өлкөнүн Юстиция министрлигине тапшырдык. Бүгүн сиздерге сүйүнчүлөп коеюн: аталган басмакана жакында каттоодон өттү. Анын аткаруу комитетине өлкөдөгү белгилүү массалык маалымат каражаттарынын өкүлдөрү кирди.
Ушул эле күнү Элизабет Жонс республикадагы эркин массалык маалымат каражаттарынын өкүлдөрү менен жолугушту. Жолугушууда кандай маселе көтөрүлгөндүгү тууралуу соңку учурда басмадан чыкпай калган, оппозициялык маанайдагы «Кыргыз ордо» газетасынын башкы редактору Бекен Назаралиев айтып берди:
- Мен өзүм жетектеп жаткан гезит тууралуу маалымат бердим. Сот болгонго чейин эле биздин гезит куугунтукка учурай баштаганын айтып, ага мисал катары өлкөнүн түштүгүнө жиберилген газетаны жолдон Токтогул районунун милициясы күч менен тартып алганын келтирдим. Мындан сырткары, мен Аскар Акаев демократиялык кадамдардан тайып, Түркмөнбашыга айланып бара жатат деген ойду айттым.
- Кыргызстандын «Манас» аба майданында жайгашкан эл аралык аскер күчтөрү Ирак мамлекетине каршы башталышы мүмкүн болгон согушка пайдаланылабы?
- «Манас» аба майданындагы аскердик база «Майтарылбас эркиндик» операциясын колдоого багытталган. Демек, «Манастагы» эл аралык аскердик күчтөр буга чейин Ооганстандагы эл аралык террористтерге каршы кандай согушуп келсе, мындан ары да кырдаалга жараша, же болбосо Ооганстанда тынчтык орногуча өз аракеттерин жүргүзө берет.
- АКШ өкмөтүнүн Кыргызстандагы конституциялык реформа жана мында жакында боло турган референдум тууралуу пикири кандай?
- АКШ өкмөтүнүн өкүлү Кыргызстанда жүргүзүлүп жаткан Конституциялык реформа тууралуу өлкөдөгү аткаруу бийлигинин, парламенттин, бейөкмөт уюмдардын, эркин маалымат каражаттардын өкүлдөрү менен жолугушту. Биздин оюбузча өлкө жарандарына өкмөт тарабынан болгон кандайдыр-бир кысымдар болсо, мындай аракеттер республикадагы көз каранды эмес сот органдары тарабынан каралышы керек. Мындан сырткары, биз бардык жолугушууларда, «Кыргызстан эл аралык коомчулук алдында демократиялык беделин сактап калыш үчүн өлкөдө жүргүзүлүп жаткан конституциялык реформа эл аралык тартипке ылайык өткөрүлсүн» деген пикирди өзгөчө белгилеп келдик. Чындыгында эле, кыргыз өкмөтү конституциялык реформаны эл аралык талаптарга ылайык жүргүзүшү абдан маанилүү.
Ал эми Кыргызстандагы эркин басмакана тууралуу берилген суроого маалымат жыйынына катышкан АКШнын Кыргызстандагы элчиси Жон О Киф жооп берди:
- Өлкөдө эркин басмакана ачуу маселеси өткөн жылдын январь айында көтөрүлүп, жөн гана сөз түрүндө калган. Анткени анда долбоорду каржылоо маселеси чечиле элек болчу. Мындан тышкары, ошол убакта болочок ишкананын иштөө структурасы аныкталган эмес. Дагы бир айта кетүүчү нерсе: алгач бул маселе көтөрүлгөндө мындай долбоорду ишке ашырууга Европадагы Коопсуздук жана Кызматташтык Уюму катышат деген сөз болгон. Бирок жакында, тагыраак айтканда, сентябрь айында гана бизге ЕККУнун бул долбоорду ишке ашырууга катышпай тургандагы айтылды. Биз аталган ишкананын бардык юридикалык документтерин даярдап, өлкөнүн Юстиция министрлигине тапшырдык. Бүгүн сиздерге сүйүнчүлөп коеюн: аталган басмакана жакында каттоодон өттү. Анын аткаруу комитетине өлкөдөгү белгилүү массалык маалымат каражаттарынын өкүлдөрү кирди.
Ушул эле күнү Элизабет Жонс республикадагы эркин массалык маалымат каражаттарынын өкүлдөрү менен жолугушту. Жолугушууда кандай маселе көтөрүлгөндүгү тууралуу соңку учурда басмадан чыкпай калган, оппозициялык маанайдагы «Кыргыз ордо» газетасынын башкы редактору Бекен Назаралиев айтып берди:
- Мен өзүм жетектеп жаткан гезит тууралуу маалымат бердим. Сот болгонго чейин эле биздин гезит куугунтукка учурай баштаганын айтып, ага мисал катары өлкөнүн түштүгүнө жиберилген газетаны жолдон Токтогул районунун милициясы күч менен тартып алганын келтирдим. Мындан сырткары, мен Аскар Акаев демократиялык кадамдардан тайып, Түркмөнбашыга айланып бара жатат деген ойду айттым.
