“Парламенттик шайлоодон партиялык тизменин алынып салынышынан улам алардын активдүүлүгү солгундайт» деген пикир коомчулукта өкүм сүрүп келгени ырас. Ошондон уламбы, оппозициячыл партиялардын аракети солгун тартып, тескерисинче бийлик таламын талашкан партиялар өз ишин жандандыра баштады. «Козу карындай жайнаган партиялардын саны азайып, бирдей максатты көздөгөндөрдүн арасында биригүү жараяны күчөйт» деген көз караштар да азырынча сөз боюнча калып келет. Бирок тескерисинче, бийлик алдындагы партиялар активдешип, жер-жерлерди кыдырып, эл менен жолугушуп, лидерлерин ишенимдүү адамдар менен жаңылап, жандана баштады. Соңку 2 айдын ичинде жаралган жаңы партиялардын баары азыркы бийликти жактаарын ачык айтып чыгышты. Мына ушундай аракеттерден улам айрым аналитиктер Башмыйзамга өзгөртүү киргизилип, партиялык тизме калыбына келтирилээрин кеп кыла башташты.
Ал эми жакында эле Кыргызстан элинин ассамблеясы тарабынан негизделген жаңы партияга кол кабыш кылган Ассамблеянын төрагасы Иса Токоев жаңы партиялардын жаралышы айрым бир лидердин аты менен байланышкан партиянын таасирин жок кылууда өз жемишин берет деген пикирде:
- Менин жеке оюмча, бул жанагы партиялык тизме боюнча квотанын алынып салынышы менен байланыштуу. Анткени биздин коомубуз буга даяр эмес экен. Мен өткөндө, жаңы партия ачылып жатканда айттым эле, бизде өкүмчүлүк партиялар же жеке адамдын партиясы үстөмдүк кылып келген да. Ошолор элге билинип калалы, көрүнөлү деп бөйрөктөн шыйрак чыгарып дегендей, ошондой мамилеге чейин барган учурлар болуп атат.
«Атамекен» партиясынын лидери Өмүрбек Текебаев Башмыйзамга Жогорку Кеңеш аркылуу өзгөртүү киргизип койсо болоорун, бирок бийлик үчүн бир мандаттуу шайлоо өтө ыңгайлуу экенин эске салат:
- Эми Жогорку Кеңешке шайлоо системасы Конституцияда кабыл алынып калды. Эми аны бүгүн көтөрсө да болот, эртең көтөрсө да болот. Бирок, ал Конституцияга өзгөртүү- түзөтүү киргизмейинче ишке ашпай турган нерсе да. Бирок бийликтегилер бир мандаттан деле шансы көп. Анткени бир мандаттуу шайлоодо бийлик административдик ресурстарды пайдаланып өтүп кетүү мүмкүнчүлүктөрү да көп.
Саясат таануу илиминин доктору, профессор Алыбек Акунов маселеге башкача өңүттөн карайт.
- Менин пикирим мындай. Ошол Конституциядагы өзгөртүүлөр боюнча саясый партиялардын орду, укуктук базасы аябай төмөндөп кетпедиби. Анан ошону кандайдыр-бир оппозициядагылар башкача түшүндүрүп айтпашы үчүн «мынакей, Конституцияга өзгөртүү киргизип, партиялык тизмени алып койсок деле, болбой эле жаңы партиялар түзүлүп жатпайбы» дегендей бир фон түзгөн, атайын бийлик тарабынан иштелип чыккан программанын ишке ашырылышыбы деп ойлойм. Анан бүгүн Конституцияга өзгөртүү киргизип партиялык тизмени алып коюп, анан кийин кайра бийликтегилер партия түзө калып, кайра Конституцияга өзгөртүү киргизип, партиялык тизмени кийире калат дегендей ойдон алысмын. Анткени Конституция оюнчук эмес. Ошондуктан, менин оюмча, элдин көңүлүн алагды кылыш үчүн ушундай жүргүзүлүп аткан атайын бир идеологиялык иш болсо керек деп ойлойм.
Ошентип, жогоруда өз пикирин билдирген саясатчылардын көз карашы боюнча Башмыйзамга кайрадан партиялык тизменин киргизилиши азырынча күмөн. Бирок, азыркы бийликтин саясатын жактаган, алардын камчысын чапкан партиялар жанданып, күчтөнүп жатканы чын. Алардын алыскы чабыты кандай? Аны мезгил аныктаар.
Ал эми жакында эле Кыргызстан элинин ассамблеясы тарабынан негизделген жаңы партияга кол кабыш кылган Ассамблеянын төрагасы Иса Токоев жаңы партиялардын жаралышы айрым бир лидердин аты менен байланышкан партиянын таасирин жок кылууда өз жемишин берет деген пикирде:
- Менин жеке оюмча, бул жанагы партиялык тизме боюнча квотанын алынып салынышы менен байланыштуу. Анткени биздин коомубуз буга даяр эмес экен. Мен өткөндө, жаңы партия ачылып жатканда айттым эле, бизде өкүмчүлүк партиялар же жеке адамдын партиясы үстөмдүк кылып келген да. Ошолор элге билинип калалы, көрүнөлү деп бөйрөктөн шыйрак чыгарып дегендей, ошондой мамилеге чейин барган учурлар болуп атат.
«Атамекен» партиясынын лидери Өмүрбек Текебаев Башмыйзамга Жогорку Кеңеш аркылуу өзгөртүү киргизип койсо болоорун, бирок бийлик үчүн бир мандаттуу шайлоо өтө ыңгайлуу экенин эске салат:
- Эми Жогорку Кеңешке шайлоо системасы Конституцияда кабыл алынып калды. Эми аны бүгүн көтөрсө да болот, эртең көтөрсө да болот. Бирок, ал Конституцияга өзгөртүү- түзөтүү киргизмейинче ишке ашпай турган нерсе да. Бирок бийликтегилер бир мандаттан деле шансы көп. Анткени бир мандаттуу шайлоодо бийлик административдик ресурстарды пайдаланып өтүп кетүү мүмкүнчүлүктөрү да көп.
Саясат таануу илиминин доктору, профессор Алыбек Акунов маселеге башкача өңүттөн карайт.
- Менин пикирим мындай. Ошол Конституциядагы өзгөртүүлөр боюнча саясый партиялардын орду, укуктук базасы аябай төмөндөп кетпедиби. Анан ошону кандайдыр-бир оппозициядагылар башкача түшүндүрүп айтпашы үчүн «мынакей, Конституцияга өзгөртүү киргизип, партиялык тизмени алып койсок деле, болбой эле жаңы партиялар түзүлүп жатпайбы» дегендей бир фон түзгөн, атайын бийлик тарабынан иштелип чыккан программанын ишке ашырылышыбы деп ойлойм. Анан бүгүн Конституцияга өзгөртүү киргизип партиялык тизмени алып коюп, анан кийин кайра бийликтегилер партия түзө калып, кайра Конституцияга өзгөртүү киргизип, партиялык тизмени кийире калат дегендей ойдон алысмын. Анткени Конституция оюнчук эмес. Ошондуктан, менин оюмча, элдин көңүлүн алагды кылыш үчүн ушундай жүргүзүлүп аткан атайын бир идеологиялык иш болсо керек деп ойлойм.
Ошентип, жогоруда өз пикирин билдирген саясатчылардын көз карашы боюнча Башмыйзамга кайрадан партиялык тизменин киргизилиши азырынча күмөн. Бирок, азыркы бийликтин саясатын жактаган, алардын камчысын чапкан партиялар жанданып, күчтөнүп жатканы чын. Алардын алыскы чабыты кандай? Аны мезгил аныктаар.
