Кыргыздын “Курманбек” дастанындагы айтылуу Текежоомарт Телтору ат дал ушул ахалтекин тукумунан болгон. Жылкынын бу түрүн түркмөндөрдүн теке жана емуд – жоомарт - уруулары тээ байыркы замандарда эле Ахал деген жерде асырышкан. Алты айлык коноого чапса арыбаган, кууган жоону куткарбаган, коо бузган бул дулдул тукум жылкыга учурунда алаамдын тең жарымын алган Искендер Зулкарнайын сыяктуу жаангерлер, Азияны түрө кыдырып жер кезген Марко Поло өңдүү саякатчылар тамшанып, тен беришкен.
Ахалтекин соңку эки кылымда бир нече ирет тукум курут болуп кетүү коркунучуна туш болгон. Адегенде 1870-жылы орус падышасынын армиясы теке уруусун өзүнө каратканы алар асыраган асыл тукум жылкыларды кырышкан. Бирок кийинчерээк ахалтекин аттары үчүн атайын фермалар түзүлүп, 1920-жылдардын этегинде орус селекционерлери аларды атайын тизмеге алышкан. Ахалтекин тукуму азырга чейин ошол китепке жараша аныкталат.
Коллективдештирүү жылдары текежоомарт жылкысын унаа кылганы орток чарбага алышкан. 1945-жылы маршал Жуков ахалтекин боз ат минип жеңиш парадын кабыл алгандан соң ага кайрадан астейдил көңүл бурула баштаган. Ал эми Хрущевдун мезгилинде ахалтекин аттарын башка мал-жандыктын баарындай эле этке төгүшкөн. Акыры Түркмөнстан көз карандысыздык алган соң президент Ниязов өзүн ахелтекин жылкысынын колдоочу пири кылып жарыялап,аларды асырап, көбөйткөнгө 20 миллион доллар каражат ажыраткан. Абройлуу конокторго, зобололуу президенттерге Түркмөнбашы ахалтекин күлүктөрүн тартуулаганды жакшы көрөт. Айрым бир эсептерде түркмөн жеринде азыр миңден ашпаган гана текежоомарт жылкысы калганы айтылат.
-Бүгүн биз ахалтекин асыраган үч эле кишини билебиз,- дейт флоридалык фермер Жессика Ейл-Кит. -Биринчиси – ставрополдук Александр Климук, экинчиси Москвага жакын жерде атайын ферма уюштуруп жаткан дагестандык Леонид Бабаев. Үчүнчүсү –түркмөнстандык Гелды Гыязов, ал ахалтекин жылкыларын асыраган кадик адис эле,- дейт Ейл-Кит. Азыр болсо Гыязов камакта, бийликтер анын кызматынан кынтык таап,алты жылга түрмөгө кесип жиберишти. Маалымдар адамдар Гыязовдун ахалтекин жылкыларын асыроо ыкмасы, айрыкча саяпкерлик усулу Түркмөнбашыга жакпай калган дешет. Гыязов баккан үйүрдөн дубан бузган далай дулдул аттар чыккан.
Ейл-Кит ахалтекин аттарын көбөйтүп,алардын даңаза-даңкы бир нече кылым кандай болсо, ошондой деңгээлге көтөрүү керек деп эсептейт. Ушундай алгылыктуу иштер азыр Россияда жасалууда. Күлүк аттардын рыногу Батышта кеңири өнүккөн, атаандаштык күчтүү. “Эгер асыл тукум жаңы жылкы асырагыңыз келсе, ал көргөндө көз тойгондой келишимдүү, жарышка салса байге алдырбагандай дулдул, айтор, төрт тарабы төп болушу керек, ахалтекин ушул талаптардын баарын көтөрө алат”, - дейт флоридалык фермер.
Ахалтекин соңку эки кылымда бир нече ирет тукум курут болуп кетүү коркунучуна туш болгон. Адегенде 1870-жылы орус падышасынын армиясы теке уруусун өзүнө каратканы алар асыраган асыл тукум жылкыларды кырышкан. Бирок кийинчерээк ахалтекин аттары үчүн атайын фермалар түзүлүп, 1920-жылдардын этегинде орус селекционерлери аларды атайын тизмеге алышкан. Ахалтекин тукуму азырга чейин ошол китепке жараша аныкталат.
Коллективдештирүү жылдары текежоомарт жылкысын унаа кылганы орток чарбага алышкан. 1945-жылы маршал Жуков ахалтекин боз ат минип жеңиш парадын кабыл алгандан соң ага кайрадан астейдил көңүл бурула баштаган. Ал эми Хрущевдун мезгилинде ахалтекин аттарын башка мал-жандыктын баарындай эле этке төгүшкөн. Акыры Түркмөнстан көз карандысыздык алган соң президент Ниязов өзүн ахелтекин жылкысынын колдоочу пири кылып жарыялап,аларды асырап, көбөйткөнгө 20 миллион доллар каражат ажыраткан. Абройлуу конокторго, зобололуу президенттерге Түркмөнбашы ахалтекин күлүктөрүн тартуулаганды жакшы көрөт. Айрым бир эсептерде түркмөн жеринде азыр миңден ашпаган гана текежоомарт жылкысы калганы айтылат.
-Бүгүн биз ахалтекин асыраган үч эле кишини билебиз,- дейт флоридалык фермер Жессика Ейл-Кит. -Биринчиси – ставрополдук Александр Климук, экинчиси Москвага жакын жерде атайын ферма уюштуруп жаткан дагестандык Леонид Бабаев. Үчүнчүсү –түркмөнстандык Гелды Гыязов, ал ахалтекин жылкыларын асыраган кадик адис эле,- дейт Ейл-Кит. Азыр болсо Гыязов камакта, бийликтер анын кызматынан кынтык таап,алты жылга түрмөгө кесип жиберишти. Маалымдар адамдар Гыязовдун ахалтекин жылкыларын асыроо ыкмасы, айрыкча саяпкерлик усулу Түркмөнбашыга жакпай калган дешет. Гыязов баккан үйүрдөн дубан бузган далай дулдул аттар чыккан.
Ейл-Кит ахалтекин аттарын көбөйтүп,алардын даңаза-даңкы бир нече кылым кандай болсо, ошондой деңгээлге көтөрүү керек деп эсептейт. Ушундай алгылыктуу иштер азыр Россияда жасалууда. Күлүк аттардын рыногу Батышта кеңири өнүккөн, атаандаштык күчтүү. “Эгер асыл тукум жаңы жылкы асырагыңыз келсе, ал көргөндө көз тойгондой келишимдүү, жарышка салса байге алдырбагандай дулдул, айтор, төрт тарабы төп болушу керек, ахалтекин ушул талаптардын баарын көтөрө алат”, - дейт флоридалык фермер.
