Президенттик бийликтин Конституциялык мөөнөтү Кыргызстанда он жыл менен чектелген. Андан өтүп кеткени бийликтен аша пайдаланган амалпоз катары мыйзам тартибинде жоопко тартылышы белгиленген.
Мыйзамдык негизге таянып иштеп аткан президент «экинчи мөөнөтүн» аяктап аткан чакта бийлик проблемасы кайрадан калкып чыкты. Калыстык үчүн айта кетиш лаазым, Кыргызстанда бийликтин маалы келгенде биринчисинен экинчисине тынч-аман өтүшүнө ишенгендерге караганда аны караманча тангандардын саны көп. Анткен менен постсоветтик Борбор Азия республикаларында бийликтин бир колдон экинчисине тынч кол менен өткөрүлүшү иштиктүү демилгеге караганда кыялый ой-тилекке көбүрөөк жакын.
Постсоветтик Борбор Азия республикаларындагы бийликтин тынч колдон биринен экинчисине өтүшү былтыркы Азербайжан менен Грузиядагы эки саясий окуядан соң ажырым мүнөздөгү маани-мазмунга ээ болуп чынга келди. Кыргызстан парламентинин Мыйзам чыгаруу жыйынынын депутаты Ташболот Балтабаевдин пикирине караганда Кыргызстанда бийлик биринчисинен экинчисине тынч кол менен өтүшүнө толук негиз бар.
- Чынын айтканда, бийликтин бир колдон экинчисине тынч өтүшү тууралуу божомол куруш кыйын, - дейт Ташболот мырза. - Бирок мен башка принцибин айтып коеюн деген ойдомун. Мына биз 12 жылда демократиянын Орто Азиядагы лидери катары, демократиянын баштоочусу катары таанылып келдик. Бирок да тарыхтан билебиз, бийликти берүү кыйын болуп келген. Бийлик кумарчысы деп коет, ошого кирип алгандан кийин чыгышы кыйын болот. Мен ойлойт элем, ушу Аскар Акаевич туңгуч президент катары, «демократиянын атасы катары» кыйынчылык мезгилде кыргызга жол баштаган киши катары, мамлекеттүүлүктүн 2200 жылдыгы деп атабыз, ошого кыйын кезеңде туруштук берген лидер катары тарыхта калса, чоң абийир менен өз ордунда татыктуу калса абдан туура болот эле.
Ушу тапта «экинчи мөөнөтүнүн» өтөлүн өткөрүп аткан кыргыз президенти кезектеги шайлоого талапкер катары катышпастыгын өткөн жылы эле жарыя кылган жайы бар.
- Мен бул маселеге эки ирет жооп бергем. Конституциянын жаңы редакциясы мага эч кандай жаңы мандат бербейт. Ошон үчүн келгиле, буга соңку чекитти коелу. Дагы кошумчалап айтып койчу сөзүм бар. 2005-жылкы шайлоо мыйзам негизинде, Конституциянын жаңы редакциясынын талабына ылайык өтүшү керек.
Мамлекет башчысынын улам-улам эскерткенине карабай, бийликтин бир колдон экинчисине тынч-аман өтүшү ушу азырга дейре кызуу талашка айланып келүүдө. Кыргызстан жазуучулар бирлигинин кеңеш мүчөсү акын Абдырахман Алымбаевдин пикирине караганда, президенттин сөзүнө ишенүү керек. Себеп дегенде, мамлекет башчысы ичтен чыкканы чын сырын алдыга жаюуда.
- Бул Конституция – Негизги мыйзам так сакталыш керек. Жок андай болбой, биздин биринчи президентибиз өзү бузуп, 3- же 4-мөөнөттөргө калуу аракетин жасаса анын арты жакшы болбой калышы мүмкүн.
Кыргызстанда президенттин билдирүүсүнө карабай, бийликтин бир колдон экинчисине тынч-аман өтүш проблемасы олуттуу талашка айланууда. Анын ачык жообу жыл аягында такталат окшоп калды.
Мыйзамдык негизге таянып иштеп аткан президент «экинчи мөөнөтүн» аяктап аткан чакта бийлик проблемасы кайрадан калкып чыкты. Калыстык үчүн айта кетиш лаазым, Кыргызстанда бийликтин маалы келгенде биринчисинен экинчисине тынч-аман өтүшүнө ишенгендерге караганда аны караманча тангандардын саны көп. Анткен менен постсоветтик Борбор Азия республикаларында бийликтин бир колдон экинчисине тынч кол менен өткөрүлүшү иштиктүү демилгеге караганда кыялый ой-тилекке көбүрөөк жакын.
Постсоветтик Борбор Азия республикаларындагы бийликтин тынч колдон биринен экинчисине өтүшү былтыркы Азербайжан менен Грузиядагы эки саясий окуядан соң ажырым мүнөздөгү маани-мазмунга ээ болуп чынга келди. Кыргызстан парламентинин Мыйзам чыгаруу жыйынынын депутаты Ташболот Балтабаевдин пикирине караганда Кыргызстанда бийлик биринчисинен экинчисине тынч кол менен өтүшүнө толук негиз бар.
- Чынын айтканда, бийликтин бир колдон экинчисине тынч өтүшү тууралуу божомол куруш кыйын, - дейт Ташболот мырза. - Бирок мен башка принцибин айтып коеюн деген ойдомун. Мына биз 12 жылда демократиянын Орто Азиядагы лидери катары, демократиянын баштоочусу катары таанылып келдик. Бирок да тарыхтан билебиз, бийликти берүү кыйын болуп келген. Бийлик кумарчысы деп коет, ошого кирип алгандан кийин чыгышы кыйын болот. Мен ойлойт элем, ушу Аскар Акаевич туңгуч президент катары, «демократиянын атасы катары» кыйынчылык мезгилде кыргызга жол баштаган киши катары, мамлекеттүүлүктүн 2200 жылдыгы деп атабыз, ошого кыйын кезеңде туруштук берген лидер катары тарыхта калса, чоң абийир менен өз ордунда татыктуу калса абдан туура болот эле.
Ушу тапта «экинчи мөөнөтүнүн» өтөлүн өткөрүп аткан кыргыз президенти кезектеги шайлоого талапкер катары катышпастыгын өткөн жылы эле жарыя кылган жайы бар.
- Мен бул маселеге эки ирет жооп бергем. Конституциянын жаңы редакциясы мага эч кандай жаңы мандат бербейт. Ошон үчүн келгиле, буга соңку чекитти коелу. Дагы кошумчалап айтып койчу сөзүм бар. 2005-жылкы шайлоо мыйзам негизинде, Конституциянын жаңы редакциясынын талабына ылайык өтүшү керек.
Мамлекет башчысынын улам-улам эскерткенине карабай, бийликтин бир колдон экинчисине тынч-аман өтүшү ушу азырга дейре кызуу талашка айланып келүүдө. Кыргызстан жазуучулар бирлигинин кеңеш мүчөсү акын Абдырахман Алымбаевдин пикирине караганда, президенттин сөзүнө ишенүү керек. Себеп дегенде, мамлекет башчысы ичтен чыкканы чын сырын алдыга жаюуда.
- Бул Конституция – Негизги мыйзам так сакталыш керек. Жок андай болбой, биздин биринчи президентибиз өзү бузуп, 3- же 4-мөөнөттөргө калуу аракетин жасаса анын арты жакшы болбой калышы мүмкүн.
Кыргызстанда президенттин билдирүүсүнө карабай, бийликтин бир колдон экинчисине тынч-аман өтүш проблемасы олуттуу талашка айланууда. Анын ачык жообу жыл аягында такталат окшоп калды.
