Түркмөн башынын саламаттыгы начарлаганы тууралуу эки ай мурда сөз болгон. Ал дарыланып аткандыгына байланыштуу орозо кармай албай аткандыгын өзү ырастаган эле. Анын үстүнө күзгү айлардын биринде улуттук коопсуздук боюнча жыйында да ал эс-учун жоготуп жыгылып калгандыгы да айтылып жүрөт. Негизи Сапармурад Ниязовдун ден-соолугу кандай экендиги ачык деле айтылчу эмес. Анын жүрөгүнө дайым көз салып турган немис дарыгер “акыбалы мыкты” деп гана тим болчу. Түркмөн башы 1997-жылы Мюнхенде жүрөгүнөн операция болгон. Соңку маалыматтарга караганда ал жүрөгү кармап кете берди. Ошентип, президент катары жасап аткан иштери менен дүйнө жүзүн таң калтырып, төбө чачты тик тургузган диктатор лидер каза тапты. Эми Түркмөнстанды кандай өзгөрүүлөр күтөт? “Демократия жана атуулдук коом үчүн” коалициясынын президенти Эдил Байсалов диктатордон кутулушу менен түркмөн элин куттукташ керек дейт. Бирок бул окуядан кийин Түркмөнстанда кырдаал дароо жакшы жагына өзгөрөт деп айтыш кыйын, өтө кооптуу кырдаал түзүлүп калды дейт:
- Чоң ызы-чуу, башаламандык менен бүтөт. Себеби, билесиздер бул өлкөдө кландардын тирешүүсү күчтүү. Катуу бир граждандык кагылышуудан кийин бир жаңы мамлекет курулат деп ишенем. Чоң диктатордон кутулганы менен биз боордош түркмөн эли үчүн кубанычтабыз,- дейт Эдил Байсалов.
Айрым байкоочулардын баамында, совет биримдиги ыдырагандан кийин Түркменияда өтө кооптуу кырдаал түзүлүп, бийлик үчүн, газ жана мунай корлоруна ээлик үчүн чоң күрөш башталган. Ошондо бийликти бир колго алып, мамлекеттин бүтүндүгүн сактап калгандыгы эң башкы эрдиги дейт Марс Сариев. Сариев мырза Түркмөнстандагы элчиликте бир нече жыл иштеп, азыр болсо Согуш жана тынчтыкты чагылдыруу институтунун бул өлкө боюнча эксперти. Марс Сариевдин айтымында, Түркмөнстанда кландардын кармашы кайрадан башталат.
-Түркмөнстан өтө татаал кырдаалга кептелет. Ал мамлекетти башкарып туруп аркасынан мураскерин да калтырган жок. Эми Түркмөнстандын саясий элитасы өзүн кармап, кландар кармашына алдырбай, бийликти кармап кала алабы, баары ошондон көз каранды. Эми ар кандай регионалдык элиталардын, биринчи кезекте ахал түркмөндөр менен марий түркмөндөрүнүн салгылашы башталат. Ошондой эле башка кландар да жанданып сепаратисттик кадамдарга барышы ыктымал, - дейт Марс Сариев.
Анын пикиринде, сырткы күчтөр айрыкча Орусия өңдүү державалар өз кызыкчылыгындагы адамдын бийликке келишине аракет кылышат.
Окумуштуу Олжобай Каратаев түркмөнбашынын өлүмү эч кандай башаламандыкка алып келбейт, ошол эле учурда демократиялык өзгөрүүлөргө да алып келбейт деген оюн айтты:
- Башаламандыкка алып келбейт, себеби буга түркмөн элинин менталитети буга жол бербейт. Ошондой эле жакынкы жылдарда бул мамлекетте демократиялык өзгөрүүлөр башталаарына ишенбейм,- дейт Олжобай Каратаев.
Сапармурат Ниязовдун сөөгү 24-декабрда жерге берилет. Анын өлүмүнө байланыштуу Түркмөнстандын министрлер кабинети, Межилис депутаттары түркмөн элине кайрылып, даанышман, гумандуу лидерден айрылдык деп билдиришти. Ал эми Кыргызстан президенти Курманбек Бакиев болсо бүгүн кечинде түркмөн элине көңүл айтуу телеграммасын жөнөтөөрүн басма сөз кызматы билдирди.
- Чоң ызы-чуу, башаламандык менен бүтөт. Себеби, билесиздер бул өлкөдө кландардын тирешүүсү күчтүү. Катуу бир граждандык кагылышуудан кийин бир жаңы мамлекет курулат деп ишенем. Чоң диктатордон кутулганы менен биз боордош түркмөн эли үчүн кубанычтабыз,- дейт Эдил Байсалов.
Айрым байкоочулардын баамында, совет биримдиги ыдырагандан кийин Түркменияда өтө кооптуу кырдаал түзүлүп, бийлик үчүн, газ жана мунай корлоруна ээлик үчүн чоң күрөш башталган. Ошондо бийликти бир колго алып, мамлекеттин бүтүндүгүн сактап калгандыгы эң башкы эрдиги дейт Марс Сариев. Сариев мырза Түркмөнстандагы элчиликте бир нече жыл иштеп, азыр болсо Согуш жана тынчтыкты чагылдыруу институтунун бул өлкө боюнча эксперти. Марс Сариевдин айтымында, Түркмөнстанда кландардын кармашы кайрадан башталат.
-Түркмөнстан өтө татаал кырдаалга кептелет. Ал мамлекетти башкарып туруп аркасынан мураскерин да калтырган жок. Эми Түркмөнстандын саясий элитасы өзүн кармап, кландар кармашына алдырбай, бийликти кармап кала алабы, баары ошондон көз каранды. Эми ар кандай регионалдык элиталардын, биринчи кезекте ахал түркмөндөр менен марий түркмөндөрүнүн салгылашы башталат. Ошондой эле башка кландар да жанданып сепаратисттик кадамдарга барышы ыктымал, - дейт Марс Сариев.
Анын пикиринде, сырткы күчтөр айрыкча Орусия өңдүү державалар өз кызыкчылыгындагы адамдын бийликке келишине аракет кылышат.
Окумуштуу Олжобай Каратаев түркмөнбашынын өлүмү эч кандай башаламандыкка алып келбейт, ошол эле учурда демократиялык өзгөрүүлөргө да алып келбейт деген оюн айтты:
- Башаламандыкка алып келбейт, себеби буга түркмөн элинин менталитети буга жол бербейт. Ошондой эле жакынкы жылдарда бул мамлекетте демократиялык өзгөрүүлөр башталаарына ишенбейм,- дейт Олжобай Каратаев.
Сапармурат Ниязовдун сөөгү 24-декабрда жерге берилет. Анын өлүмүнө байланыштуу Түркмөнстандын министрлер кабинети, Межилис депутаттары түркмөн элине кайрылып, даанышман, гумандуу лидерден айрылдык деп билдиришти. Ал эми Кыргызстан президенти Курманбек Бакиев болсо бүгүн кечинде түркмөн элине көңүл айтуу телеграммасын жөнөтөөрүн басма сөз кызматы билдирди.
