“Бийлик сырлары” берүүбүздүн бул жолку мейманы Жогорку Кеңештин мурдагы депутаты, Жалал-Абад, Талас облустарынын мурдагы губернатору Жусупжан Жээнбеков болду. Ал маегинде кантип Жалал-Абад облусуна “бий” богону, Бакиевдин инилери менен тиреши, Атамбаевге кошулганынын, губернаторлуктан кеткени себеби тууралуу айтып берди.
- Жусупжан мырза, Акаевдин бийлиги кулаганда, Бакиев президент болуп келгенден кийин сиз Жалал-Абад облусуна расмий түрдө губернатор болуп дайындалдыңыз? Бирок, губернаторлугуңуз бир жылга жетип жетпей калды да? Сиздин кетишиңизге эмне себеп болду? Коомчулукта кеп бар, Жусупжан Жээнбеков Бакиевдерди укпай баштаган деген?
- Эми чынын айтканда баягы 24-мартка чейин мен эч кандай буйруксуз эле, элдин эле батасы менен губернатор болуп отургам. Анан 24-мартта эл бийликти жеңип омкоргондон кийин, Акаев кеткенден кийин Курманбек Салиевич токтом чыгарды, губернатор деп. Элге ак жүрөктөн, чын жүрөктөн иштеш керек болду. Ошол элдин бийликке ишенимин кайтарыш керек болду. Чыныгы ички ниетим таза иштөө болчу. Таза иштеп атканбыз анан, сырттан буйрук бергендер көбөйө баштады? Муну бул жерге кой, тигини тигил жерге жумушка кой, дешип...
Дагы караңыз "Жаныш Бакиевди кармасак кан төгүлмөк"- Кимден сырттан? Тагыраак айтсаңыз?
- Тагыраак айтсам, ошол Бакиевдин бир туугандарынан. Алардан “бул ишкананы бүгүн басып алат, сен унчукпа, көрмөксөн бол, тээ тигил ишкана мындай болот” деген баягы «анархия» башталып кетти. Карап турсам элдин ичинен да кыжырдануу баштады, “бул эмне дегендик” деп. Ошондон кийин Бакиевдин Акмат деген инисин чакырып, “сага Бакиев деген фамилия жетет. Кыргызча эле сүйлөшөлүчү, мен эгерде бир жерде конокто отурган болсом мага бир жамбаш тартса, сен келсең мен жанымдан орун бошотуп, жамбаш тарттырамын. Токтоткунуң, укам!” деп айткам. Ошол сөз жеткенби, бир күнү Жусуп Бакиев келип, “Сени бул жерге ким алып келген?» дейт. Мен деле баягы анча-мынча жерде мокой турган адамдардан эмесмин, ачыгын айттым. «Кимди ким кайсы жерге алып барды» дедим. Ушундай катуу сөздөр болду.
- Ошол бир туугандар менен кырдаал агасына жеткенби? Сиз айта алдыңызбы? Өзүңүз айта алдыңызбы?
- Айттым...
- Кандай кабыл алды?
- “Курманбек Салиевич ушундай ушундай терс көрүнүштөр болуп жатат. Эгер мени колдосоңуз эл үчүн таза башкарып, таза иштеп берейин. Анан сизден сураныч, ушул кайра эле баягы үй-бүлөлүк башкаруу системасына кетип аткандай болуп атабыз, инилериңизге айтсаңыз” десем. Мени урушуп койгон, “инилерим дагы билими жогорку, алар дагы иштеп келишкен, революциянын башында негизинен ошолор турган” деп.
- Сизди эмне, инилерин ук деп атабы?
- Эми менин түшүнүгүм боюнча ошондой болгон окшойт...
- Сизди Бакиев кызматтан түшүргөндөн кийин эл көтөрүлдү, ордуңузда калтырууну талап кылды? Бирок, сизди президент Таласка губернатор кылып койду, ал кандай болду?
- Мага дагы айтпастан, эл менен дагы эсептешпестен, жөн эле жумуштан алып койду. Жарлыкты окуп койду “сен кеттиң” деп. Мен эми кет десе эле кетип калгыдай адам эмесмин да. Кудайга шүгүр тууган-урук, эл-журтум бар. Менин артымдан келген көп жетекчилер, көп акимдер, 19 айыл өкмөт башчылары, орун басарларым “Жээнбековду кетирсеңер биз дагы иштебейбиз” деп чыгышты. Ошентип тогуз күн эл көтөрүлүп, кылкылдап туруп алды. Курманбек Салиевичке келдим. Экөөбүздүн ортобузда катуу сөз болду. Үсөн Сыдыков менен катуу айтыша кеттим. Эки күндөн кийин президент кайра чакыртып, "укам, эми Таласка барып иштеп бер” деди. Мен “ал жерде канча иштейм” деп сурадым.
Дагы караңыз Бакиевдин ысымын өзгөрткөн өнөктөшү- Анан Таласта канча иштедиңиз?
-А л жерде туура 11 ай, 29 күн иштедим.
- Ал жактан эмне үчүн түшүрүп койду?
- Ал жактан дагы түшүнбөдүм, чынын айтайын, мен алардын казанына аралаша албадым. Мен башка топтон келгендей болуп калдым булардын кланына. Чынын айтканда, Бакиевдер мурунку Акаев менен акырлаш, табагы бир эле да. Калп эле эл көзүнө Аксыда менин күнөөм жок, бул жакта менин күнөөм жок дешип өздөрүнүн актап туруп, жанына ошолор эле кайра чогулбадыбы. Бакиевдин жанына баягы эле Акаевдин ырчылары кайра келбедиби.
- Сиз, 2014-жылы Жалал-Абад облусуна экинчи жолу губернатор болуп бардыңыз? Бул жолу дагы ал жактагы кызмат ордуңуз кыска болуп калды? Мен сиздин бир маегиңизден окудум, губернаторлуктан түшүп калышыңызга Текебаевдин чоң үлүшү бар экенин айтыпсыз. Ал киши сизге каскак болдубу?
- Жалал-Абаддагы “Кыргызпетриолум компании”, “Кыргызнефтегаз” ишканаларын шыйрагынан кармап, куйругунан бура кармадым окшойт, чагымда. Ошону кармай баштагандан кийин премьер-министр Оторбаевге айттырып, анан мени эч себеп жок эле жумуштан алдырбадыбы. Текебаев ошол маалда бийликтин башына чыгып алган, асманда эле. Баарына сөөмөй кезеп, “мен сени жумуштан алдырам” деп турбадыбы. Өмүрбек Токтогуловичти бир ат менен, Жантөрө Жолдошевичти дагы бир себеп менен иштен алдырган Текебаев болду.
Дагы караңыз Акаевдин билдирүүсү, Убактылуу өкмөт мүчөлөрүнүн сурагы- “Кыргызпетриолум компании”, “Кыргызнефтегаз” ишканаларына Текебаевдин көзү түшүп, өз кишилерин коёюн дегенби?
- Өзүнүн кишисин койгон. Анан алардын өз мунай ташыган түтүктөрү (шланг) билинип калды. Улуттук коопсуздук кызматы 300 метрдей шланг өзүнчө тартылганын билчү. УКМКда баары такталып эле турат. Эгерде мен ошону айтпай эле, сен жакшы деп койсом, баары орду-ордунда болмок. Жүрмөкмүн бүгүнкү күнгө чейин жасакер болуп.
- Сизди премьер-министр Оторбаев кызматтан алып жатат. Бирок, президент, досуңуз, партиялашыңыз Атамбаев сизди сактап кала алган жокпу?
- Мен Атамбаевге келбедим. Аны менен 2009-жылы баламдын өлүмүнө байланыштуу уруша кеткенбиз...
- Атамбаевдин убагында Илмиянов деген ысым саясаттагы, номур экинчи кишиге айланды. Ал болгону жансакчысы, айдоочусу эле болуп жүрдү. Сиз Атамбаевди жакшы эле билесиз, Илмияновдун феноменинин мынчалык бийик деңгээлге көтөрүлүшү, мынчалык күчтүү тагдыр чечер фигурага айланганынын себеби, сыры эмнеде?
- Мен көзү ачыктык кылбайын, жөн гана адам өзүнө жараша адамды тандап алса керек да. Өзү кандай болсо ошондой кадрды тандайт да. Анын сырын, анысын мен билбейм. Аны Атамбаевдин өзүнөн сураш керек го дейм.
Дагы караңыз Атамбаевдин соту, тарапкерлеринин талабы- Сиз Атамбаев менен дос болчубуз деп айтып жүрөсүз? Сиздин достугуңуз кайсы жерден башталган? Эмне үчүн дос болгонсуз? Саясат үчүн дос болгонсузбу? Же болбосо үй-бүлө менен катышкан камыр-жумур белеңиздер?
- Кучакташып дос болгон эмесмин. Үй-бүлөлүк катташуу болгон эмес. Жөн гана теңтуш экенбиз, бири-бирибизге “дос, кандайсың” деп сыйыбыз менен гана жүргөнбүз. Бүгүнкү күнгө чейин сыйбыз. 2020-жылдагы октябрь окуяларында жолуктук, тең ата сүйлөшкөнбүз. “Балдарга аксакалдык кылып жөн эле батаңды бербейсиңби, көчөгө чыкпай эле койбойсуңбу” дегем, укпады...