Муса Мураталиев, Маскөө калаасы Орусияда бензиндин баасы жаңы жылга дейре тоңдурулганы 19 сентябрде маалым болду. Орусиялык агенттиктер таркаткан маалыматтарда, андай чечимди өлкөнүн ири кара май компанияларынын жетекчилери дүйшөмбү күнү энергетика министри Виктор Христенко менен жолугушкандан соң кабыл алышкан.
Мурунку күнү орусиялык жер майын саачу: “Лукойл”, “ТНК-ВР”, “Роснефть”, “Сибнефть”, “Сургутнефтегаз”, “Татнефть” компаниялары үстүдө жылдын акырына дейре машинеге куюлчу, отунга делчү май баасын ушул бойдон калтыралы деген бүтүмгө келишкен. Андай келишимди алар өлкөнүн өнөр жай жана энергетика боюнча министри Виктор Христенконун көзүнчө кабыл алышкан. Бул туурасында ИНТЕРФАКС агенттиги билдирет.
Орусия жеринен кара май чыкчу ири өлкө экенине карабай бензиндин кымбаттап кетишине дуушар болду. Экономикалык анализчилер эсебинде, сентябр айынын биринчи эле жарымында бензин 7ден 12 пайызга кымбат сатыла баштаган. Ыраакы Чыгыш, Сибир, Санкт-Петербург, Маскөөдө баа аябагандай көкөлөгөн. Маселен, ордо калаада анын баасы 17 рублге чыккан. Ал эми Владивостокто бир литр май үчүн шоопурлар 19 рублей төлөшүүдө. Айыл чарбасында абал андан оорлогон. Эгин оруп, чөп жыюучулар бир кадак буудайга бир кадак салярка сатып алып атышканы маалым болууда. Ошого карабай мурунку аптада экономика жана соода министри Герман Греф өлкөдө абал дурус деп айтты:
- Биздин базардык баа өсүшү батыш өлкөлөрү, Кошмо Штаттары жана КМШ өлкөлөрүнө салыштырганда алда канча төмөн.
Анализчилер баамында, Орусия жер майын саачу ири мамлекет болуп туруп, атуулдары бензинди арзан ала албашынын башкы себеби - өлкөдө жер астынын чыккан майды тазалоочу зооттордун жокко тете экендиги болууда. Пермь зооту кошулмасы аз майды тазалайт экен. Кошулмасы көп майды тазалоочу зоот Башкортстан менен Татарстанда гана бар экен. Орусиядагы зооттор мүмкүнчүлүгү жерден саалган кара майдан 60 гана пайыз таза май ала алат экен. Калган 40 пайызы мазут боюнча калат экен. Чет өлкөлөрдөгү зооттор болсо кара майдын 90 пайызын бензинге айландыра алышат экен. Ошондуктан мазутту да тазалай алгыдай зоотторду куру керек экендигин айтыша баштаган. Башкортостан жумуриятынын президенти Муртазы Рахимовдун ою боюнча жерден сааган майды мамлекеттин ичинде тазалап таза майды дүйнөлүк баада сатууга эми кез келген:
- Бүгүн кара майды тазалоочу сооттор, мен Орусиядагы зоотторду айтып атам, жогорку деңгээлде тазартууга алы келбейт. Биздин Башкортостанда андай зооттор бар, алар кандай май болбосун тазарта алышат.
Жагдайды оңдош үчүн өлкөдө баарындан мурда жерден мунай саагандарга салыкты дүйнөлүк баага карап бычууну токтотуу керек. Орусияда буга дейре иштеп келаткан зоотторду жакшыртуу зарыл дейт, “Вести” сыналгысы аркалуу айткан пикиринде “Лукойл” компаниясынын президенти Вагит Алекперов:
- Бүгүн эле таза банк сапатына өтө коюунун кажети жок. Ага акырындап баруу керек. Биз кезегинде Татарстандык, Башкортостандык кара май тазалоочулар өлкөнүн өнөр жайына аябагандай салым кошконун түшүнүшүбүш керек. Аларга азыр жөлөк пул төлөө жагдайы кандай болот ошону аныкташ керек.
Бир жери жер майы кымбаттаганга байланыштуу тиричиликтеги сатыкка түшчү бардык товарлар, айталы, нандан тартып тамга дейре кымбаттайт экен. Ошондуктан бийлик жер майын саачу компанияларга кысым көргөзүп, бааны азыркы калыбында тоңдуруп коюшту, а эл арасында баа кымбаттаган боюнча калды дешүүдө.
Орусия жеринен кара май чыкчу ири өлкө экенине карабай бензиндин кымбаттап кетишине дуушар болду. Экономикалык анализчилер эсебинде, сентябр айынын биринчи эле жарымында бензин 7ден 12 пайызга кымбат сатыла баштаган. Ыраакы Чыгыш, Сибир, Санкт-Петербург, Маскөөдө баа аябагандай көкөлөгөн. Маселен, ордо калаада анын баасы 17 рублге чыккан. Ал эми Владивостокто бир литр май үчүн шоопурлар 19 рублей төлөшүүдө. Айыл чарбасында абал андан оорлогон. Эгин оруп, чөп жыюучулар бир кадак буудайга бир кадак салярка сатып алып атышканы маалым болууда. Ошого карабай мурунку аптада экономика жана соода министри Герман Греф өлкөдө абал дурус деп айтты:
- Биздин базардык баа өсүшү батыш өлкөлөрү, Кошмо Штаттары жана КМШ өлкөлөрүнө салыштырганда алда канча төмөн.
Анализчилер баамында, Орусия жер майын саачу ири мамлекет болуп туруп, атуулдары бензинди арзан ала албашынын башкы себеби - өлкөдө жер астынын чыккан майды тазалоочу зооттордун жокко тете экендиги болууда. Пермь зооту кошулмасы аз майды тазалайт экен. Кошулмасы көп майды тазалоочу зоот Башкортстан менен Татарстанда гана бар экен. Орусиядагы зооттор мүмкүнчүлүгү жерден саалган кара майдан 60 гана пайыз таза май ала алат экен. Калган 40 пайызы мазут боюнча калат экен. Чет өлкөлөрдөгү зооттор болсо кара майдын 90 пайызын бензинге айландыра алышат экен. Ошондуктан мазутту да тазалай алгыдай зоотторду куру керек экендигин айтыша баштаган. Башкортостан жумуриятынын президенти Муртазы Рахимовдун ою боюнча жерден сааган майды мамлекеттин ичинде тазалап таза майды дүйнөлүк баада сатууга эми кез келген:
- Бүгүн кара майды тазалоочу сооттор, мен Орусиядагы зоотторду айтып атам, жогорку деңгээлде тазартууга алы келбейт. Биздин Башкортостанда андай зооттор бар, алар кандай май болбосун тазарта алышат.
Жагдайды оңдош үчүн өлкөдө баарындан мурда жерден мунай саагандарга салыкты дүйнөлүк баага карап бычууну токтотуу керек. Орусияда буга дейре иштеп келаткан зоотторду жакшыртуу зарыл дейт, “Вести” сыналгысы аркалуу айткан пикиринде “Лукойл” компаниясынын президенти Вагит Алекперов:
- Бүгүн эле таза банк сапатына өтө коюунун кажети жок. Ага акырындап баруу керек. Биз кезегинде Татарстандык, Башкортостандык кара май тазалоочулар өлкөнүн өнөр жайына аябагандай салым кошконун түшүнүшүбүш керек. Аларга азыр жөлөк пул төлөө жагдайы кандай болот ошону аныкташ керек.
Бир жери жер майы кымбаттаганга байланыштуу тиричиликтеги сатыкка түшчү бардык товарлар, айталы, нандан тартып тамга дейре кымбаттайт экен. Ошондуктан бийлик жер майын саачу компанияларга кысым көргөзүп, бааны азыркы калыбында тоңдуруп коюшту, а эл арасында баа кымбаттаган боюнча калды дешүүдө.
