Малик Алымкулов жеке ишкер. Ал бир нече жылдан бери фотобизнес менен алкетенет. Алымкулов мурда айына 800 сом салык төлөп келген болсо, эми патентти үч миң сомго алууга туура келет. Жеке ишкер бул сумма өзү үчүн өтө эле көп экенин айтат:
- Салык 3,7 эсеге көтөрүлүптүр. Бул бизнестин өсүшүнө терс таасир этет.
Эгер буга чейин кийим-кечелерди саткан соодагерлер 330 сом төлөп келген болсо, эми алар айына казынага 2 миң сом төгүшү абзел. Килем, паластарды саткандарга патент миң сомдон 5 миңге чейин, тери-булгаары кийимдерин саткандардын патенти миң сомдон 10 миңге чейин көтөрүлгөн. Муну менен соода же кызмат көрсөттүү тармагына болгон салыктын баасы орточо 3-7 эсеге кымбаттаган. Мисалы мал союп кызмат көрсөндөр 400 сомдун ордуна эми 5 эсе кымбат баада – 2 миң сомго патент сатып алып турушмакчы.
Салыктар жана жыйымдар боюнча мамлекеттик комитеттин салыктарды жөнгө салуу башкармалыгын жетекчиси Майрамбек Ажыбаев ишкерлердин кирешесине жараша салык коюлууда дейт:
- Кээ бир жерлерде 2005-жылдан бери патент баасы көтөрүлө элек. Андан бери элдин маянасы, кирешелери көбөйдү да. Биз 2006-жылы 9 миллиард сом казынага төккөн болсок, бул жылы 21 миллиардданы ашык салык чогултушубуз керек. Ишкерлерге күч келтирбейли, деп алардын кирешесине жараша патент бааларын бекитип жатабыз. Салык баасы республика боюнча орточо 10-28 пайызга чейин көтөрүлдү.
Буга чейин ишкерликтин жүз жыйырмадан ашык түрү патент менен иштеп келген болсо, эми алардын саны кырк пайызга азайды. Патент жолу менен салык төгүү майда соодагерлерге жана кызмат көрсөтүүнүн кээ бир түрлөрүнө гана ураксат берилет. Ал эми миллиондогон каражаттарды айланткандар кирешесине жараша салык төлөөрүн өлкөнүн башкы салыкчысы Акматбек Келдибеков Жогорку Кенеште билдирген эле. Бирок экономист Айылчы Сарыбаевдин баамында, патент баасынын көтөрүлүшү салыктын азайышына калып келиши мүмкүн:
- Мамлекетке пайда алып келип жаткан ишкерлерге нормалдуу түрдө салык салып иштетип коюшса жакшы болмок. Өтө чоң деңгээлге көтөрүлгөн патенттин баасы салыктын азайышына алып келиши мүмкүн. Себеби соодагерлер ишин токтотуп же көмүскөгө өтүп кетишет. Бул майда ишкерлердин санынын азайышына алып келет.
Социал-демократтар фракциясынын мүчөсү Дамира Ниязалиева “Азаттыкка” салык баасы боюнча сүйлөшүүлөр дале жүрүп жаткандыгына токтолду:
- Жылына бир жолу депутаттар салык баасын талкуулап, эки комитеттин кортундусу менен сунуштарды киргизе алышат. Бул ушул жаңы Салык кодексинде жазылган. Ошондуктан биз азыр ишкерлер менен сүйлөшүп жатабыз. Алардын сунуштарын жана эсептерин кабыл алып, анан өкмөткө тапшырган соң бир тыянака келебиз.
Азыркы тапта салыктардын наркын изилдөө боюнча Салык комитетинин астында атайын комиссия түзүлдү. Эми алар 25-январга чейин сунуш-пикирлерди кабыл алып бир тыянакка келүүнү максат кылышууда.
- Салык 3,7 эсеге көтөрүлүптүр. Бул бизнестин өсүшүнө терс таасир этет.
Эгер буга чейин кийим-кечелерди саткан соодагерлер 330 сом төлөп келген болсо, эми алар айына казынага 2 миң сом төгүшү абзел. Килем, паластарды саткандарга патент миң сомдон 5 миңге чейин, тери-булгаары кийимдерин саткандардын патенти миң сомдон 10 миңге чейин көтөрүлгөн. Муну менен соода же кызмат көрсөттүү тармагына болгон салыктын баасы орточо 3-7 эсеге кымбаттаган. Мисалы мал союп кызмат көрсөндөр 400 сомдун ордуна эми 5 эсе кымбат баада – 2 миң сомго патент сатып алып турушмакчы.
Салыктар жана жыйымдар боюнча мамлекеттик комитеттин салыктарды жөнгө салуу башкармалыгын жетекчиси Майрамбек Ажыбаев ишкерлердин кирешесине жараша салык коюлууда дейт:
- Кээ бир жерлерде 2005-жылдан бери патент баасы көтөрүлө элек. Андан бери элдин маянасы, кирешелери көбөйдү да. Биз 2006-жылы 9 миллиард сом казынага төккөн болсок, бул жылы 21 миллиардданы ашык салык чогултушубуз керек. Ишкерлерге күч келтирбейли, деп алардын кирешесине жараша патент бааларын бекитип жатабыз. Салык баасы республика боюнча орточо 10-28 пайызга чейин көтөрүлдү.
Буга чейин ишкерликтин жүз жыйырмадан ашык түрү патент менен иштеп келген болсо, эми алардын саны кырк пайызга азайды. Патент жолу менен салык төгүү майда соодагерлерге жана кызмат көрсөтүүнүн кээ бир түрлөрүнө гана ураксат берилет. Ал эми миллиондогон каражаттарды айланткандар кирешесине жараша салык төлөөрүн өлкөнүн башкы салыкчысы Акматбек Келдибеков Жогорку Кенеште билдирген эле. Бирок экономист Айылчы Сарыбаевдин баамында, патент баасынын көтөрүлүшү салыктын азайышына калып келиши мүмкүн:
- Мамлекетке пайда алып келип жаткан ишкерлерге нормалдуу түрдө салык салып иштетип коюшса жакшы болмок. Өтө чоң деңгээлге көтөрүлгөн патенттин баасы салыктын азайышына алып келиши мүмкүн. Себеби соодагерлер ишин токтотуп же көмүскөгө өтүп кетишет. Бул майда ишкерлердин санынын азайышына алып келет.
Социал-демократтар фракциясынын мүчөсү Дамира Ниязалиева “Азаттыкка” салык баасы боюнча сүйлөшүүлөр дале жүрүп жаткандыгына токтолду:
- Жылына бир жолу депутаттар салык баасын талкуулап, эки комитеттин кортундусу менен сунуштарды киргизе алышат. Бул ушул жаңы Салык кодексинде жазылган. Ошондуктан биз азыр ишкерлер менен сүйлөшүп жатабыз. Алардын сунуштарын жана эсептерин кабыл алып, анан өкмөткө тапшырган соң бир тыянака келебиз.
Азыркы тапта салыктардын наркын изилдөө боюнча Салык комитетинин астында атайын комиссия түзүлдү. Эми алар 25-январга чейин сунуш-пикирлерди кабыл алып бир тыянакка келүүнү максат кылышууда.
