Борбор Азия

Өзбекстандык ырчы Каниза (Шахризaда Ахмедова) денеге түспөлдөш шым кийип, тойдо ырдап чыкканы үчүн бир айга лицензиясынан ажыратылды. Маданият жана туризм министрлиги ырчынын бул аракетин "адепсиз" деп сыпаттады.

Бир айлык эскертүү

1-мартта өзбекстандык "Daryo" басылмасы өлкөнүн Маданият жана туризм министринин орун басары Баходир Ахмедовго шилтеме берип, Каниза деген каймана ат менен белгилүү эстрада ырчысы Шахризaда Ахмедованын лицензиясы бир айга алынганын билдирди.

"Кеңештин мүчөлөрү Ахмедованы лицензиясынан ажыратуу чечимин бир добуштан колдошту. Ага катуу эскертүү берилди. Бир айдын ичинде анын кыймыл-аракеттери жакшырса, лицензия алуу үчүн кайра арыз бере алат. Чынын айтсам, бул кыз эмнеге мындай кылды түшүнгөн жокмун. Ага ушундай нерселердин кереги барбы? Акыл-эси жайында, акылдуу, билимдүү кыз. Бир айдын ичинде катасын оңдосо оңолот, болбосо андан да катуу чара көрүлөт. Мындан башка артисттер да жыйынтык чыгарса жакшы болот”, - деп билдирди аткаминер.

Шахризaда Ахмедова бир жума мурун тойго барып, денеге түспөлдөш шым, ак көйнөк жана кара булгаары куртка кийип ырдап чыккан. Соцтармактардын колдонуучулары ырчыны "жылаңач сахнага чыкты" деп сынга алышкан.

37 жаштагы Шахризaда "Өзбекконцерт" мамлекеттик ишканасын, Маданият жана туризм министрлигинин чечимине дароо жооп кайтарып, агынан жарылды.

"Өзбекконцерт" мурда "Узбекнаво" деп аталчу. Ар бир тапшырмаңар менен айылдарда, чаң баскан талааларда чуркап, кызмат кылдык. Бизге рахмат айттыңарбы? Сыйлык жөнүндө сөз кылбай эле коёюн. Силердин атыңардан элге бекер кызмат кылдым. Мен бекер ырдаганымды билем, бирок эл акча төлөчү, алар башка чөнтөккө кетчү. Эмне үчүн концерттик залдарды толтуруп, 3000-4000 кишиге эки саат бою уят сөздөр менен концерт койгондордун лицензиясы ордунда турат? Эмне үчүн социалдык тармактарда, концерт учурунда да ачык кийингендердин лицензиясы алынбайт? Анткени алардын "колдоочулары" күчтүү? Кайсы тармакта адилеттүүлүк бар, айткылачы? Жада калса сыйлыктар да "колдоочусу" жана акчасы барларга берилип жатканын баары билет, бирок эч ким эч нерсе деп айта албайт", - деди өзбекстандык ырчы.

Шахризaда Ахмедова "Daryo" басылмасына берген маегинде, Маданият министри Озодбек Назарбеков жана "Өзбекконцерттин" жетекчилиги, юрист жана көз карандысыз журналисттер менен жолугушууну көздөп жатканын кошумчалады.

Өзбек бийлиги чектеген талаптар

Өзбекстанда ырчылардын жүрүм-турумун көзөмөлдөгөн "Узбекнаво" аттуу мамлекеттик мекеме бар. Бул уюм ырчыларга лицензия берип, жоругу жакпагандардын ырдоосуна тыюу салууга акылуу.

Өзбекстанда ырчы болууну каалагандар аталган мекемеден лицензия алмайынча чыгармачылык менен алектене албайт. Жүрүм-туруму, сүйлөгөн сөздөрү чектен чыккандарды жазалоо иретинде лицензиясын убактылуу токтотуп коюу тажрыбайсы бир канча жылдан бери колдонулат.

Алсак 2016-жылы "Узбекнаво" мекемеси ырчы Тамиланын (Эсмеральда Рахматова) "соцтармактарга жайылып кеткен интимдик видеосун" жүйө кылып лицензиясын жокко чыгарган.

2018-жылы "Өзбекконцерт" ырчы Шахло Ахмедованын концерттик ишмердүүлүгүнө тыюу салган. Мекеменин басма сөз кызматы "Артисттин "Летние дожди" ("Жайкы жамгыр") деген клибинде кыз-жигиттин мамилеси "өтө эле ачык" көргөзүлгөн, улуттук менталитетке, жалпы улуттук баалуулуктарга жана чыгыш адеп-ахлагына туура келбейт", - деп комментарий берген.

Чектөөлөр тууралуу сөздү улантсак, 2017-жылы өзбек бийлиги жергиликтүү ырчыларга чет элдик чыгармалардын римейктерин же араб, орус, түрк, англис ж.б. башка тилдерден өзбекчеге которулган ырларды аткарууга тыюу салышкан.

Блогерлер 15 күнгө камалды

Коңшу Өзбекстанда блогерлерге да кысым күч алууда. Жол кайгуул кызматкери тууралуу видео тартып, соцтармактарда жарыялаган эки блогер 15 күнгө камакка алынганын жергиликтүү басылмалар жазып чыгышты.

Анда айдоочунун жол кайгуул кызматкерине пара берип жатканы сатиралык тасма менен чагылдырылган. Айрым маалыматтарга караганда, видео өткөн айда Кашкадарыя облусунун Шахрисабз шаарында тартылган.

1-мартта Өзбекстандын Ички иштер министрлигинин басма сөз кызматы бул видеону тарткан блогерлер кармалганын, алар окуяга өкүнүп жатканын билдирди.

"МАИ кызматкеринин жасалма костюмун кийип, видеого тартып, Инстаграмга жайгаштырганбыз. Форманы кийип, мыйзам бузганыма өкүнөм. Мындай көрүнүш кайталанбайт деп убада берем".

Сот эки өзбекстандык блогерди "майда бейбаштык" жана "милициянын формасын мыйзамсыз колдонуу" беренелери боюнча күнөөлүү деп таап, 15 күнгө эркинен ажыратты.

Шавкат Мирзиёев: ММКларды эч качан жаппайм

Өзбекстанда акыркы жылдары видеоблог өнүккөн. Айрыкча YouTube жана Телеграмда өкмөттү сындаган блогерлер көбөйдү. Президент Шавкат Мирзиёев блогерлерге колдоо көрсөтөрүн убада кылып, "аткаминерлерди сындагыла" деген.

1-мартта өзбек лидери Кашкадарыя облусунда мектеп окуучулары менен жолугушуусунда сөз эркиндиги маселесине токтолду. Ага "маалымат каражаттарын жабуу" сунушу түшкөнүн, бирок Мирзиёев эч качан мындай сунушту кылбай албай турганын белгиледи. Ошол эле учурда президенттин басма сөз кызматы тараткан кыска видеорепортажда Өзбекстандагы маалымат каражаттарын ким жана кантип жабууга аракет кылып жатканы тууралуу эч нерсе айтылбайт.

Акыркы бир айдын ичинде Өзбекстанда 10го жакын журналист жана блогер камакка алынган. Алардын арасында мамлекеттик органдардын басма сөз кызматтарынын жетекчилери да бар. 31-январда Өзбекстандын Башкы прокуратурасы Human.uz сайтынын негиздөөчүсү Хуршид Далиев менен белгилүү журналист Мавжуда Мирзаева камакка алынганын билдирди.

Мирзаевага Кылмыш-жаза кодексинин "Көз боёмочулук" беренеси менен айып тагылууда. Ал эми Мамлекеттик коопсуздук кызматы Хуршид Далиев жана алты журналист Kompromat.uzb Телеграм-каналынын администратору катары камакка алынганын жана алар башкалардан "опузалап акча талап кылган" деп шектелгенин маалымдаган. Арасында "Узбекнефтгаз" ишканасынын басма сөз катчысы да бар.

Буга чейин Ташкент шаардык ички иштер башкармалыгы Өзбекстандагы белгилүү блогер, Ютубдагы Ko'zgu каналынын автору Абдукодир Муминов кармалганын ырастаган. Ал "Опузалап акча талап кылуу" жана "Алдамчылык" беренелери менен шек саналууда. Муминовдун жакындары жана активисттер блогердин кармалышына анын кесиптик ишмердүүлүгү, тагыраак айтканда, президенттин үй-бүлө мүчөлөрүнүн дарегине айтылган сын себеп болгонун айтышууда.

"Чек арасыз кабарчылар" уюмунун билдирүүсүндө коңшу өлкөдө "жогорку даражалуу мамлекеттик кызматкерлерди сындоо дагы деле мүмкүн эмес" деп айтылат. Уюмдун “Дүйнөдөгү медиа эркиндиги” индексинде Өзбекстан 80 өлкөнүн ичинен 133-орунда турат.

Украинанын окуппацияланган аймактарына урушта набыт болгон орус күчтөрүнүн сөөгүн чогултуп, окоп казууга жана ашкана, тазалык иштерине борбор азиялыктар дагы тартылууда. Бул тууралуу мигранттар билдирип жатат.

Орус абактарында отурган аялдардын арасынан мурда медайым болуп иштегендерге дагы ушундай сунуштар түшө баштаган. Ошондой эле соңку мезгилде метролордо Орусия басып алган Украинанын аймактарына аялдарды ишке чакырган жарнамалар пайда болгонун Москвада иштеген кыргызстандык мигранттардын бир нечеси ырастады. Жакшы айлыкка жумуш сунуштагандар социалдык тармактарда да пайда болгон.

"Абактагы кызым дипломунун көчүрмөсүн сураптыр"

Ош облусунун тургуну Тилекмат атанын 31 жаштагы кызы Дилде (аттары белгилүү себептерден улам өзгөртүлдү) 1,5 жылдан бери Новосибирск облусунда түрмөдө отурат.

Сот аны маңзат ташууга айыптуу деп таап, алты жылга эркинен ажыраткан. Атасы кызынын сотуна катышып келген, "анын сумкасына тааныштары эле маңзат салып атайын карматышкан" деп эсептейт.

Кесиби боюнча медайым Дилде жакындары аркылуу Кыргызстандагы туугандары менен байланышып, дипломунун көчүрмөсүн сураган.

Атасы "Азаттык" менен сүйлөшкөндө Украинага кызын кимдер азгырганын билбей турганын айтты. Болгону медайымдарды алып кетиши ыктымал деп санаа тартып турган кези.

"Мага Орусияда иштеген таежеси чалып, кызымдын дипломунун көчүрмөсүн салып жиберүүмдү суранды. Эч кандай документ бербейм, Украинага айдап жибериши мүмкүн. Жаткан жеринде жата берсин. Эптеп эки жылдан ашуун чыдаса чыгып келет. Документти ошон үчүн эле сурайт да, бекеринен сурабайт. 100 миң рубль берип, беш айбы, айтор Украинага барыш керекпи же башка жагынабы, аны билбедим. Кызым медайым да. Эгер медайым болсо алып кетет экен, кереги тийбеген кесиптегилерге тийбейт деле го. Эркек бала болсо ушунча акча беребиз, анан келгенде бошотобуз десе кете берет да", - деди Тилекмат ата.

Ал кызы кырсыкка кабылгыча үч-төрт жыл Орусияда жакшы эле иштегенин, бирок үй алам деген акчасын Кыргызстандагы кооперативдердин бирине алдатып жибергенин айтты.

"Ата, кичине акча топтоп, үй алам" деп жүрдү эле. Ошол жакта иштеген компания берген экен, акчасынан дайын жок. 1 миллион сомдой топтоп койду эле. Андан кийин дагы апасы экөө барып 700 миң берип, кайра катталып келишкен. Азыр анын дагы дайыны жок".

Биздин маектеш кызы менен дээрлик байланыш жок экенин, кат жазып турарын айтты.

Дагы караңыз

Орус абактарынан согуш тузагына түшкөн мигранттар

"Иштеп келдик дегендер бар"

Москвада иштеген Турсунай акыркы бир-эки айда Украинанын аймактарына ишке чакырган жарнамаларды угуп жатканын айтып берди.

"Акыркы убактарда күнүнө 4-5 миң рубль берилип, кыз-келиндерди дагы алып кетип жатыптыр деген сөздөр жүрүүдө. Алар аскерлердин кийимин тигүүгө тартылып жатыптыр деп айтышууда", - деди маектешибиз.

Азырынча ушундай шартта Украинага жумушка тартылгандар менен байланыша алган жокпуз.

Мындан сырткары, Украинанын окуппацияланган аймактарында орус жоокерлери үчүн окоп казууга борбор азиялыктар дагы тартылууда. Окоп казып иштеп жаткандардын видеосу интернетке да тарады.

Урмат учурда ушундай иштерге барам деп даярданып жаткандардын бири. Иш сунуштаган тарап аларга күнүнө 9 миң рубль алып, набыт болгондордун сөөгүн чогултууга бара турганын айтышкан. Ал буга чейин орус паспорту мигранттарды ортомчулар аркылуу Украинанын Орусия басып алган аймактарына жөнөтүүгө жардам берип келгенин айтып берди.

"Снаряд түшкөн жана түшпөгөн жерлер бар экен. Мага сөөк чогултушум керектигин, күнүнө 9 миң рубль төлөп беришерин айтышкан. Бирок азырынча "кар калың жаап койду" деп жөнөтпөй токтотуп турушат. Жанын тобокелге салып иштегендер бар экен. Буга чейин иштеп келгендерге 4 миңден бергенин уккам. Алар Украинага эмес, Белгород жакка барышкан. Алар менен телефон аркылуу сүйлөштүм. "Акчанын айынан иштеп жатабыз, насыябыз бар" дешти. Снаряд түшүп, кээ бирөөлөр өлүп дагы калды деп айтышты. Алардын айтымында, өлгөндөр арасында кыргыздар болбоптур. Кээ бирлери менен сүйлөшсөм, күнүнө 10 миң рублга чейин алып иштеп келдик дешти. Эгер адамдарды жөнөтөбүз, баштагыла десе эле барам".

Урмат айтып жаткан Орусиянын Белгород облусу согуш жүрүп аткан өлкө менен чектеш. Облус борбору Украинанын чек арасынан 40 чакырымдай алыс.

Дагы караңыз

"Вагнер" азгырган дагы бир кыргыз жигиттин сөөгү келди

"Мариуполдо келишимдин негизинде иштедик"

Өткөн аптада Украинанын Мариуполь шаарында курулуш иштерине тартылган кыргызстандык жаран Орусиянын чек арасынан өтө албай калганын айтып, "Азаттыкка" кайрылган. Коопсуздугунан чочулап, аты-жөнүн атабаган жаран орус чек арачылары аны "кара тизмедесиң" деп Орусияга өткөрбөй койгонун айткан.

"Москвага былтыр май айында келгем. Мариуполго орусиялык курулуш компаниясы менен келишимдин негизинде келип, иштеп жаткам. Бул жакта иштегениме сегиз жарым айдан ашты. 24-февралда Орусияга кетейин десем, чек арачылар киргизбей койду. "Кара тизмеге" кантип, качан кирип калганым белгисиз, чек арачылар да ал жөнүндө маалымат беришкен жок", - деди ал.

Кыргызстандык жаран Мариуполдо курулушта иштеген башка дагы жыйырма чакты кыргыз жараны бар экенин, айрымдары кайра Орусияга кеткенин кошумчалады.

Кыргызстандын Орусиядагы элчилиги бул жарандын маселеси боюнча кабардар экенин, ушул тапта териштирүү жүрүп жатканын "Азаттыкка" билдирди.

Москвадагы "Ноокат" коомунун төрагасы, ишкер Толкунбек Акматов мекендештерди акчанын айынан кооптуу аймактарга баруудан этият болууга чакырууда.

"Кээ бир фирмалар чоң айлык убада кылып, окоп казганга жөнөтүп жатканын Москвада иштеген туугандарымдан эле уктум. Ошол жакта жүргөн балдардын видеосун да көрүп калдым. Негизи барбай эле койгон оң. Акчанын айынан болуп жатат. Айлыкты эки эсе беребиз деп азгырат экен", - деди Акматов.

Абактан согушка: "Вагнерге" азгырылгандар

Бир айдын ичинде эле Украинадагы согушта набыт болгон төрт кыргыз жаранынын сөөгү мекенине жеткирилди. Экөөнүн сөөгү Орусиянын аймагында "вагнерчилердин" көрүстөнүндө коюлганы белгилүү болду. Каза болгондордун бардыгы Орусияда түрмөгө кесилип, "Вагнер" тобуна кошулгандар.

Украинада орус армиясы жаз айларында оор жоготууга учурагандан кийин “Вагнер” (“ЧВК Вагнер” же "Вагнер жеке аскердик компаниясы") абакта жаткандарды азгырып, согушка жөнөтө баштаганы белгилүү болгон. Алардын катарында Кыргызстан, Өзбекстан жана Тажикстандын жарандары бар.

"Вагнердин" өкүлдөрү абактарды кыдырып, кесилгендерди азгырганын орус түрмөлөрүндө отурган кыргызстандыктар дагы "Азаттыкка" ырасташкан. Кыргызстандык канча атуул жалданмалардын торуна түшкөнү азырынча белгисиз.

“Вагнер” компаниясы - бейрасмий аскердик түзүм. Анын жалданма аскерлери Украинада, Сирияда жана Африка өлкөлөрүндө жүргөнү тууралуу маалыматтар байма-бай чыгып келет. "Вагнерчилер" бир катар аскердик кылмыштарга айыпталган.

Дагы караңыз

Москва: "Вагнерчилер" көрүстөнүнөн жай тапкан кыргызстандыктар