Жогорку Кеңеш 28-ноябрда өлкөнүн түндүгү менен түштүгүн бириктирген кошумча жол куруу боюнча кыргыз-кытай өкмөттөрүнүн келишимин жактырды.
Ага ылайык, Бээжин Бишкекке 400 миллион доллар жеңилдетилген насыя берет. Жалпысынан 800 миллион доллар жумшалмакчы. Бирок бул жол өзүн актабай турганын айтып, мындай демилгени колдобогондор да чыгууда.
Долбоор боюнча жол Балыкчы - Кочкор - Чаек - Көкөмерен - Казарман - Жалал-Абад аркылуу өтөт. Азыр Балыкчы менен Жалал-Абаддын ортосу 748 чакырымды түзөт, кошумча жол курулса, узундук 300 чакырымга азаймакчы.
Жогорку Кеңештеги Транспорт, коммуникациялар, архитектура жана курулуш комитетинин төрагасы, Социал-демократтар фракциясынан депутат Жусупалы Исаев кошумча жолду куруу зарылчылыгы тууралуу айтып берди. Ага ылайык, учурда Ош-Бишкек жолундагы Төө-Ашуу тоннели машиналарды тейлей албай калды:
- Дагы төрт-беш жылдан кийин ошол тоннелден өтүүнүн өзү чоң проблемага айланышы мүмкүн. Экинчиден, ошол жол үчүнчү категория менен салынып, азыркы замандын талабына туура келбей калды. Эң негизгиси, эгер биз Ысык-Көл менен Нарын облустарын башка облустар менен тең карай турган болсок, ошол аймактагы элди өнүктүрөбүз десек, анда биз бул жолду сөзсүз салышыбыз керек. Бүгүнкү күндө алар Бишкек-Ош жолун колдонушпайт. Азыр эки облус туңгуюк облустарга айланып калды. Ошондуктан бул жол бүткөндөн кийин облустар чоң экономикалык өнүгүүгө барат. Бул жерде ушул жол менен кошо эки облустагы миллионго жакын элдин тагдырын чечебиз деген маселе биринчи болуп каралышы керек.
Жол жалпысынан 5 жылда курулуп бүтөөрү айтылган. Депутат Жусупалы Исаевдин билдиришинче, кошумча жолду буга чейин Кыргызстанда жол салып жүргөн кытайлык “Чайна роуд” ишканасы салат:
- Кытай тарап 400 миллион долларды жолду өзүбүз куруп беребиз деген шарт менен берип жатат. Андан сырткары жол системасында 30 жыл иштеген адис катары айта алам, азыр кытайлык жол куруучулардан башка жол салгандар мени чынында канааттандырбайт. Булар, мисалы, түрк, жана башка ишканаларына караганда жолду сапаттуу салаарын көрсөтүп жатат.
Жол курууга жалпысынан 800 миллион доллар жумшалат. Транспорт жана коммуникация министрлигинин маалымат катчысы Кылычбек Досумбетовдун билдиришинче, ушул тушта каражаттын теңин табуу аракеттери жүрүп жатат:
- Жолдун экинчи этабын куруу боюнча дүйнөлүк каржы институттар менен сүйлөшүү жүрүп жатат. Ушунун негизинде экинчи этабында каржылоо маселеси чечилет.
Бирок кошумча түндүк-түштүк жолун куруу демилгесин колдобогондор да бар. Жогорку Кеңештин депутаты Равшан Жээнбеков жол өзүн актабайт деген пикирде:
- Бүгүн парламент жыйынына келген министрлер да бул жол өзүн канча жылда актайт дегенди так айтып бере алышкан жок. Анткени бардык нерсе өзүн актай турган болушу керек. Жол да өзүн акташы керек. Анткени ошол инвестициянын баасы бар, насыяны төлөп беришибиз керек. Пайданы эсептешибиз керек. Азырынча буга жооп жок. Бизде эми түндүк-түштүк жолу бар да. Биз 600, же 1 миллиард долларды жолго кетиргенден көрө билим берүү тармагын, мамлекетти реформалоого кетирсек болмок.
Түндүк-түштүк альтернативдүү жолун куруу демилгесин президент Алмазбек Атамбаев көтөргөн. Жазында Туруктуу өнүктүрүү боюнча Улуттук кеңештин экинчи жыйынында тапшырма катары киргизген:
- Күйө турган маселе - альтернативдүү кара жол. Анткени кокус Төө-Ашуу жарылып кетсе, Кыргызстан эмне болот? Кошумча кара жолду кандай болсо да салышыбыз керек, анткени бул Кыргызстандын биримдиги, келечеги үчүн керек. Кудай буйруса, ушул кошумча жолдон өзүбүз өткөндөй бололу. Муну карызга батсак да жасаш керек.
Президент бул жолдон коңшу мамлекеттер да пайда табарын айткан. Ага ылайык, жол аркылуу Өзбекстанды айланып өткөн Орусия - Казакстан - Кыргызстан - Тажикстан каттамын уюштурууга болот. Эгер Кыргызстан менен Тажикстан Бажы биримдигине кирип калса, жолдун мааниси артат.
Кара жолго жанаша темир жол да куруу болжолдонууда. Бирок ага азырынча каражат табыла элек.
Орусиянын "Газпром" ишканасынын Санкт-Петербургдагы имараты, 14-ноябрь, 2013-ж.
"Кыргызгаздын" акциялары биринчи орунда
Дүйнөлүк банктын эсеби боюнча, өнүгүп келе жаткан өлкөлөр коррупция айынан жылына 40 млрд. долларга чейин чыгаша тартат. Кыргыз малчыларын колдоо долбооруна 25 млн. доллар бөлүндү. Кыргызстанда авиажүргүнчү саны өстү. Бишкектеги фондулук биржасында болсо сатылган акциялардын көлөмү боюнча "Кыргызгаз" биринчи орундан түшпөй келе жатат.
Кыргызстанда мал-чарба базарын өнүктүрүү долбоору Айыл чарбаны өнүктүрүү боюнча эл аралык корунун көмөгү менен ишке ашат. Долбоорго 25 миллион доллар бөлүнүп, Нарын жана Ысык-Көл облустарын камтыйт. Долбоордун негизги максаттары жайыттарды жигердүү пайдалануу, малдын абалы жана мал продукцияларын жакшыртуу, мал чарба азыктуулугун өнүктүрүү жана базар экономикасынын шартында мал продукциясын сатуу.
Беш жылдык долбоордун алкагында мал чарбаларга жана ветеринарларга өзгөчө көңүл бурулат. Келечекте бул долбоорго Айыл чарбаны өнүктүрүү боюнча эл аралык кору дагы 39 миллион доллар бөлүп, түштүк облустарынын малчылары да камтылат.
Төө-Ашуудагы койчулар, 17-июнь 2011-ж.
Айыл чарба жана мелиорация министрлигинин Агрардык саясат жана инвестиция башкы башкармалыгынын жетекчиси Болотбек Курманбеков жайыттардын азыркы абалын төмөнкүчө сыпаттады.
– Инфраструктуранын баары талкаланып калган илгери малдар барып жүргөн жерлер, көпүрөлөр, чубак жолдор жок. Мал өтпөй калган. Коп жерлерди менчиктештирип, тосуп алышкан.
Ал эми долбоордун алкагында ажыратылган каражат эмнелерге жумшалаарын Курманбеков мындайча кошумчалады:
- Жайыттардын чек араларын тактаганга, картасын чийгенге, инфраструктурасын өнүктүргөнгө жумшалат. Илгери малды алып барып, откорчу жерлер да калбай калган. Ошолордун баарын калыбына келтирип, жолду оңдоп, көпүрөлөрдү салуу керек.
Кыргыз өкмөтүнүн айыл чарбаны каржылоо долбоорунун алкагында жалпысынан 3 миллион 180 миң сом насыя бөлүнгөн. Ири мүйүздүү малдын саны 150 миңге өсүп, өлкө боюнча 1 миллион 350 миңди түздү.
Жалал-Абад областынын Ноокен районундагы буудай талаасы, 18-апрель 2013-ж.
Кыргызстанда күзгү эгин иштери дээрлик аяктап, түшүм толугу менен жыйналып бүттү. Бул тууралуу 25-ноябрда өкмөттүн басма сөз кызматы кабарлады. Кыргызстан боюнча 180.7 миң гектар аянтка күздүк буудай, 10.5 миң гектар жерге күздүк арпа эгилди. Өкмөт мамлекеттик урук корундагы 444 тонна кышкы буудайдын уруктары өлкөнүн ар тарабына бөлүштүрүлүп жатканын кошумчалады.
Өлкө боюнча кылкандуу дан эгиндеринин түшүмү быйыл 1 миллион 219 миң тоннага барабар болду. Бул былтыркыга салыштырмалуу 422 миң тоннага арбын. Дан эгиндеринин түшүмдүүлүгү 2012-жылга салыштырмалуу гектарына 6.5 центнерге көп. Кыргызстан боюнча 183.6 миң тонна кант кызылчасы, 61.6 миң тонна пахта жана 8.6 миң тонна тамеки жыйналган. Жылдын алгачкы тогуз айында айыл жана мал чарбачылыгы өндүргөн продукциясынын жалпы суммасы 140 млрд. сом болду.
Авиация тармагында болсо, жылдын алгачкы тогуз айында Кыргызстандын аэропорттору 1 миллион 752 миң жүргүнчүнү тейледи. Бул сан былтыркыга салыштырмалуу 26.3% көп. Бул тууралуу өлкөдөгү аба майдандарды иштеткен "Манас эл аралык аэропорту" ачык акционердик коому маалымдады. Январь–сентябрь айларында бардыгы болуп 18 миң 592 каттам аткарылып, былтыркыдан 26% өскөн.
Ош эл аралык аба майданы, 9-октябрь 2013-жыл
Ал эми Ош эл аралык аэропортунда алгачкы тогуз айда 745 миң авиажүргүнчү тейленди. Бул былтыркы алгачкы тогуз айга салыштырмалуу 25% көп. Ошто жалпысынан 6 миң 604 каттам аткарылып, өсүш 31% түздү.
Дүйнөлүк банктын билдиришинче, өнүгүп келе жаткан өлкөлөр коррупция айынан жылына 40 миллиард долларга чейин чыгаша тартат. Бул тууралуу Панамада өтүп жаткан Бириккен улуттар уюмунун коррупцияга каршы бешинчи сессиясында айтылды. Жыйын катышуучулары коррупция дүйнөдөгү өнүгүүнү жайлатып, ар түрдүү кылмыштарга жол ачып жатканын белгилешүүдө.
Бириккен улуттар уюмунун айтымында, коррупция социалдык жана экономикалык өнүгүүгө бут тосуп, жөнөкөй адамдардын жакшы шартта жашоосуна кедерги болуп жатат. Коррупцияга каршы Конвенциясы 2003-жылы кабыл алынып, 168 өлкө – анын ичинде Кыргызстан ратификациялаган.
Эми глобалдык базарларга учкай көз чаптырсак. "Центерра Голддун" акциялары акыркы жети күн ичинде 5 центке кымбаттап, бир баалуу үлүш кагаздын баасы 3 канада доллары 11 центти түздү. Сары алтындын баасы 12 долларга арзандап, алтындын жүз унциясы 1251 доллардан сатылып жатат. Чийки мунайдын баасы акыркы апта ичи бир доллардан ашык түшүп, бир баррель 92 доллардан сатылып жатат.
"Кыргызгаз" ишканасынын жабдуулары.
Ал эми Бишкектеги баалуу кагаздар базарындагы соода көлөмү акыркы апта ичи миллион сомго жакын көбөйүп, 10 миллион 997 миң сомдон бир аз ашык соодаланды. Сатылган акциялардын көлөмү боюнча "Кыргызгаз" биринчи орундан түшпөй келатат. Акыркы жети күн ичинде ишкананын 5 миллион 261 миң сомго барабар баалуу кагаздары сатылды. Өткөн аптада алматылык акционер "Кыргызгаздын" 100 миң акциясын 4.7 миллион сомго саткан.
"Кыргызгаздын" акция баасы 67 сом чегинде 2008-жылы бекитилген. Мамлекеттик мүлк кору баалуу үлүш кагаздардын 87.9%, Социалдык фонд – 5.66% жана башка акционерлер 6.3% акцияларга ээлик кылат.
