Өткөн жумада, Түндүк Ирактагы күрттөрдүн, тарыхта ар дайым бири бири менен эрегишип, атүгүл согушуп келген эки тобу: Күртистан демократиялуу партиясы менен Ирак күрттөрүнүн патриоттук бирдиги Багдаддан эгемен өкүмөт куруу жөнүндөгү пландарын жарыялашты. Ал эми топтун башчылары Жалал Талабани менен Масуд Барзани этностук негизде федерация түзүү жөнүндө Ирактын Убактылуу башкаруу кеңешине сунуш кийирди.
Түндүк Ирактагы күрттөрдүн федерация түзүү жөнүндөгү аракети, Киркук шаары боюнча коюп жаткан талабы жана бул пландын алкагында Барзани менен Талабанинин күчтөрүн биригүүсү Анкарада жана Киркуктагы түркмөн коомчулугунда чолуттуу кооптонууну пайда кылды. Түркиянын тышкы иштер министри Абдулла Гүл мыйзам чыгаруу жыйынында чыгып сүйлөп, Киркуктун демографиялык тутумун алмаштыруу далалаты аябай коркунучтуу натыйжаларга алып баруусу мүмкүн экенин айтты. "Иракта эч ким натуура кадам жасабаш керек. Ирактын территориялык жана саяасий бүтүндүгүн тообекелге салуучу кадам жасалса, бул -Иракта жаңы коркунучтуу жараян башталды дегенди түшүндүрөт”,- деп эскертти Абдулла Гүл.
Кырдаалды талкуулоо максатында Түркмөн фронтунун лидери Фарук Абдуллах Абдурахман Анкарада Түркиянын тышкы иштер министринин кеңешчисинин орунбасары, башелчи Али Туйган менен көрүштү. Киркуктун калкы негизинен түркмөндөрдөн турганын баяндаган Абдурахман күрт топторунун планы, ансыз деле Ирактагы катаал абалды ого бетер курчутарын белгилеп, түркмөндөр федерация куруу жөнүндөгү ирактык күрттөрдүн талаптарына макул болбой турганын билдирди.
Ирак түркмөн фронтунун мажлис мүчөсү, проф.- доктор. Екрем Памукчу Түркийанын улуттук сыналгысынан сүйлөп, дүйшөмбү күнү Киркук шаарында күрттөр уюштурган, ошондой эле Киркукту болочоктогу Күртистан федерациясынын тутумуна киргизүүнү талап кылган демонстрациядан кийин аймактагы абал оорлошуп калганын билдирди. Киркукта жашаган түркмөндөр өз укуктарын акырына чейин коргой тургандыгын айткан Памукчу эгерде Түркия тийиштүү чара көрбөсө, күрттөр 1959- жылдагы этникалык тазалоо аракетин кайталайт деп эскертти.
Түндүк Ирактагы окуяларга байланыштуу АКШнын Мамлекеттик департаментинин өкүлү Ричхард Баучер “ирактыктардын өз келечегин өз ара талкуулашып, бир бүтүмгө баруусун” АКШ колдоорун айтып, “ ирактыктардын өз өкүмөтүн куруп, өз тагдырын чечүүчү жарайан башталды” деди.
АКШнын Анкарадагы башелчиси Ерич Еделман болсо “Ирактын башкы мыйзамын даярдоонун жүрүшүндө, ар бир топ өзүнө колдон келишинче көбүрөөк укук алууга умтулат. Муну кадыресе көрүнүш катары баалашыбыз керек. Биз Ирактын территориалдык биримдигин жана борбор шаары Багдад бологон Иракты кайра түзүүнү колдойбуз,”- деп билдирди.
Еделман мындайча пикирин билдиргенине карабастан, Түркиядагы айрым аналитиктер жана Ирак түркмөн фронтунун ишмерлери Барзани менен Талабани АКШнын макулдугун албай туруп,этностук негизде федерация курууну талап кыла албайт эле деп жатышат.
Айрым гезиттерде “Күрттөр Саддам Хусейинди алда качан кармап алышкан эле. Алар АКШ менен федерация жөнүндө соодалашып, максатына жеткенден кийин аны наркотикалык зат менен маң кылып, Тикриттеги чуңкурга ыргытып ташташты” деген да ырастоолор жасалып жатат. Албетте, бул кабардын чын-төгүнүн такташ мүмкүн эмес. Бирок, Мамдепартаменттин өкүлү Ричард Баучер менен АКШнын Анкарадагы башелчиси Ерич Еделмандын айткан сөздөрүнө баа берген аналитиктер “АКШ күрттөрдү федерацияга түздөн-түз түрткүлөбөсө да, бери дегенде, окуяга көз жумуп коюп, күрттөргө дем берүүдө” деген пикирде.
Айрым маалыматтарга ылайык, ырасмий Анкара бул жөнүндөгү кабатырлануусун жакын арада Вашингтонго билдирет.
Түндүк Ирактагы күрттөрдүн федерация түзүү жөнүндөгү аракети, Киркук шаары боюнча коюп жаткан талабы жана бул пландын алкагында Барзани менен Талабанинин күчтөрүн биригүүсү Анкарада жана Киркуктагы түркмөн коомчулугунда чолуттуу кооптонууну пайда кылды. Түркиянын тышкы иштер министри Абдулла Гүл мыйзам чыгаруу жыйынында чыгып сүйлөп, Киркуктун демографиялык тутумун алмаштыруу далалаты аябай коркунучтуу натыйжаларга алып баруусу мүмкүн экенин айтты. "Иракта эч ким натуура кадам жасабаш керек. Ирактын территориялык жана саяасий бүтүндүгүн тообекелге салуучу кадам жасалса, бул -Иракта жаңы коркунучтуу жараян башталды дегенди түшүндүрөт”,- деп эскертти Абдулла Гүл.
Кырдаалды талкуулоо максатында Түркмөн фронтунун лидери Фарук Абдуллах Абдурахман Анкарада Түркиянын тышкы иштер министринин кеңешчисинин орунбасары, башелчи Али Туйган менен көрүштү. Киркуктун калкы негизинен түркмөндөрдөн турганын баяндаган Абдурахман күрт топторунун планы, ансыз деле Ирактагы катаал абалды ого бетер курчутарын белгилеп, түркмөндөр федерация куруу жөнүндөгү ирактык күрттөрдүн талаптарына макул болбой турганын билдирди.
Ирак түркмөн фронтунун мажлис мүчөсү, проф.- доктор. Екрем Памукчу Түркийанын улуттук сыналгысынан сүйлөп, дүйшөмбү күнү Киркук шаарында күрттөр уюштурган, ошондой эле Киркукту болочоктогу Күртистан федерациясынын тутумуна киргизүүнү талап кылган демонстрациядан кийин аймактагы абал оорлошуп калганын билдирди. Киркукта жашаган түркмөндөр өз укуктарын акырына чейин коргой тургандыгын айткан Памукчу эгерде Түркия тийиштүү чара көрбөсө, күрттөр 1959- жылдагы этникалык тазалоо аракетин кайталайт деп эскертти.
Түндүк Ирактагы окуяларга байланыштуу АКШнын Мамлекеттик департаментинин өкүлү Ричхард Баучер “ирактыктардын өз келечегин өз ара талкуулашып, бир бүтүмгө баруусун” АКШ колдоорун айтып, “ ирактыктардын өз өкүмөтүн куруп, өз тагдырын чечүүчү жарайан башталды” деди.
АКШнын Анкарадагы башелчиси Ерич Еделман болсо “Ирактын башкы мыйзамын даярдоонун жүрүшүндө, ар бир топ өзүнө колдон келишинче көбүрөөк укук алууга умтулат. Муну кадыресе көрүнүш катары баалашыбыз керек. Биз Ирактын территориалдык биримдигин жана борбор шаары Багдад бологон Иракты кайра түзүүнү колдойбуз,”- деп билдирди.
Еделман мындайча пикирин билдиргенине карабастан, Түркиядагы айрым аналитиктер жана Ирак түркмөн фронтунун ишмерлери Барзани менен Талабани АКШнын макулдугун албай туруп,этностук негизде федерация курууну талап кыла албайт эле деп жатышат.
Айрым гезиттерде “Күрттөр Саддам Хусейинди алда качан кармап алышкан эле. Алар АКШ менен федерация жөнүндө соодалашып, максатына жеткенден кийин аны наркотикалык зат менен маң кылып, Тикриттеги чуңкурга ыргытып ташташты” деген да ырастоолор жасалып жатат. Албетте, бул кабардын чын-төгүнүн такташ мүмкүн эмес. Бирок, Мамдепартаменттин өкүлү Ричард Баучер менен АКШнын Анкарадагы башелчиси Ерич Еделмандын айткан сөздөрүнө баа берген аналитиктер “АКШ күрттөрдү федерацияга түздөн-түз түрткүлөбөсө да, бери дегенде, окуяга көз жумуп коюп, күрттөргө дем берүүдө” деген пикирде.
Айрым маалыматтарга ылайык, ырасмий Анкара бул жөнүндөгү кабатырлануусун жакын арада Вашингтонго билдирет.
