Борбор Азия

Баш калаа Дүйшөмбүдө мамлекеттик мекемелерге, коомдук транспортко жана дүкөндөргө беткапсыз кирүүгө тыюу салынган. Бирок шаар тургундарынын басымдуу көпчүлүгү тышта беткапсыз жүргөнү байкалат. Алардын айрымдары муну өлкөдө коронавирус илдети бүткөнү менен түшүндүрүштү:

«Чек аралар жабык. Бизге эч ким келбейт, ошондуктан оору кетти».

«Биздин эл бардык коопсуздук чараларын сактады. Азыр жагдай жакшы».

«Көп жерде коопсуздук кызматкерлери отурушат. Алар элдин беткабын деле текшеришпейт. Бирок эскертүүлөр бардык жерде жазылып турат».

Анткен менен тажик Саламаттык сактоо министрлиги жарандардын мындай мамилесин колдобойт. Санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл департаментинин башчысы Навруз Жафаров расмий түрдө коронавирус менен ооруган бейтаптар катталбаганы менен вирус жок болду деп айтуу али эрте экенин эскертти:

«Кечээ биз төрт жарандан коронавирусту аныктадык. Алардын экөө Тажикстанга чет өлкөдөн келишкен. Дагы экөө мурун амбулатордук көзөмөлгө алынган экен».

Коңшу өлкөнүн бийлиги коронавирусту 2021-жылдын ортосуна чейин толугу менен жеңүүгө болот деген оптимисттик маанайда. Анткени ошол учурда калкты жапырт эмдөө башталууга тийиш. Бүгүнкү күндө Тажикстан коронавирус вакцинасын сатып алууга шашылган жок. Министрликтин өкүлү Жафаров вакциналарды сыноонун бардык этаптарынын аякташын күтүп, расмий Дүйшөмбү «эң жакшысын тандап аларын» баса белгиледи:

«Тажикстан Вакцина өндүрүү боюнча эл аралык кызматташтык программасы COVAXке киргенге чейин Кытайдан коронавирус вакцинасынын клиникалык сыноолорунун экинчи жана үчүнчү баскычтарына катышууга сунуш келген. Бирок биз этика жана коопсуздук себептеринен улам баш тартканбыз».

Бийликтин мындай кубанычтуу билдирүүсүнө тажикстандык блогер Рустам Гулов көп ишенбейт. Ал Дүйнөлүк саламаттык сактоо уюмунун (ДССУ) өкүлдөрү Тажикстанга келгенге чейин аткаминерлер коронавирустун бар экендигин жашырып келишкенин, чыныгы статистика кыйла көп экенин билдирди:

«Медиа каражаттары министрлик жана ДССУ берген маалыматтарды таратат. Ал эми ДССУ министрликтин маалыматтарын жарыялайт. Бул маалыматтар ар кандай булактардын ортосунда алмашып, акыр аягы негизги булак Саламаттык сактоо министрлиги болуп калат. Андыктан алар бир нерсе айткандан кийин аны тастыкташ өтө кыйын болуп калат».

Ал арада Өзбекстан Тажикстандын түштүгүндө коронавирустан дарылаган оорукана курарын кабарлады. Жаңы оорукана Хатлон облусуна караштуу Кубодиён районундагы медициналык борбордун базасында курулат. Жергиликтүү басылмалар оорукананын курулушун «Узбекнефтегаз» компаниясы каржылай турганын жазышты.

Ал жерге коюлчу жабдуулар кыска мөөнөттө коронавирус инфекциясын аныктап, бейтаптар ыкчам түрдө аймактык же борбордук ооруканаларга жөнөтүлөт.

Расмий маалыматтар боюнча, сегиз миллион калкы бар Тажикстанда коронавирус инфекциясы 13 миң адамга жуккан. Анын 90у көз жумган. Бирок соцтармактардан топтолгон расмий эмес маалыматтар 2020-жылдын май айынан сентябрь айына чейин кеминде 450 тажикстандык коронавирустан каза болгонун көрсөтөт.

Өзбекстандык Айбек Махкамовдун эжеси Москванын Шереметьевр аэропортунун транзиттик зонасынан шаарга кире албай калган.

Ал оорукананын башкы дарыгеринин чакыруусу менен Орусияга операцияга келе жаткан. Бирок ондогон башка өзбекстандыктар менен Москвада аэропортто калган.

Айбек Махкамов эжесинин операциясына алдын ала акчасы төлөнгөнүн, керектүү бардык документтер болгонун айтып жатат.

«Эжем дарыланыш үчүн учуп келген, анан Москвадан Екатеринбургга барып трансплантация болмок. Операциянын акысы төлөнгөн, Екатеринбургдагы дарыгер бардыгын тастыктаган, бирок ушундай тоскоолдукка учурадык», - дейт эжесин күткөн Айбек Махкамов.

Ал эми адвокат Чары Кулиев бул өзбекстандыктар Орусияга кандай негизде киргизилбегенин аныктаганга аракет кылган, бирок Шереметьево аэропортунун жетекчилигинен түшүнүктүү жооп алган эмес. Адвокаттын айтымында, жүргүнчүлөргө эч ким жеткиликтүү көңүл бурбай жатат.

«Мен дагы эле транзиттик зонага өтө албай жатам. Алардын абалы кандай экенин да билбейбиз. Негизи башка мамлекеттин жарандары дарыланууга же жакын туугандарын көрүүгө келүүгө укуктуу деген өкмөттүн токтому бар», - дейт адвокат Чары Кулиев.

Транзиттик зонада кармалып калган өзбекстандыктардын дээрлик көпчүлүгү аялдар жана кичинекей балдар болгон. Алар соцтармактарга видео тартып, аэропорттун ичиндеги дүкөндөн азык-түлүктү кымбат баада сатып алууга мажбур болушканын жана балдар кыйналып кеткенин билдирип чыгышкан:

«Үч-төрт күндөн бери ушул жерде жатабыз. Бизге эч нерсе болбойт, бирок бул жерде балалуу аялдар да бар!»

«Биз бул жерде эки жарым, үч күндөн бери жүрөбүз, кыйналдык. Паспортторубузду берип, бизди чыгарышсын. Бизге балдар менен бул жерде кыйын экен».

«Баары отурушат. Эки күндөн бери эч ким бизге эч нерсе деп айткан жок. Эч ким келген жок. Паспорттор берилбей жатат. Ошондой эле бизге кайда барыш керек экенин да айтышпайт. Балдары барлар кыйналып кетишти».

Ал эми бул жагдай боюнча журналисттер Шереметьев аэропортунун басма сөз кызматына кайрылганда, алар Өзбекстандын жарандарына байланыштуу кырдаал же аларга кандайдыр бир колдоо көрсөтүлгөндүгү жөнүндө маалымат берилбей тургандыгын билдиришкен.

Укук коргоочу Бахром Хамроев Өзбекстандын жарандарынын Москвага киргизилбеши саясатка байланыштуу болушу мүмкүн деп эсептейт. Ал жарандардын себепсиз аэропортто кармалышы Кремлдин расмий Ташкентке берген белгиси экенин баса белгилеп жатат.

«Бул кандайдыр бир жол менен Өзбекстанга каршы киргизилген санкцияларга байланыштуу болушу мүмкүн, бирок алар албетте, ачык айтылбайт. Жарандар Жаңы жылга карата келип, жолго көп акча коротконун баарыбыз билип турабыз», - дейт Хамроев.

Ошентип 25-декабрда Ташкенттен Москвага учуп келген өзбек жарандар төрт күн аэропортто кармалгандан кийин кайра өлкөлөрүнө жөнөтүлгөнү кабарланды. Ал эми укук коргоочулардын айтымында, жарандар орус бийлигин сотко берип, билеттин чыгымдары үчүн кенемте талап кылууга ниеттенүүдө.

Ал арада 30-декабрда да Өзбекстандан Орусияга учуп келип, кармалып турган дагы 500дөй өзбекстандык турганы маалым болду. Өзбекстандын Тышкы эмгек миграция агенттигинин Орусиядагы өкүлчүлүгүнүн башчысы Саидномон Мансуров кырдаал көзөмөлдө экендигин «Азаттыктын» өзбек кызматына билдирген. Ошондой эле ал чек арадан өтпөй турган өзбек мигранттар Орусиянын аймагына жасалма документтер менен өтүүгө аракет кылгандыгы үчүн күнөөлүү экендигин эскертти:

«Жүргүнчүлөрдү алып келген «Nordwind» авиакомпаниясы менен сүйлөштүк. «Биз аларга жооптуу эмеспиз, кирүү жана чыгуу эрежелери алдын-ала жарыяланган» дешти. Азыр кырдаалды жөнгө салуунун жолдорун издеп жатабыз. Расмий тарап кармалып турган өзбек мигранттар жасалма медициналык тастыктама менен кирүүгө аракет кылган деп билдирди. Бул албетте, кылмыш! Алар ушул нерселерди түшүнбөй жатышат. Биз Шереметьево аэропортундагы чек ара кызматынан аларды жоопко тартпоону өтүнүп, кырдаалды түшүндүрдүк. Учурда авиакомпаниялар менен бул жарандарды Өзбекстанга жеңилдетилген баада кайтарып берүү маселесин талкуулап жатабыз. Азырынча эки каттам токтотулуп, дагы бир нече жүздөгөн жүргүнчүлөр токтоп калышты».

Коронавирус пандемиясына байланыштуу Орусиянын чек аралары марттан бери жабык. Бул чектөөлөр 2021-жылдын 15-январына чейин узартылганы кабарланган.

Аба каттамдарына да чектөө киргизилип, 1-сентябрдан баштап орус жарандарынын үй-бүлө мүчөлөрүнө, туруктуу жашоого уруксаты барларга, орус ооруканаларында дарыланууга муктаж чет өлкөлүктөргө гана Орусияга кирүүгө уруксат берилген.