Борбор Азия

Орусиянын башкы прокурору Игорь Краснов мурдагы советтик өлкөлөрдүн жарандары Украинада орус армиясына каршы согушуп жатканына тынчсыздануусун билдирди.

Ал Кыргызстанга, Тажикстанга жана Түркмөнстанга жасаган иш сапарынын баарында бул маселени көтөрдү. Украинадагы согушта эки тарапта тең Борбор Азия мамлекеттеринин жарандары курал алып, согуштук операцияларга аралашып жаткан фактылар бар. Аларга өз өлкөсүндө бул аракети үчүн жоопко тартыларын укук коргоо органдары эскерткен.

Красновдун КМШ өлкөлөрүнө нааразылыгы

Ушул аптада Орусиянын башкы прокурору Игорь Краснов Борбор Азиядагы мамлекеттердин айрымдарына иш сапары менен барып, 26-июлда Тажикстанда болду. Ал Дүйшөмбү шаарында тажик башкы прокурору Юсуф Рахмон менен кездешүүдө Украинага жалданма согушкерлерди тартуу жана курал-жарак менен жабдуу КМШга мүчө өлкөлөр үчүн коркунуч жаратарын айтты.

Ошондой эле Орусияга дос деп саналган өнөктөш мамлекеттердин, деги эле КМШ жарандарынын Украина тарапта согушуп жатканына нааразы болуп, муну “кооптуу белги” катары баалады. Красновду ошол эле күнү Тажикстандын президенти Эмомали Рахмон кабыл алды.

Шаршемби күнү Игорь Краснов Түркмөнстанга барып, бул өлкөдө да Украинадагы согуш, анын кесепети тууралуу сөз кылды.

Ал эми 28-июлда Кыргызстанга келип, Чолпон-Ата шаарында Кыргызстандын башкы прокурору Курманкул Зулушев менен жолукту. Кыргыз тарап эки өлкөнүн башкы прокурорлору кызматташуунун биргелешкен планын кабыл алганын, терроризмге, диний экстремизмге, коррупцияга каршы биргелешип күрөшүү тууралуу пикир алмашканы кабарланды.

“Россия 24” телеканалы Игорь Краснов Кыргызстанда Курманкул Зулушев менен жолугушууда да Украина темасын көтөргөнүн билдирди.

“Киев режими Донбасстын тургундарын жок кылуу фактылары боюнча Орусияда миңден ашык кылмыш иши тергелип жатат. Карапайым элди өлтүргөн окуялар буга чейин аныкталган. Мындай кылмыштар дагы деле жасалууда. Анын ичинде КМШ өлкөлөрүнүн жалданма аскерлеринин катышуусунда курал-жарактардын жана ок-дарылардын дээрлик көзөмөлсүз жүгүртүүсү байкалууда. Алардын көбү кара базарга чыга баштады”.

Игорь Краснов Кыргызстандын президенти Садыр Жапаров менен да жолукту. Ал барган үч мамлекет тең Украина тууралуу маселе көтөрүлгөнү тууралуу маалымат тараткан жок.

КМШга Азербайжан, Армения, Беларус, Казакстан, Кыргызстан, Молдова, Орусия, Тажикстан жана Өзбекстан кирет.

Дагы караңыз

Мигранттарды Украинадагы согушка тарткан тузак

“Орус башкы прокуронун сөзү орунсуз”

Украинадагы согушта Орусия, Украина тарапта тең чет элдиктер, анын ичинде борбор азиялыктар курал кармап, согуштук операцияларга аралашып жатканы маалым.

Кыргызстандык саясат талдоочу Эмил Жороев кыргыз бийлиги Украинадагы согуш тууралуу позициясын буга чейин ачык билдиргенин эске салып, Игорь Красновдун сөзүн орунсуз деп сыпаттады.

“Бир өлкөнүн башкы прокурору эгемен мамлекетке келип мындай билдирүү жасаганы жакшы эмес. Биз аны Кыргызстандын, Тажикстандын ички ишине кийлигишүү деп бааласак да болот. Албетте, биз Орусия менен тыгыз мамиледебиз. Бирок көз карандысыз өлкө катары кайсы бир иштерде өз алдынча боло алабызбы, эки мамлекеттин ортосундагы мамиленин чеги кандай болуш керек деген суроону коюш керек болуп калды”.

Москва Украинага кол салгандан көп өтпөй Киев украин армиясынын алкагында Эл аралык легион түзгөн. Согуш башталгандан кийин бул легионго кошулуп, Украинаны коргоо ниетин дүйнөнүн 50дөн ашуун өлкөсүнөн он миңдеген адамдар билдирген. Алардын канчасы легионго келип кошулганы белгисиз. Украин бийлиги бул ыктыярчыларды жалданма аскерлер деп атоого болбой турганын, алар украин армиясынын бир бөлүгү экенин белгилеп келет.

“Бийлик Кыргызстандын жана биздин жарандыктан чыккан адамдар Орусия тарапта да, Украина тарапта да согушкан учурлар бар. Биз бул маселеде бейтарап экенибизди билдиргенбиз. Экинчиден, Кыргызстандын жарандары башка мамлекеттердеги согушка катышса жоопко тартылат. Бул Орусия тарапта согушуп аткан адамдарга да тиешелүү деп жооп бериш керек. Бул бир караганда майда маселе болуп сезилгени менен чоң көйгөй. Анткени Орусиянын айткан-дегени менен жетеленип кетсек биз Орусиянын позициясын колдоп жаткандай кабыл алынып калат”, - деп кошумчалады Жороев.

Украинадагы согушка катышкан борбор азиялыктар

Украин армиясында ыктыярчы болуп, майдан чегинде жүргөндөрдүн арасында кыргызстандык Дайырбек Кубаныч уулу (аты-жөнү өзгөртүлдү) да бар. Ал Киевде чачтарач болуп иштеп жүргөндө кокусунан согуш башталып кетип, ошол жерде калып калганын май айында “Азаттыкка” маегинде айтып берген.

Бул маекти улай Кыргызстандын Улуттук коопсуздук боюнча мамлекеттик комитети (УКМК) Украинадагы согушка катышкан деген негизде кыргызстандык бир жаранга кылмыш иши козголгонун билдирген. Мекеме ал Орусия Украинага кол салгандан кийин аймактык коргонуу күчтөрүнө кошулганын, шектүү өзүнүн социалдык тармактагы баракчаларында Украинадагы согушту чагылдырган сүрөт жана видеолорду бөлүшүп турганын кабарлаган. Бирок аты-жөнүн ачык жарыялаган эмес.

Дагы караңыз

Украинадагы согушка кыргыз жарандарын азгырган жарыялар

Кыргызстандын мыйзамдары кыргыз жарандарынын башка мамлекеттеги согуштук аракеттерге катышууга тыюу салат. Кылмыш-жаза кодексинин 416-беренесинде жалданма согушка азгыруу, каржылоо жана катышуу аракеттери үчүн 15 жылга чейин эркинен ажыратуу жазасы каралган.

Июнь айында Казакстандын Улуттук коопсуздук комитети да украин армиясынын катарында согушуп жаткан казак жараны Жасулан Дүйсембинге кылмыш ишин козгогон. Казакстандын Аркалык шаарынан чыккан Дүйсембин мекенине келсе, беш жылдан тогуз жылга чейин эркинен ажыратылышы мүмкүн. Ал июнь айында “Азаттыктын” казак кызматына маек куруп, эмне үчүн урушка аралашканын түшүндүрүп берген.

“Орусия Украинаны коркутуп-үркүтүп, опузалап жатат. Бир нерсе болуп кетип, балдарым жабыркап калбаса экен дейм. Аларда украиндердин да каны бар. Аларды коргоо - менин милдетим. Ошондуктан бул жерде жүрөм. Жалданмачылык тууралуу берене бар экенин билем. Ага алдамчылык беренелерин да кошуп коюшат. Анонимдүү баракчалардан көп коркутуп-үркүтүүлөр болуп жатат. Мен кайда баратканымды баштан бери эле билгем. Бул жакка келатканда артка жол жок экенин түшүнгөм. Мен Казакстанга кайтып барам деп пландайм. Бирок ушунча согуштан аман калып, Казакстанга баргандан кийин түрмөгө түшүп, жок болуп кетүү акылмандыкка жатпаса керек”, - деди Жасулан Дуйсембин.

Өз кезегинде Орусия да “Вагнер” жеке менчик аскердик компаниясынын, Чеченстандагы Кадыровдун жалданма аскерлерин, сириялык жалданмаларды майданга тартканы маалым болгон. Мындай топтор акыркы күндөрү ачык эле “Ыктыярдуу батальондорду” түзүп, көп каражат сунуштап, Борбор Азиядагы жарандарды, Орусиядагы мигранттарды да согушка тартып жатканы талкууга түштү.

“Орусиянын башкы прокурору билдирүү кылгандан кийин так фактыларды бериши керек. Ошол эле кезде Орусиянын армиясында биздин жарандар да жүрөт. Бирок аларды текшере келгенде айрымдарынан Кыргызстандын да, Орусиянын да жарандыгы чыгат. Ошондуктан ушул жагын да ирээттеп алышыбыз керек. Согушта ыктыярчыларды колдонгон буга чейин да болуп келген. Орусия өзү “ЧВК Вагнер” деп түзүп алып согушка канча деген кишини тартып атат”, - деди Жогорку Кеңештин экс-депутаты, мурдагы милиция кызматкери Туратбек Мадылбеков.

Украинада согуш башталгандан бери Орусия тарапта согушуп жатып, Кыргызстандын эки жараны жана теги кыргызстандык, кийин Орусиянын жарандыгын алган үч кыргызстандык каза болгону такталды.

Борбор Азия өлкөлөрүндө украин тарапка кошулган жарандарга кылмыш иштери козголгону менен орус армиясынын катарында согушкан адамдарды жоопко тартуу боюнча кандай чаралар көрүлүп жатканы белгисиз.

Казакстандын бийлигине жакын жалпыга маалымдоо каражаттары биринчи президент Нурсултан Назарбаевдин кичүү иниси Болат Назарбаевдин абалы оор экенин кабарлап, майыптар арабасында отурган видеосун жарыялады.

Январь окуяларынан кийин Назарбаевдин жакындары жана алардын байлыктары тууралуу суроолор көбөйүп жаткан. Айрым талдоочулар ушунун фонунда Болат Назарбаевдин жакындары ага коомчулукта аёо сезимдерин козгоп, жоопкерчиликтен качууга аракет жатканын билдирүүдө.

Дубайдабы же Казакстанга келдиби?

Болат Назарбаевдин саламаттыгы тууралуу биринчи терс маалыматтар казакстандык медиаларда алгач 22-июлда жарыяланды. Анда анын абалы өтө оор экени кабарланган.

Мындан үч-төрт күндөн кийин “Экспресс-К” басылмасынын сайтында “журналисттер биринчи жолу Болат Назарбаевдин үйүндө болгону” жөнүндө репортаж чыкты.

Сайт жазгандай, гезиттин редакциясына анын кызы Гүлмира кайрылган.

“Назарбаевдердин үй-бүлөсү үй-бүлөлүк сырларды жана 69 жаштагы Болат Абишевичтин ишинин чыныгы абалын ачык айтууну чечти”, — деп айтылат маалыматта.

“Экспресс-К” басылмасы Гүлмира деп тааныштырган аял ачык булактарда Болат Назарбаевдин кызы экени, аты-жөнү Гүлмира Абишева деп берилип жүрөт.

47 жаштагы Абишева Алматы шаарынын жана облусунун сотторунда, жалпы эле сот системасында иштеген. Акыркы учурларда Алматы облусунун Карасай районунун административдик сотунун төрайымы болгон.

Басылманын билдиргенине караганда Болат Назарбаев Карасай районундагы өзү туулуп-өскөн айылда жашап жатат. Маалыматта кыштактын аталышы Шамалган деп берилет, бирок азыр ал Ушконыр деп аталат.

“Азаттыктын” казак кызматынын кабарчылары бир нече апта мурда куду ушул жерге барып, Болат Назарбаевге жана анын эжеси Анипа Назарбаевага тиешелүү делген үйлөр бийик дубалдуу коргондордун ичинде экенине күбө болгон. Анда кароолчу эшикти ачкан эмес жана үйдө Болат Назарбаев эмес, анын туугандары жашай турганын айткан.

“Экспресс-К” сайтындагы видео репортажда Болат Назарбаев үйдүн алдында, майыптар арабасында олтурганын көрүүгө болот. Кадрга илинген бийик дубалдар кароолчу “Назарбаев бул жерде жашабайт” деп айткан үйдүн короолоруна окшош.

Дагы караңыз

Назарбаевдин "бизнес-империясы"

Январь окуялары курчуп турган маалда, өлкөдөгү негизги аянттарда миңдеген адамдар “Шал, кет! (Старик, уходи!)” деп кыйкырып турганда Нурсултан Назарбаев таасирдүү Коопсуздук кеңешинин төрагасы кызматынан кеткен.

Кандуу окуядан кийин бийликте дээрлик 30 жылдай отурган мурдагы президенттин жакындары “чет жакка чыгып кеткени” айтылган.

Анын ичинде Болат Назарбаев Дубайга Кыргызстан аркылуу учуп кеткени бейрасмий маалымдалган. Бишкектеги “Манас” эл аралык аэропортунун басма сөз катчысы Алия Курбанова 6-январда Дубайдан Кыргызстанга жеке менчик учак келгенин ырастаган.

“Экспресс-К” сайтынынын репортажында, Болат Назарбаевдин кызы атасы 2015-жылдан бери ооруп жүргөнүн, коомчулукка эч кандай маалымат айтпай келишкенин белгилейт.

Гүлмира Абишева атасын бутуна тургузууга аракет кылышканын, чет жакта дарылашканын, бирок жарым жыл мурда ал өзү мекенине кайтып келүүнү чечкенин билдирет.

Гезит жазгандай 2015-жылы Болат Назарбаевге рак же өсмө диагнозу (бөйрөктүн карциномасы) коюлган. “Ошол учурда трансплантация жасалган. Бирок кант диабетинин оор даражасынан улам оору өрчүп кеткен. 2021-жылы дарыгерлер ага дагы бир илдет – кекиртек рагы (рак гортани) диагнозун коюшкан”, - деп айтылат баянда. Өткөн жылы Германияда ага кекиртегине операция жасалганы да кошумчаланат.

“Тилекке каршы, ушул тапта абалы жакшырбай жатат. Бирок акырындап болсо да отура баштады, өзү баса албайт, тамак жей албайт. Дарыларын гана ичет”,-деп келтирет гезит Гүлмира Абишеванын сөзүн.

“Болат Назарбаев сүйлөбөйт, бирок бардык нерсени түшүнөт. Колдору менен жаңсап бирдемелерди көрсөтөт же бир нерселерди жаза алат. Андан ашыкчасына күчү жетпейт. Биз баргандан кийин кыжалат боло баштады жана жаңсоо менен фломастер сурады. Атайын тактайчага бирдемелерди жазып, кызына көрсөтүп жатты”, – деп жазат баяндын автору Назарбаевдин иниси тууралуу.

Репортажда Болат Назарбаевдин кызы андан ары атасы “дагы ооруканага алып кетип калат” чочулап, кыжалат болуп жатканын айтат. “Биздин үйгө журналисттер биринчи жолу келди, аны биринчи жолу ушундай абалда көрүп жатышат”, – дейт ал. Анын сөзүнө караганда, Болат Назарбаев 2021-жылы күзүндө жасалган операциядан кийин комага түшүп, клиникалык өлүмдү баштан кечирген.

Басылма учурда Болат Назарбаевдин жанында анын жакындары, аялы, эжеси жана балдары гана калганын белгилейт. Кайсы аялы жөнүндө кеп болуп жатканы белгисиз. Биринчи жубайы 2020-жылы каза болгон. Маалымат каражаттары ошол учурда Болат Назарбаевдин бир нече аялы бар экенин, баарынан балдары бар экенин жазып чыгышкан.

Репортажда мындан сырткары Казакстандын мурдагы президенти да эскерилет. “15-июнда Нурсултан Назарбаев Шамалганга келип кетти, алар ата-энесинин үйүндө жолугушту. Жакындарынын айтымында, ал инисинин саламаттыгына абдан кабатыр болуп жатат. Ал Болаттын жанында бир сааттан ашык олтуруп, дарыгерлер менен сүйлөшүп, “баары жакшы болот” деп жубатып кеткен”, – деп жазат “Экспресс-К” сайты.

Нурсултан Назарбаев Шамалган айылына келип кеткени тууралуу расмий маалымат чыккан эмес. Ал Январь окуяларынан кийин коомчулуктун алдында бир нече жолу гана чыккан.

Экс-президенттин инисин эмне үчүн көрсөтүштү? Пикирлер

Соңку репортаждан кийин коомчулукта Болат Назарбаевдин жакындары эмне үчүн майыптар арабасында олтурган оорулуу адамды көрсөтүшкөнү чоң талкуу жаратты. Социалдык желелерде айрым колдонуучулар ага боору ооруса, кээлери таасирдүү үй-бүлө “атайылап коомчулуктун аёо сезимин козгогусу” келип жатканын божомолдоп жатышат.

Кай бирлери болсо мурдагы президенттин бир тууганы “акыркы жети жылдан бери өтө катуу оору менен алышып келгени” тууралуу маалыматка өзгөчө басым жасап жатышат.

Журналист Серик Абикенулы Болат Назарбаев бул жылдары активдүү саясий ишмердүүлүгүн эч качан токтотпогонун белгиледи.

“Алматы облусунда канча имарат ачылса да, мейли мечит болсун, эстелик болсун, Болат Назарбаев тасмасын кесип жүрдү. “Ал иштерден алыс болгон, анын иштерин башкалар жүргүзүп жатты” дешкени чындыкка дал келбейт. Ал чоң тойлорго да катышып, өзү да тойлорду уюштуруп жүргөнү жашыруун эмес”, – дейт ал.

Журналист “Азаттыктын” казак кызматына берген комментарийинде Болат Назарбаев коомчулукта жоопкерчиликтен качууга аракет жатат деп эсептей турганын да кошумчалады:

“Эгер оор дартка чалдыкканы чын болсо, андай адамга бирөөнүн жаны ачыганы, ачыбаганы маанилүү эмес. Өмүр үчүн алпурушуп жаткан киши үчүн башка дүйнөнү ойлоого чамасы да келбейт. Балким айланасында жүргөндөр анын оорусунан пайдаланып, аёо сезимдерин жараткысы келип жаткандыр”, – дейт Серик Абикенулы.

Дагы караңыз

"Назарбаевдин түбүнө жакындары жетти"

Жалпыга маалымдоо каражаттарында жана социалдык желелерде жарыяланып келген көптөгөн маалыматтар Болат Назарбаев акыркы жылдары активдүүлүгүн токтотпогонун күбөлөндүрүп турат.

Маселен, ал 2016-жылы Нурсултан Назарбаевдин Талды-Коргондогу эстелигинин ачылышына катышкан. Бул эстеликти Январь окуялары учурунда нааразылыкка чыккандар бузуп салышканы менен белгилүү.

Болат Назарбаев ошондой эле 2017-жылы “Туулган жер” программасынын алкагында өзүнүн айылындагы жакыр адамдар үчүн 17 үй куруп берген. Бул басма сөздө эң ири кайрымдуулук акциясы катары чагылдырылган.

2019-жылы күздө Түркестан облусунун Шардара районунда Болат Назарбаевдин уулдарынын сүннөт тою өткөн. Ага ал өзү полициянын коштоосу менен келген.

Талаада көк бөрү уюштурулуп, артисттер ырдашкан. Болат Назарбаев сахнада туруп, доллар таратып жатканы тартылган. YouTube видео хостингине эки жыл мурда жарыяланган видеодо, ал диванда олтуруп бийлеп жатканы тартылган.

Саясатчы Рысбек Сарсенбайдын пикиринде Болат Назарбаевдин ден соолугу тууралуу маалыматты ачыкка чыгарууну Нурсултан Назарбаев өзү чечип, уруксат берген болушу мүмкүн:

“Болат Назарбаевдин тиешеси бар мыйзамсыз аракеттер тууралуу маалымат чыгып, даттануулар көп болуп атпайбы. Эгер ошонун бирөөсү боюнча эле кылмыш иши козголсо, тергөө ага келип такалат. Буга чейин аны калкалап келген агасы Нурсултан аны куткара алабы, жокпу, маселе ошондо”, – дейт ал.

Казакстандын бийлигин көп жылдан бери сындап келаткан журналист Гүлжан Ергалиева да Болат Назарбаевдин дарты жөнүндө маалыматты коомчулукка чыгарууну ачык эле “аёо сезимин” жаратуу деп мүнөздөдү.

“Оору - бул интимдик маселе. Аны жарыялаштын эмне кереги бар эле? Жөн эле атайылап коомчулук аясын деп чыгарып жатышат. Эмне үчүн? Анткени Болат Назарбаев өзү же жакындары жоопкерчиликке тартылышы мүмкүн. Январь окуяларынан кийин коом азыр ошону талап кылып жатат, адилеттүүлүк болсун деп жатат. Канчалаган адамдар журналисттерге кайрылып, сотторго жазып, Назарбаевдердин үй-бүлөсүнөн жабыр тартканына даттанып жатышат. Назарбаевдерде моралдык жана финансылык жактан өтө чоң карыздары бар. Менимче алар биринчи кезекте мыйзам алдында жоопкерчилик тартышы керек”.

Назарбаевдер жана рейдерлик

“Экспресс-К” сайтынынын кабарчысына Болат Назарбаев үйүн көрсөтүп жаткан кызы Гүлмира Абишева “мына, бизде эч кандай тик учактын аянтчасы жок, гольф-клуб да жок, ар бир бизнесмен кура ала турган эле кадимки үйлөрдүн бири” деп айтып жатат.

Бирок кенже Назарбаев көп бизнесмендердин бири эмес. Анын аракеттеринен жабыр тартканын айткан адамдар Болат Назарбаевди “каалаган ийгиликтүү бизнести тартып алууга кудурети жеткен өтө бай жана таасирдүү адам катары” сүрөттөшкөн. Алар Назарбаевдин иниси отуз жылдай президент болгон агасына таянып, эч качан жазаланбай деп ишенгенин айтышат.

Журналисттерге кээде гана баарлашкан Болат Назарбаев интервьюларынын биринде ийгиликке өз алдынча жеткенин айтканы бар.

“Адамдар мага агам жардам берет деп ойлошот. Ушул убакка чейин мен андан эч качан кызмат сураган эмесмин, кайсы бир жерде иштегим келет деп айткан эмесмин. Эгер адамдын өз башы иштесе, өзүнүн фамилиясы эле жетет. Мен ишти өзүм алып кеттим”, – деген ал.

Башка бир интервьюсунда болсо Болат Назарбаев эч кимге зыян келтирбегенин, эч кимден эч нерсе албаганын, тескерисинче адамдарга, досторуна, маданият кызматкерлерине жардам бергиси келерин белгилеген.

Январь окуяларынан кийин экс-президент Нурсултан Назарбаевдердин таасири азайып, анын үй-бүлө мүчөлөрү биринен сала бири кызматтарынан кетишти. Айрымдары камакка алынды. Мунун фонунда бир нече ишкерлер анын иниси Болат Назарбаевдин рейдерлик аракеттерине туш болгонун даттанып чыгышкан.

6-апрелде Almaty steklo заводунун негиздөөчүлөрүнүн бири жана башкы директору Азим Абдуллаев Болат Назарбаев анын ишканасынын жарымына ээлик кылып алганын айтып чыкты. Абдуллаевдин айтымында, Болат Назарбаевдин уулу Нурбол аны ай сайын 250-300 миң доллар берүүгө мажбурлап турган.

Андан мурдараак, март айында Казакстандын Финансылык мониторинг башкармалыгы Болат Назарбаев менен аффилирленген (байланышкан) майнинг компаниялар аныкталганын кабарлаган. Ал ишканалардын иши токтотулган. 21-июнда ушул эле башкармалык Болат Назарбаевдин “рейдерлик аракети” боюнча иштер иликтене турганын тактаган.

"Азаттыктын" казак кызматынын сайтына жарыяланган Асылхан Мамашулы макаласын орус тилинде бул жерден окуңуз.

Которгон: Эрнист Нурматов