Экономика

Москва-Минск арасындагы “газ согушу” ушуну менен токтодубу? Же болочокто дагы кайталанышы мүмкүнбү?

24-июнда Россиянын “Газпром” компаниясы Белорус газ үчүн 187 миллион доллар борчун төлөгөнүн тастыктады. Компаниянын өкүлү Сергей Куприянов өз кезегинде Белоруска газдын транзити үчүн 228 миллион доллар которулганын билдирди:

- Ошондой эле газды (Белорус аркылуу) өткөргөнү үчүн “Белтрансгазга” акысы төлөндү. Бул акча - келишимде каралгандай - 1, 45 доллардан төлөндү.

Ошентип “Газпром” 1 000 куб метр газдын 100 чакырымга ташылганы үчүн Белоруска 1,45 доллардан төлөгөн.

Белорустун энергия министри Александр Озерецтин айтымында, береги акча Россиянын карызынын 87 процентин гана түзөт. Минск газ транзити үчүн 260 миллион доллар талап кылып жаткан.

Мурдарак “Газпромдун” башчысы Алексей Миллер Минск келишимден тыш сумманы талап кылып жаткандыктан, ал сураган акчанын баарын албасын эскерткен эле.

Премьер-министр Владимир Путин Новокузнецк шаарында сүйлөп, газ талашы мынчалык ырбап кеткенине өкүнгөнүн айтты:

- Кырдаал мындай болуп кеткени өкүндүрөт. Себеби чатак Россия менен өзгөчө мамиледеги өлкө менен болду.

Газ чатагы жөндөлгөнү менен Минск-Москва арасындагы мамилеге залакасы тийди. Белорус президенти Александр Лукашенка 22-июнда Россиянын тышкы иштер министри Сергей Лавровду кабыл алып жатып, Москваны “досчулугун көрсөтө албады” деп күнөөлөгөн:

-Мен акчаны бүгүн досторубуздан карызга алдым. Бул акча силерге чукул арада жөнөтүлөт. Өкүнүчтүүсү, бул акчаны чоочун адамдар берди. Россия эки жума күткөнгө чыдабады.

Владимир Путин келечекте эки арада газ боюнча буга окшош эч нерсе кайталанбайт деген үмүттүн айтуу менен Белорус көгүлтүр отунду башка кардарларга салыштырганда бир кыйла арзан сатып алганына көңүл бурду:

- Ошол эле мезгилде биздин Белорус өнөктөштөрүбүз газды Россиядан өтө арзан сатып алып жатканына көңүлүңүздөрдү бура кетким келет. Биздин эч бир кардарыбыз газды Россиядан мындай арзан баада сатып албайт.

Путиндин айтымында, 100 долларга арзандатылгандан кийин деле Украина газды 234 доллардан сатып алса, Белорус 1000 куб метр газ үчүн 184 доллардан төлөйт.

Апрель окуясынан кийин Кыргызстанда мурдагы президент Бакиевдин үй-бүлөсүнө жана жакын адамдарына тиешелүү деп эсептелген ишканалар мамлекетке өткөрүлө баштады.

Үстүбүздөгү жуманын башында убактылуу өкмөт “Азия универсал банкын" улутташтырды. “АУБ” Максим Бакиевдин айланасындагы адамдарга тиешелүү экендиги айтылып, апрель окуясынан кийин 157 миллион доллар сыртка которулуп кеткендиги аныкталган.

Ошондой эле алгач Аскар Акаевдин күйөө баласы Адиль Тойгонбаевге, кийин Максим Бакиевге тиешелүү көмүскө фирмалар ээлик кылган “Аалам сервис” ишканасы да улутташтырылган.

Жакында эле өткөөл мезгилдин президенти Роза Отунбаева Чүй облусунун жашоочулары менен жолукканда “Биз Бакиевдин үй-бүлөсүнө жана жакындарына таандык бардык мүлктөрдү мамлекетке кайтарып, сатыкка коебуз. Андан түшкөн каражаттар бюджеттик мекемелерде иштегендердин маяналарын көбөйтүүгө жумшалат”,- деп билдирген.

“Калыс” коомдук бирикмеси ишканаларды улутташтырууну азырынча токтотуп туруу талабы менен чыгышты. Алар өздөрүнүн мындай турумун бийликтин легитимсиздиги менен байланыштырышты.

- Убактылуу өкмөттүн чыгарган декреттерине ылайык Кыргызстанда улутташтыруу иштери жүрүүдө. Биздин көз карашта бул кадамдар туура эмес. Себеби, убактылуу өкмөт Кыргызстанда биримдик орнотуп, тынчтыкты сактоо максатын көздөгөн. Ошол эле маалда алар лигитимсиз иштеп жатышат. Алардын чыгарган декреттери мыйзамсыз болууда. Ошондуктан референдум өтүп, шайлоо аяктаганга чейин улутташтырууну токтото туруу керек, - деди “Калыс” коомдук бирикмесинин жетекчиси Тилек Исаев.

Мурдагы президент Курманбек Бакиевдин маалында мамлекетке тиешелүү болгон ири объектерди менчиктештирүү негизинен эки жол менен жүргөн. Бири ишканаларды жасалма түрдө банкротко учуратуу болсо, экинчиси күчтөп тартып алуу принцибине байланган.

Акыркы маалыматтар боюнча убактылуу өкмөт тараптан отуздай компаниялар улутташтырылган. Алардын катарына “Бишкек мунай” компаниясын, “Кайыңды-Кант”, “Шампанкомбинат” “Бишкек ликер-арак заводун”, “Кристал” заводун жана Ысык-Көл жээгиндеги бир катар эс алуучу жайларды кошууга болот.

Өткөн жумада маалымат жыйынын өткөргөн убактылуу өкмөттүн жетекчисинин орун басары Азимбек Бекназаров “Континет-Принт” ишканасы, «Каприз» пансионаты жана Алексей Ширшовго тиешелүү болгон Як-40 учагы улутташтырылгандыгын билдирген. Ошондой эле “Мегаком” ишканасына тышкы көзөмөл киргизилсе, Кант цемент-шифер комбинатынын 13 % акциясы өкмөткө кайтарылып берилген.

Экономист Мавлян Аскарбеков ишканаларды улутташтыруу маселеси туура деп баалайт. Анын баамында бул мүлктөр мыйзамсыз түрдө Бакиевдердин үй-бүлөсүнө өткөн:

- Элге тиешелүү болгон ишканалар мыйзамсыз түрдө Бакиевдердин үй-бүлөсүнө жана жакын адамдарына өтүп кеткенин баарыбыз билебиз. Мисал катары алсак, Ысык-Көлдөгү эс алуучу жайларды Максим Бакиев өзүнүн карамагына өткөрүп, анан өзүнүн жакын адамдарына каттатып жүрүп отурган. Мындай учурда бул жеке менчик, бул жайга тийүүгө болбойт деп айтуу туура эмес. Ошондуктан биз сот аркылуу ошол келишимдерди мыйзамсыз деп таап мамлекеттин карамагына өткөрүү зарыл, - деди Мавлян Аскарбеков.

Убактылуу өкмөт апрель окуясынан кийин атайын декрет кабыл алган. Ага ылайык өлкөдө шектүү деп эсептелген бир нече ишканаларга тышкы башкаруу киргизилип, алардын айрымдары учурда улутташтырыла баштады.