Борбор Азия

Ишембиде Өзбекстандын премьер-министр Абдулла Арипов Коронавируска каршы күрөшүү комиссиянын кеңейтилген жыйынында, 18-апрелден тарта карантиндик чектөөлөр күчөтүлөрүн билдирди. Өкмөт башчы өлкөдө ооругандар кескин көбөйө баштаганын белгиледи.

"Азырынча биз чек араларды жаппайбыз. Учурда биз бардыгын толугу менен токтотууга негиз болгон кооптуу жагдай көрө элекпиз. Бирок ооругандар көбөйө баштады. Жыл башында британ штаммы балдар арасында жайылып, бир катар мектептерди жана бала бакчаларды жабууга аргасыз болдук. Башкача айтканда, азыр вирус өзгөрүп, коркунучтуу болуп баратат. Эгерде буга чейин ал балдарга таасирин тийгизбесе, эми тескерисинче, ал тургай бала бакчалардагы балдарга таасирин тийгизип жатат".

Абдулла Арипов коронавирустан университеттердин 6-7% студенти, орто билим берүү мекемелеринин 11-15% окуучусу жабыркаганын, буга COVID-19дун Түштүк Африкадан чыыкан жугуштуу түрү себеп экенин кошумчалады.

Карантин чаралары катаалдаганынан улам жергиликтүү полиция жарандардын беткап тагынып, социалдык аралыкты сактоого эрежесине көзөмөлдү күчөтөт. Тартип бузгандарга жаза каралган.

Ооругандар катталган бала бакчалар жана мектептер эки аптага жабылат жана онлайн окутууга өткөрүлөт.

Ошондой эле коомдук транспорттордогу орундардын жарымы гана толсун деген талап бар. Муну менен катар 1-майдан баштап Өзбекстандa жабык жайларда концерттерди жана спектаклдерге өткөрүүгө тыюу салынат.

Өлкөнүн Инновация министрлигинин басма сөз кызматы, өлкөдө изилденип жаткан COVID-19га каршы эки вакцина Дүйнөлүк саламаттык сактоо уюмунун тизмесине киргизилгенин билдирди.

Өзбекстанда коронавируска каршы эмделгендердин саны 403 миңден ашты. Буга чейин Ташкент кытайлык компания иштеп чыккан ZF-UZ-VAK 2001, орусиялык “Sputnik V” вакцинасын каттоодон өткөргөн. Жакында Оксфорд университети менен "AstraZeneca" компаниясы иштеп чыккан вакцинадан 660 миң доза алганы кабарланган.

Казак вакцианасы Түркияда чыгарылат

Казакстандын вице-премьер-министри Эралы Тугжанов апрель айынын башында "QazCovid-in" вакцинасы Түркияда чыгарыларын кабарлаган.

"Биздин Түркия менен келишимибиз бар. Алардын өзүлөрүнүн вакцинасы жок, бирок күчтүү өндүрүш базасы бар. Алар менен заводдун өзүн куруу жана жабдууларды орнотуу тууралуу келишим түзгөнбүз. Бул Түркиядагы эң ири курулуш компаниясы. Шишелерге ал жакта куюлат, бирок вакцина биздики" деди Тугжанов.

Бирок аталган препарат үчүнчү фазадагы, чечүүчү сыноодон өтө электиги айтылды. Ал арада Казакстан түркиялык "Атабай Кимия" фармацевтикалык компаниясы менен 500 миң доза вакцина өндүрүү үчүн келишим түзгөнү белгилүү болду.

Буга чейин казак бийлиги вакцина өндүрүүчү завод курарын жарыялаган, бирок анын курулушу бүтө элек.

Былтыр Жамбыл облусунун акими Бердибек Сапарбаев завод 2021-жылдын биринчи кварталында пайдаланууга берилерин, анын курулушуна жети миллиард теңге (16 миллион доллардан ашык) каражат сарпталарын айткан.

Казакстанда соңку убакта коронавирус жуктуруп алгандардын күнүмдүк көрсөткүчү эки миңге жакындап жатат. Бир жылдын ичинде, расмий маалыматка ылайык, өлкөдө коронавирус жуккандардын саны 250 миң адамга жеткен. Өлкөнүн Саламаттыкты сактоо министрлигинин божомолуна караганда, жакынкы үч айда эле бул оору дагы 250 миңден ашык адамга жугушу мүмкүн.

18-апрелге карата 700 миңге жакын казакстандык жаран коронавируска каршы эмделгени кабарланды. Казакстандыктар учурда Караганды шаарында чыгарылган орусиялык "Sputnik V" вакцинасы менен эмделип жатат.

Ошол эле учурда казак бийлиги эмдөөнүн жай жүрүшү жана вакцина менен камсыздоонун үзгүлтүккө учурашынан улам сынга кабылды.

Дүйнөдө коронавирус илдетинен көз жумган бейтаптардын саны үч миллиондон ашты. Бул ооруга 140 миллиондон ашык адам чалдыкты.

Коронавируска чалдыккан жана андан көз жумган адамдардын саны жагынан АКШ биринчи орунда турат. Кошмо Штаттарында бул илдетке 32 миллиондон ашык адам кабылып, 580 миңдей бейтаптын өмүрү кыйылды. Оорудан эң көп жабыркагандардын сап башын Бразилия, Индия жана Франция ээлейт.

Ар күнү кыргыз-өзбек чек арасындагы “Достук” өткөрмө бекетинен Өзбекстандын 300 чамалуу жараны Кыргызстандын аймагына өтүп, ар кандай жумушта иштеп жатат.

Ош шаарына жакын жайгашкан “Достук” өткөрмө бекетине кошуна мамлекеттин жарандары таңкы саат 6-7де өтүп келишет. Эрте келгендери кардар менен сүйлөшүп, ошол замат ишке киришет.

“Достук” өткөрмө бекетине жакын Өзбекстандын Анжиян облусунун Төр-Абад айылында жашаган Айбек айылдаштары менен үч киши болуп келишкен. Ал кыргыз тарапта жумушчу күчүнө талап жогору болгон үчүн көп адам келээрин айтты. Жалданып иштөө үчүн Анжияндын борборуна салыштырмалуу Ош жакын болуп, жолкире жана убакыт үнөмдөлөөрүн айтты.

“Мисалы, 2-3 киши болуп шериктер менен чыгабыз. Анжиянда да жумуш бар. Бирок Анжиянга баргандан көрө бул жак бизге жакын. Кожобатка 5000ге баргандан көрө бул жакка ПЧР-тест менен эле кирип келебиз. Иш болбой калганда 1 сом да таппай калышыбыз мүмкүн. Негизи 1000-2000 сом табабыз. Эгер бир ишти баалап алсак жакшы табабыз”.

Күн сайын “Достук” өткөрмө бекетинин жанына 300 чамалуу адам топтолот. Алардын ичинде аялдар да бар. Жумушчу издеп келгендер көбүнесе курулушка жана талаа иштерине жалдап кетишет. Ал эми аялдар үй жумуштарына тартылат. Таңга жуук чыккан жумушчулар түшкө чейин жумушту макулдашып кетишет.

“Бул жерге Орусияга кетпей калгандар келишет. Андан да жеңилирээк иштеп, күнүмдүк эле акча тапкысы келгендер. Негизи жумуш жакшы эле болуп жатат”.

Бул жерге келген жумушчулардын баарын кыргызстандыктар жалдап алып кетишет. Жалданган адамдар курулушта, талаада иштейт, үй жумуштарын жасашат.

Кара-Суу районунун Маданият айылынан келген Султан Айбашев үйүнө тажрыйбалуу уста издеп келген. Ал коңшу өлкөдөн келген жумушчулар тууралуу буларды айтты:

“Биринчиден, өзбекстандыктар арзан иштешет. Мисалы, күнүнө 500-600 сомго иштешет. Таңкы сегизден кечки сегизге чейин, ал эми биздикилер 1000 сомдон аз иштешпейт. Экинчиден, булар ишти жакшы, көңүлгө жаккандай кылышат. Анан бул жерге усталар да келишет. Ал эми биздин усталар мындай мандикер базарга чыгышпайт”.

Кыргызстанда жумушсуздар көбөйдү

Ош шаары жана Ош облусу боюнча жумушсуздардын расмий саны 6 миңге чукул. Бул жыл башынан бери атайын жумушсуз катары катталгандардын гана саны. Расмий катталбагандары мындан бир нече эсе көп болушу ыктымал. 2019-жылы 4984 адам жумушсуз катары катталса, 2020-жылы бул көрсөткүч 6020га жетип, жумушсуздардын саны Ош облусунда 21 пайызга көбөйгөн.

Ош шаардык Эмгек жана социалдык өнүктүрүү башкармалыгынын иш менен камсыз кылууга көмөктөшүү бөлүмүнүн башчысы Ороз Шерипбаева коңшу өлкөдөн келген жумушчу күчү Кыргызстандагы абалга да терс таасирин тийгизет деп эсептейт.

“Туура, бул миграция боюнча да катуу чара көрүү керек. Себеби биз биринчи кезекте өзүбүздүн жарандарды ишке орноштурушубуз керек. Бизге жумуш таппаган эң аялуу катмар келет. Ал эми Өзбекстандан көбүн эсе курулуш тармагына келишет”.

Өзбекстандан миграциянын агымы эки өлкөнүн чек ара бекеттери ачылган 2016-жылдан тартып көбөйгөн. Коңшу өлкөнүн жарандары Кыргызстандагы курулуш жана тейлөө тармактарында эмгектенишет.

Мигранттарды салык төлөтүү аракети

Жогорку Кеңештин депутаты Кенжебек Бокоев коңшу өлкөдөн келген жумушчуларды каттап, алар патент менен иш алып барышы керектигин айтып келет. Ал мындай демилгени 2018-жылы көтөрүп, өкмөткө сунуштаган. Депутаттын пикиринде коңшу өлкөдөн келген жумушчу күч Кыргызстандагы эмгек базарына да таасирин тийгизип, бирок алар өлкө үчүн пайда алып келбей жатат.

“Өзбекстандан келип иштейм деген бардык жарандар патент алып иштеши керек. Ошондо каттоого да туруп калат. Экинчиден, патент төлөйт. Анткени алар бул жакка келип жумушчу орундарды ээлеп жатышат. Демек бизде миңдеген адамдар жумушсуз калып жатат. Алар келип айлыкты накталай алып, бирок бир тыйын салык төлөбөйт. Эч жерде каттоодо турушпайт. Ошондуктан алар патенттин негизинде гана иштеши керек”.

Кенжебек Бокоевдин демилгеси өз учурунда өкмөттөн колдоо тапкан эмес. Ошол эле учурда коңшу өлкөдөн келип иштеген жарандардын саны жүз миңден ашаары айтылган.

Кыргызстанда расмий жумушсуз катары катталган жарандар өткөн жылы 76 миңден ашкан. Бул көрсөткүч жыл башынан бери 77 миңден ашканын Улуттук статистика комитети көрсөтүүдө.