Экономика

Банк кызматынан пайдаланган кардарлардын ысымдары, ага байланышкан маалыматтар жашыруун сыр деп эсептелинет. Башка өлкөлөрдөгүдөй эле Өзбекстанда да банк сырларын атайын кызматтардан бөлөк тараптарга берүүгө тыюу салынган.

“Бирок, банк сырларын ачуу Өзбекстанда кадимки эле адатка айланып баратат окшойт”-деп боолголойт Фергана Ру сайты. Аталган сайт “Вестерн Юнион” кызматы өлкөнүн коопсуздук кызматы менен алака түзгөндөн бери, бул банктын кызматынан пайдаланып жаткан кардарлар жөнөтүлгөн акчаларды өз маалында ала албай жатканын маалымдайт.

“Азаттык” радиосу бул жагдайдын чоо-жайын тактоо максатында “Вестерн Юнион” кызматынын Өзбекстандагы өнөктөшү “Камкорбанктын” Анжыяндагы бөлүмдөрүнүн бирине телефон чалганда, бөлүмдөгү өз атын атабаган өкүлү айтылып жаткан сөздөрдүн эч негизи жок экендигин билдирди.

Банк өкүлү : “ Жок. Андай болушу мүмкүн эмес. Адамдар келет, өздөрүнө жиберилген акчаларды алып кетет. Болгону, акыркы убакта акча жөнөткөндөрдүн саны көбөйө баштагандыктан, адамдар кезекке туруп калып жатышат. А бирок, коопсуздук кызматтары банктын бул багыттагы ишмердигин текшерүүгө акылуу”, –дейт банктын өкүлү.

Чет өлкөдөн банк аркылуу акча алып жаткандардын абалы туурасында маек куруп, буга чейин Өзбекстандагы адам укуктарын коргоо уюмунун өкүлдөрүнүн бири Умида Ниязова “Азаттыкка” ушул өңүттөгү кырдаалга өзү да туш болгонун төмөнкүдөй баяндаган болчу:

Умида Ниязова :"Ушул жылдын башында “Вестерн Юнион” банкы аркылуу акча алганым үчүн салык инспекциясына чакыртышты. Ал акча үчүн декларация толтуруп, анан салык төлөшүм керектигин айтышты. Мындан тышкары ал жерде мен сыяктуу бир нече укук коргоочулардын, журналисттердин ысымдары жазылган тизмени да көрдүм. “Бул тизмедеги маалыматтар кимден, кантип алынды?-деп сурасам, аердегилер “жогору жактан жиберилди”деп айтышты,- деп айткан эле укук коргоочу Умида Ниязова мындан мурда Азаттык радиосуна.

Өзбекстандын Коопсуздук кызматынын Анжыян облусундагы бөлүмүндө иштеген, өз ысмын ачык атагысы коопсуздук кызматкер Фергана ру сайтындагы жарыяланган маалыматтарды төгүндөдү:

“Биз мындай иштер менен шугулданбайбыз. Бул маалыматты сиздерге ким берсе да далили жок маалыматтар. Эгер ошончолук эле ишенбөөчүлүк болсо, чет өлкөдө туруп алып биздин өлкөдөгү ар кандай диний уюмдарды акча менен камсыздап турган шектүү байланыштар текшерилиши мүмкүн. Мына Англияда жүрүшпөйбү, өлкөбүздү сатып, өзүнчө төңкөрүш кылууну каалаган жүзү жок адамдар. Бу жакта иштин баарын жайлап коюп, эми чет өлкөдө туруп алышып ар кандай банктар аркылуу акча жөнөтүп жатышат”- деди коопсуздук кызматынын өкүлү.

Ал эми коңшу Кыргызстанда чет өлкөдөн акча которуу сыяктуу иш чаралар базар экономикасынын шартында жашаган Батыш өлкөлөрүндөгүдөй эле ээн-эркин жүргүзүлүүдө. Маселен сиз Орусиядан же Европадан “Вестерн Юнион” сыяктуу фирмалар аркылуу акча которсоңуз, 20 мүнөттөн жарым саатка чейинки кыска аралыкта тиешелүү кардар жиберген акчаны Кыргызстандагы акча алмаштыруу жайынан же банктан ала аласыз. Кыргызстандагы кардарлар коншу Өзбекстандагыдай кысымга жана тоскоолго кезиккен, кодуланган учурлар буга чейин болгон эмес.

Евробиримдик энергия жаатындагы саясатына өзгөртүү киргизип, эми чет-өлкөлүк газды импорттоонун жол-жобосун да кайрадан аныктамай болду. Муну алар кубаттуулукту камсыз кылуудагы маанилүү кадам катары баалашууда. Дүйшөмбү күнү Еврокомиссия Биримдиктеги алты өлкөнүн Энергия министрлери менен мындан ары жаратылыш газын Каспий чөлкөмүнөн Европанын борборуна ташып келүү үчүн атайын куурду жаткыруу боюнча бир канча миллиарддык долбоорго кол коюшту.

“Набукко” деп аталуучу долбоорго ылайык, газ куурунун жалпы узундгу 3300 чакырымды түзмөкчү. Анын жардамы менен жылына Каспийден 30 млрд.куб.метр газды Австриядагы терминалга жөнөтүп турушат. Кийин ал жерден газ Европанын башка өлкөлөрүнө таркатыла берет.

Бул долбоор жөнүндө Венада сөз болгондо, Евробиримдиктин Энергия боюнча комиссары Андрис Пиебалгс “Шаркетке кирген баардык өлкөлөрдүн тышкы иштер, каржы, өндүрүш жана энергия министрлери үчүн энергетика коопсуздугун камсыз кылуу эң башкы милдеттерден болуп кала берээрин, ал эми “Набукко” долбоору дал ушул вазыйпаны аткарууга чоң салым кошоорун” айтты.

Пиебалгстын өкүлү Фарран Тарраделлис “Азаттыктын” суроолоруна жооп берип жатып, жаңы газ кууру буга чейинкилери менен бирге энергиянын булактарын колдонууну ийкемдүүрөөк иштеткенге мүмкүнчүлүк берет дейт.

- Биз газды Каспий чөлкөмүнөн, көбүрөөк Азербайжандан, импорттой алабыз. Ал эми транс-Каспий газ кууру ишке киргенден кийин, балким, Казакстандан да алууга жетишебиз. Андан сырткары, Египеттен Түркияга чейинки куур иштегенде, газды Жакынкы Чыгыштан, Иран, Ирак жана Египеттен, ташып келсек болот. Биз газды, ошондой эле, “Көгүлтүр агым” кууру аркылуу Орусиядан да импорттогонго жетишебиз, - дейт Фарран Тарраделлис.

Бирок азыр Иран эларалык жамаат менен өзүнүн өзөктүк программасы үстүндө кыйчылдашып турган чакта, андан газ сатып алуу саясий өтө кычыктуу маселеге айланышы ыктымал. Кошмо Штаттары Бириккен улуттар уюмун Иранга экономикалык санкцияларды жарыялоого чакырды. Навада чын эле Тегеранга каршы санкция киргизилсе, анда Ирандан газ сатып алууга да тыйуу салынышы мүмкүн.

Ошол эле учурда, Евробиримдиктин инвестициялык банкынын өкүлү Дусан Ондрежичка Иран менен кызматташууга мезгил жеткенде, абал деле өзгөрөт деп ишенет.

- Бул “Набукка” деген долбоор дагы 10-15-жылдан кийин гана толук иштей баштайт. Ошондуктан ал мелгизге карата бүгүнкү көптөгөн саясий проблемалар да чечилет деп ишенгендер көп, - дейт Еврошаркеттин инвестициялык банкынын өкүлү Дусан Ондрежичка.

Анын айтымында, “Набукканы” куруу жалпысынан дээрлик 5 млрд.еврого турушу мүмкүн. Ал эми Европа инвестициялык банкы ошонун үчтөн бирин каржылайт. Биздин радионун суроолоруна жооп берип жатып, Ондрежичка долбоорго кетүүчү акчанын көпчүлүк бөлүгүн менчик ишканалар жана Европа реконструкция жана өнүгүү банкы өзүнө алаарын маалымдады.