Экономика

29-ноябрда Омск шаарында өтүүчү кыргыз-орус өкмөттөр аралык комиссиясынын жолугушуусуна Кыргызстандык делегацияны премьер-министр Феликс Кулов баштап барат. Ал эми Орусиянын өкмөт мүчөлөрүнөн турган комиссияны «Росатомдун» башчысы Александр Румянцев жетектей турандыгын премьер-министр Феликс Кулов өкмөттүн курамы менен болгон жумушчу жолугушуусунда билдирди. Анын айтымында, Орусиянын өкмөт курамынын жана ведомостволорунун жетекчилери менен болуучу өкмөт аралык комиссиянын отурумунда эки тараптуу соода-экономикалык, илимий-техникалык кызматташуу, өнөр жай, газ-энергетика, өзгөчө кырдаалдар, айыл чарбасы боюнча, туризм тармагындагы маселелер каралат. Ошондой эле бир катар келишимдерге кол коюлушу күтүлүүдө. Бул тууралуу премьер-министр Феликс Кулов мындай деди:

- Шибердеги өкмөт аралык комиссиянын отурумунун алкагында негизинен Шибер аймагындагы бардык губернаторлор менен жолугушабыз. Анткени ал аймактарда ар кандай иште, бизнес тармагында иштеген биздин мекендештер көп. Шибер аймагы менен экономикалык кызматташтык боюнча көп иштер байланыштырып турат. Ошондуктан Орусия тарап жолгушууну Шиберде өткөрүүнү сунушташты. Ал жерге аймактагы губернаторлордон башка Орусиянын айрым министрликтеринин жана ведомостволорнун башчылары да барышат. Биз эки тараптуу өкмөттүк комиссиянын отурумунда кезектеги эле жолугушуу катары мамиле кылбай, анда козголгон маселелер боюнча жемиштүү иштеп, натыйжалуу жыйынтык чыгарышыбыз керек.

Айрым ишкерлер, буга чейин Кыргызстан менен Орусиянын ортосундагы соода-экономикалык, илимий-техникалык кызматташтык боюнча макулдашылган бир катар маселелерди чечүүдө дале болсо көптөгөн проблемалар орун алганын айтышууда. Алардын пикиринде, Кыргызстандагы соңку саясий окуялар орто бизнес менен алектенген ишкерлердин ишине кедерги болуп, Орусиянын айрым ишканалары жана ишкерлери менен макуладашылган бизнес чөйрөсүндөгү иштер токтоп калган. Көпчүлүк инвесторлор башка өлкөлөргө кетип, Кыргызстанга туристтердин келиши азайган.

Эл аралык ишкерлер кеңешинин президенти Девид Гранд Кыргызстандагы инвестициялык климаттын учурдагы абалы тууралуу буларга токтолду:

- Кыргызстандагы инвестициялык климат апрель айына караганда оңолду. Бирок көпчүлүк инвесторолор Казакстан, Орусияга кетип жатышат. Анткени ишкерлер ал мамлекеттер тарабынан камкордукту сезишет. Эгерде кыргыз өкмөтү салык системасын жакшыртып, коррупцияны жойсо, өлкөдө тынчтык болуп, коопсуздук менен камсыз болсо, анан инвесторлор келе баштайт.

Кыргызстан азыркы мезгилде электр кубатын чет мамлекеттерден Орусия менен Казакстанга сатып келатат. Энергетиктердин маалымдашынча, электр энергиясынын тарифтери Борбор Азия өлкөлөрүнүн ичинен Кыргызстанда эң төмөн. 2001-жылдан тартып электр кубатына баа өзгөрбөй келе жатат. Учурда электр энергиясынын тарифи 150кВТ саатка чейин 43 тыйын, андан ашканы 80 тыйынды түзөт.

Жогорку Кеңештин депутаты Тайырбек Сарпашев азыркыдай ар түрдүү тариф менен эмес, орточо бир баа менен белгиленсе туура болот деген пикирде:

- Биз азыр электр энергиясына болгон тарифтерди бирдиктүү кылуу маселесин көтөрүп жатабыз. Мисалы, 1кВт саатка 48 тыйын, 80 тыйын дебей, орточо 60 тыйын деп белгилесек, коомчулуктун айрым катмарларына бир топ жеңилдик бермек.

Тайырбек Сарпашевдин айтымында, жакынкы жылдарда электр энергиясынын баасы кымбатташы күтүлбөйт:

- Учурда электр энергиясынын тарифтерин жогорулатууга эч кандай экономикалык да, саясий да негиз жок. Ошондуктан жакынкы жылдары электр кубатына болгон баа жогорулабайт.

Электр энергиясынын баштапкы баасы төмөн, бирок жөнөкөй кардарларга ал жогорку тариф менен бир нече эселеп, кымбаттатылып сатылып жатат деген нааразы пикирлер коомчулукта көп айтылып келет.

Монополияга каршы саясат боюнча улуттук агенттиктин укуктук жана коомчулук менен байланыш бөлүмүнүн башкы адиси Айгүл Султанкулова ГЭСтер жайгашкан Токтогул аймагынан башка жактарга ташуунун чыгымын акташ үчүн акыркы баа баштапкы баадан жогору болуп жаткандыгын айтты:

- Кыргызстанда 4 ири электр компаниялары бар - «Түндүк электро», «Ош электро», «Жалалабат электро» жана «Чыгыш электро». Бул компаниялар электр энергиясын Токтогул ГЭСинен баштапкы баа менен сатып алат. Ал эми ар кайсы региондорго элетр энергиясын ташыш үчүн көп каражат талап кылынат. Ошондуктан кардарларга анын тарифтери бир аз жогору. Бизде тарифтер регионалдык эмес. Жалпы улуттук тарифтер. Бардык компаниялардын электрге болгон тарифтери бирдей.

Аталган агенттиктин маалыматына ылайык, жыл сайын орточо эсеп менен электр энергиясын уурдап жагуудан улам мамлекет 50 миллион долларга же болбосо 2 миллиард сомго чыгым болот.

Бишкек шаардык финансы полициясынын регионалдык башкармалыгынын маалыматына ылайык, 2003-жылы электр энергиясын уурдоолорго байланышкан 69 кылмыш иши ачылып, 14 миллиондон ашуун акча ичип-желгени аныкталган. Бишкек шаардык финансы полициясынын регионалдык башкармалыгынын жетекчисинин орун басары Нурзат Шаршеналиевдин маалымдашынча:

- Үстүбүздөгү жылы 9 ай ичинде электр энергиясын уурдоо боюнча 2 кылмыш иши козголду. Ушундай мыйзам бузууларды биз негизинен рейддердин жүрүшүндө аныктайбыз. Мына ушул эки иш боюнча тергөө иштеринин негизинде 115 миң сом кымтылганы белгилүү болду.

Мына ушундай чыгымдар өлкөнүн экономикасына чоң залал тийгизип жатат, деп сөздү улады депутат Тайырбек Сарпашев:

- Электр кубатынын уурдалышынан улам ушунча каражат кымтылып алынып жатканы, албетте экономиканын өсүшүнө терс таасир тийгизет. Пенсиянын, эмгек маянанын өз убагында берилбей калышы, салык төлөмдөрүнүн түшүшүнүн төмөн болушу дал ушул себептерден болуп жатат.