Экономика

Кыргызстанда ушу тапта “ХИПК” демилгесине кирүү же кирбөө тууралуу жаалы катуу талаш жүрүп атыры. Өлкөнүн экономикалык негизги багытын аныктап алууга арналган эки күндүк жыйында мына ушул тема басымдуу орунду ээледи. Айрым парламент мүчөлөрү өкмөттүн буга чейин, азыр деле тыңгылыктуу программасы жок, ошондон сырттан келген карыз акчанын пайдасы аз болду деген пикирде. Депутат Болотбек Марипов:

- Өкмөт маанилүү чечимдерди шашып баратып эле кабыл алып келди. Анын көз алдында ашып барса эки жыл гана турду. Анын колунда республиканын экономикасынын өнүгүшүнүн биртоп жолдорун белгилеген документ болгон жок.

Бирок да мындай кескин пикирге азыркы өкмөттүн Экономика жана каржы министри Акылбек Жапаров макул эмес.

- Азыр ошол стратегияны бүтүрүп жатабыз. “Күчтүү аймак, күчтүү өлкө” деген аталышта программа иштеп жатабыз. Буюрса өлкөнүн 2010-жылга чейин өнүгүү стратегиясын күзгө чейин бекитип такташып алсак, андан кийин ушул жылдын аягына чейин болобу же эмдиги жылдын жайына чейин 2020-жылга чейинки өзүбүздүн стратегиябызды иштеп чыгабыз.

Кыргызстандын Улуттук банкынын төрагасы Марат Алапаев буга чейин эларалык каржы уюмдарынан алынып келген карыз акчалар натыйжалуу пайдаланылган жок, анын себеби биздеги адистердин тажрыйбасыздыгынан, мурда-кийин мындай ишке аралашпагандыгынан улам болду дейт.

- Менин оюмча, көп деле ыктуу пайдалана албай калдык окшойт. Анткени бардык проблемалар чечилген жок. Өзүңөр билесиңер, биртоп кредиттер убагында туура эмес пайдаланылып калынган. Бирок ал убакта биздин мамлекет, биздин адистердин жакшы түшүнүгү жок болгон окшойт, ошондон туура эмес пайдаланылып калды окшойт. Баарын эле жаман деп айтканга да болбойт.

Парламент спикери Марат Султановдун ырасташынча, азырынча өкмөттүн Кыргызстандын экономикалык стратегиясын так аныктаган программасы иштелип чыга элек.

- Өкмөттүн так иштелген программасын көрө элекпиз. Мисалы, 5 жылдан кийин кандай болот, 10 жылдан кийинкини көргүбүз келет. Бизде ошондой максат жок болуп жатат да. Мамлекеттин алдында кандайдыр бир так максаты болуш керек.

Эларалык каржы уюмдары менен кыргызстандык адистердин экономикалык жагдайды эки башкача кабыл алып, ачакей түшүнүп келатышканын Жогоку Кеңештин эксперти Мурат Шайымкулов айтты.

- Мамлекеттик экономикалык саясатты туура эле жүргүзүп келаткандайбыз. Либералдаштыруу, жеке менчикке өткөрүү, турукташтыруу, инфляцияны 4 пайыз деңгээлинен жогорку көтөрбөй кармап жаткандайбыз. Бирок да негизги экономикалык көрсөткүч - өнөр жай өндүрүшү жагынан эң арттабыз. Менимче, биз экономикалык саясатты өзгөртүшүбүз керек.

Эларалык каржы уюмдарынын өкүлдөрү Кыргызстан келишим шарттарын аткаруу жагынан дүйнөдөгү эң арттагы орунду ээлей тургандыгын, менчиктин корголушу жагынан да толгон-токой проблемалардын төөбастысында калып келатканын белгилешти. Мындан ары Кыргызстан кандай экономикалык саясат жүргүзөт? Көздөгөн максаты не? Бул суроолор азырынча жоопсуз турат.

Кыргызстандын эларалык каржы институттарынын «ХИПК» программасына кирүүсү калк арасында чоң талаштарды жаратууда. Жалаң экономикалык маселе барып-келип саясий өң-түс, улуттук кадыр-баркка көлөкөсүн тийгизчү маселеге айланып баратат. «Шатен» курулуш фирмасынын жетекчиси Жумабек Токтогазиев карызды төлөөнүн буга чейин Түштүк Кореяда колдонулган жөнөкөй жолун сунуш кылат.

- Мен «ХИПКтин» ордуна тыш карыздарды жоюу боюнча атайын фонд түзүүнү сунуш кылат элем. Биз кыргыздар жөн убакта бизден өткөн патриот жоктой мактанганды жакшы көрөбүз. Мындай ишке келгенде эч кимдин чөнтөгүнөн акча чыгаргысы келбейт. Эгер фонд ачылса карызды төлөшкө 20 миң доллар акча кошконго даярмын. Бул жерде чайкоочулук болбош керек. Акча кошсо эле «көөп кетиптир» деген сөз да болбош керек. Мен жыйырма миң төксөм анымы колко кылып, салыктан жеңилдик берилишин талап кылбашым керек. Акча чын дилден берилиши абзел.

Жумабек Токтогазиевдин айтымында, элде намыскөй жигиттер көп. Алардын жардамы менен чогулган акчаны карызга төлөп, калганын Коомдук палатанын көзөмөлү алдында 3% үстөк пулу менен ипотекалык курулушка жумшаса дурус болор эле. 5% үстөгү менен берилчү ипотекалык үй муктаж болгондорго арзан баада сатылмакчы. Ж.Токтогазиевдин эсеби боюнча андай үйгө жеткендер азыркы ижарада тургандардын акысынан ашпаган баада үй акы төлөп, 15 жылдан кийин өз турагына ээ болуп чыга келет.

Жумабек Токтогазиевдин экономика менен ишкердикти өнүктүрүү боюнча коомдук палатанын жыйынында жарыя кылган демилгесин президент К.Бакиев колдоп чыкты.

- Келгиле, ким канча акча бере алат, ким көңүлүнөн канчаны чыгара алат - кошсун, биз аны колдойбуз. Экономика жана каржы министри да мындай демилгени колдойт деп ойлойм. Калган акчаны жалаң социалдык маселелерди чечүүгө жумшообуз керек.

Непадам жаңы демилге ишке ашып калса фонд коомдук палатанын алдында түзүлүп, анын акчасы ишкерлердин көзөмөлүндө болмокчу.

- Түштүк Кореяда андай тажрыйба бар, - деп айтты биринчи вице-премьер-министрдин милдетин аткаруучу Данияр Үсөнов.- Президент биздегидей оор жагдай, «ХИПК» сындуу абал орноп калган чакта калкына кайрылуу жолдогон. Өлкөнүн абийир- арнамысы таразага коюлуп, карыздан кантип кутулуунун жолу изделип жатканда элге чыккан. Эл сөйкө-шакегине чейин тапшырып, керек акчаны таап, тышкы карыздарды төлөп коюшкан. Эми ал жердеги патриоттук дем-шык өзгөчө. Биздеги карыз ар бир адамга 400 доллардан туш келет. Бул демилгени бекем колдош зарыл. Бизде деле өзү үчүн, туугандары үчүн төлөп койчу кишилер бар.

Кыргызстандын тыш карыздарын жоюунун оңтойлуу жолу ишкердикке, жеке демилгеге жол ачуу, Атамекен өндүрүшчүлөрүнө шарт түзүү. Кыргызстанда болсо иштемчил калктын кыйласы чет жерде, жергиликтүү базарлар менен айрым ишканаларды чет элдиктер ээлеп, ансыз да оор экономикалык жагдайды күчөтүүдө деп билдирди Миграция жана жайгаштыруу мамлекеттик комитетинин төрайымы Айгүл Рыскулова.

- Абыдан көп. Мисалы, «Карасуу» базарында 5 миң киши иштесе анын 3 миңи кытайлыктар.

Ушундай эле абал Бишкектеги «Дордой», «Мадина» базарларында, Бишкектин чет жагындагы үч кыш куюучу заводдо да орун алган.