Борбор Азия

Айрымдар муну Батыштын таасирин азайтып, 14-февралда ыйык Валентин күнүн махабаттын күнү катары белгилебей, улуттук күндү ойлоп табуу зарылдыгы болгону менен түшүндүрүшөт.

Дагы бирөөлөр муну жаздын, жаңылануу мезгилинин эң кызыган учуру менен байланыштырышат.

Журналист Таглат Балтабай бул күндү ашыктык күнү катары катары майрамдоо ниети алгачкы жолу 1999-жылы аталганын айтты.

“Түштүк Казакстан облусунда 1999-жылы Дархан Миңбай деген киши жаштарды, окуу жайларды жана маалымат каражаттарын чакырып, ушул күндү “Ашыктык күнү” катары белгилейли деген демилге көтөргөн, - дейт ал. - Балким, бул күндү алышканынын себеби – өзүбүздөгү жана Батыштагы башка майрам күндөрүнө туура келип калбасын дешсе керек”.

Батышта 14-февралда ыйык Валентин күнү же сүйүшкөндөрдүн майрамы соңку жылдары постсоветтик аймакта да бейрасмий белгилене баштаган.

Бирок Казакстандын өзүндө ага каршы болгондор да аз эмес.

Жергиликтүү блогчу Айжанкул Мукамбетова:

“Мен 14-февралдын оордуна биздин өзүбүзгө тиешелүү, улуттук делген бир күндү тандасак жакшы болмок деген таризде жазгам. Анан бул күн эми жарыялангандан кийин, ыйык Валентин күнүн эмес, дал ушул 15-апрелди белгилейли деп бүгүн блог жаздым”.

Бул күнү атайын ачылган интернет-сайтта акындардын ашыктык ырлары коюлган. Идеянын автору Аршат Орозов майрамды жаштар арасында кеңири жайылтууга лирика жардам берет дейт.

“Биз алгач Махабат майрамына карата жаш акындардын арасында конкурс өткөрсөкпү дегенбиз. Бирок кийин анын оордуна интернетте бир сайт ачканды туура көрдүк, - деди “Азаттык” радиосуна. - Азыр эми сайтта акындардын өмүр баяны, чыгармалары киргизилди. Аны адамдар окуп, пикирин жаза алышат, башкаларга да жибере алышат. Махабат деген сезим бар болгондон кийин, аны өзүнчө күн менен белгилегенди туура деп эсептейм. Мен 14-февралды да, 15-апрелди да колдойм”.

Бул сунуш кечээ, 13-апрелде Орусиянын мамлекеттик думасында “Борборазиялык регион: стратегиялык кызматташуу жана коопсуздук көйгөйлөрү” деген аталыштагы жабык угууларда көтөрүлдү. Миграция кызматынан тышкары бул демилген баңгизатты көзөмөлдөө боюнча кызмат да колдоп чыкты.

Парламенттик угууларды Орусиянын Мамдумасынын КМШ маселелери боюнча комитети уюштуруп, жабык өткөн талкууга бардык министрликтер, президенттин администарциясынын өкүлдөрү, күч органдары, депутаттар, тышкы иштер министрлиги, атайын кызматтын, бизнестин өкүлдөрү, окумуштуулар катышкан.

Негизги жыйынтыктар - аймактагы коопсуздук, Ооганстан маселеси, террорчулук менен күрөшүү, баңгизат ташууну азайтуу жана Орусиянын бул регион боюнча системалык, бирдиктүү стратегиясын иштеп чыгуу.

Кечээги угууларга катышкан Орусиянын мамлекеттик думасынын депутаты Семен Багдасаров бул демилге Орусиянын улуттук коопсуздугуна байланыштуу деп түшүндүрдү:

- Орусиянын улуттук коопсуздугу эки нерсенин айынан коркунучта: баңгизаттын Тажикистан, Кыргызстан, Өзбекстан аркылуу келиши. Террорчулук коркунучу. Ооганстан менен Тажисктандын чек аралары ачык. Ал жактан түрдүү террорчул топтор Тажикстанга, Кыргызстанга жылып келип атышат. Борбор Азиядагы 5 өлкө менен Орусиянын ортосунда визасыз каттам болгондуктан, алар бизге да кирип атышат. Ошондуктан ушул суроо кабыргансынан коюлду.

Семен Багдасаров виза маселеси жөн жеринен көтөрүлгөбөгөнүн, бул бир нече ай ичи же бир жылда чечилчү маселе экендигин да кошумчалады:

- Бирок мыйзамсыз мигранттардын эсебинен укмуш чоң акча тапкандардын лоббиси да күчтүү. Орусия азыр мигранттардын саны боюнча дүйнөдө экинчи орунда турат. 10 миллиондон ашуу мигрант бар. Алардын көбү Борбор Азиядан. Кыргызстандан 570 миң адам иштейт. Мисалы Кыргызстандын эле Улуттук банкы берген маалымат боюнча, кыргызстандыктар өткөн жылы мекенине 1 миллиард 250 миллион доллар которушкан. Башка жолдор менен канча акча кеткени белгисиз. Тажикстан, Кыргызстан, Өзбекстандын бийликтери да баңгизатты ташууну азайтуу, террорчулук менен күрөшүү боюнча да ойлонушсун.

Ааламдашуу проблемалары боюнча институттун жетекчиси, орусиялык белгилүү саясат таануучу Борис Кагарлицкий бул демилгенин көмүскө себептери бар экенин баса белгилейт:

- Бир нече жылдан бери Орусияда миграциялык саясат жаатында башаламандык сүрүп жатканын баары айтып келе жатышат. Абал чынында эле оор. Ага кошумча улутчулдук маанай күчөп, бул маанай эмгек мигранттарга кедергисин тийгизүүдө. Бирок Кремль өзү ультра-оңчулдарды мобилизациялоо үчүн да эмгек мигранттары менен жамынууда. Бирок репрессиялык чаралар жыйынтыгын бербейт.

Кагарлицкийдин ою боюнча, миграция маселесин позитивдүү ыкма менен чечиш керек эле. Ал белгилеп өткөндөй, бийлик бул ыкма менен Орусиядагы ультра-оңчул маанайды баскысы келип атат. Ал эми визасыз каттамды жою боюнча сунуш кабыл алынып калса, мыйзамсыз миграция азаймак турсун, көбөйөт.

- Миграциялык агымдарды башкаруу азаят. Мызамсыз миграция көбөйөт. Мыйзамсыз мигранттар Орусияда азайып баратты эле. Бирок мигранттардын саны азайышы деле мүмкүн. Балким, бул жакшыдыр. Себеби эмгек мигранттарынын көп болушу орусиялыктардын айлыгына эч таасир бербейт. Оңчулдар мигранттар орусиялыктардын нанын талашып атышат деп калп айтышат. Тескерисинче миграциянын көп болушу мигранттардын аз айлык алышына алып келет. Иш берүүчүлөр да айлык акыны көтөрбөй тура беришет. Мигранттардын өзүнө балким бул жакшы кадамдыр, - деп божомолдойт Кагарлицкий.

Москвада жашаган кыргызстандык Нуржан Абдрахманова Орусияга кирүү үчүн келечекте виза талап кылынышы мүмкүн деген жаңылыкты таң калуу менен кабыл алды:

- Мен бул ой ишке ашат деп ойлобойм. Ал үчүн Кыргызстан менен Орусиянын мамилеси аябай жаман болушу керек. Виза албетте, мигранттардын жашоосун кыйындатат. Аны алууга аз гана адамдын чамасы жетет. Европага же Кытайга барып иштеш үчүн тил билиш керек. Билбейм, кандай болот. Анын үстүнө Кыргызстандын, Казакстандын, Белоруссиянын жарандары үчун Орусияда жеңилдиктер бар эмеспи. Ал келишимдер эмне болот анда?

Чынында эле Орусия бийлиги виза киргизүү боюнча чечимди кабыл алган күндө деле, кыргызстандыктарга бул кандай таасир этээрин айтуу кыйын. Себеби ушул жуманын башында кыргыз өкмөтү Бажы биримдигине кирээрин айткан.