Экономика

Көп өтпөй Монополияны жөнгө салуу агенттигинин кызматкери Нургалы Кудаяров ал акчаны жетекчиси Бабырбек Жээнбековго алып бармак болгон делген аудио тасма интеренетке чыкты. Бирок Бабырбек Жээнбеков андагы айтылган маалыматтарды четке кагууда.

Тагдыр чечкен 300 миң сом

Камакка алынган Монополияны жөнгө салуу агенттигинин кызматкери Нургалы Кудаяров менен “Кудайберген” базарынын ээси Эльвира Сурабалдиева сүйлөшүп жаткан аудио тасма интернетке жарыяланды. Андагы сөздөргө караганда, Нургалы Кудаяров 300 миң сомду алып, аны жетекчиси Бабырбек Жээнбековго алып бармак.

“Кудайберген” базарынын ээси Эльвира Сурабалдиева “Азаттыкка” ал үн жаздыруу боюнча буларды билдирди:

- Нургалы байке, сиз чын айтып жатасызбы? Бул чындыгында эле шефиңер Бабырбек Жээнбековдун сөзүбү деп сурасам: "Ооба ал өзү айтып жатат, ал өзү чечип жатат", - деп айткан болчу. Мен деле Нургалы Кудаяров бир чети мени алдаганын же чын эле ошондой болгонун так билбейм. Анын баарын тергөө иштери аныктайт.

300 миң сом пара талап кылды делген Нургалы Кудаяровду 25-майда Бишкек шаарынын Биринчи май райондук соту эки айга камакта кармоо чечимин чыгарды. Бул тууралуу Экономикалык кылмыштарга каршы күрөшүү кызматынын бөлүм башчысы Руслан Умаров билдирди. Анын айтымында, Нургалы Кудаяров “Кудайберген” базарынын жетекчиси Эльвира Сурабалдиевадан 300 миң сом параны базардагы орундардын баасы боюнча маселени чечип берүү үчүн алып жатканда кармалган:

- Ал алдын-ала жүз миң сом алган. Ага дагы 200 миң сом берип жатканда кармадык. Жалпысы 300 миң сом алып жаткан. Ал бул акчаларды базардагы орундардын ижара акысына бааны көтөрүү маселесин макулдашуу үчүн алган. Азыр иликтөө иштери жүрүүдө. Биз бардык жаздырылган аудиолорду иликтеп жатабыз. Бул акчаны жетекчиликке берем деген да сөзү бар. Ал дагы иликтенип жатат.

Жээнбеков: Мен тазамын

Өз кезегинде Монополияны жөнгө салуу агенттигинин башчысын Бабырбек Жээнбеков аудио тасмада айтылган сөздөрдү четке кагып, балким агенттиктин жеетктөөчү адиси Нургалы Кудаяров анын атын пайдаланган болушу мүмкүн деген ойдо:

- Бул жигит жетектөөчү адис болуп иштейт. Мен кандай гана иштер болбосун аны бөлүмдөрдүн жана башкармалыктардын башчылары аркылуу жүргүзөм. Ошолордон талап кылам. Ар бир катардагы кызматчы менен сүйлөшүп, ушундай деңгээлге түшкөнүм туура эмес. Албетте бул факты бүгүн көпчүлүктүн бүйүрүн кызытып жатат. Бирок ага юридикалык бааны тергөө органдары коюшу керек, ошолордун жыйынтыгын күтө туралы. Бирок мен бул жерде тазамын, күнөөм жок.

Баа баары бир көтөрүлдү, бирок...

“Кудайберген” базарынын жетекчилиги жыл башында соода орундары үчүн ижара акысын эки эсеге көтөрүүгө барган. Буга нааразы болгон базардагы соодагерлер бир канча ирет Бишкек мэриясынын жана өкмөт үйүнүн алдында нааразычылык акциясын өткөргөн. Монополияны жөнгө салуу агенттиги 100 пайыз ижара акысын көтөрүү туура эместигин билдирип, аны базар ээси негиздеп бере албай жатканын айтып келе жаткан болчу.

Бирок Бабырбек Жээнбековдун билдиришинче, бул маселеге 22-майда чекит коюлду. Ал агенттик базардагы орундары үчүн бааны 92 пайызга көтөрүүгө макулдук бергенин кошумчалады.

- Эки тараптын тең кызыкчылыгын эске алып, ошол эле кезде мыйзамды жетекчиликке алып, бааны чындыгында эле бир топ жогорулаттык. Менин билишимче, баа 92 пайызга көтөрүлдү. Анткени базар жетекчилигинин түшүндүрүүсү боюнча, алар 4-5 жылдан бери бааны көтөрбөй кармап келген экен. Анан аргабыз жок, ушундай кадамга барып жатабыз деп айтышты.

Ал эми Эльвира Сурабалдиеванын “Азаттыкка” билдиргенине караганда, Монополияга каршы агенттик базардагы орундардын баасын 92 эмес, 100 пайыз көтөрүүгө макулдук берген документтер бар:

- Ошол документтерди биздин кызматкерлер деле көрүшкөн. Анда биздин мурдагы баага караганда ижара акысын 100 пайыз көтөрүү болгон. Мисалы, буга чейин 4 миң сом болсо 8 миң сом болот. Ал кагаздарда Жээнбековдун коюлган колу турат.

Базарчылар эмне дейт?

Салыштыруу үчүн айтсак, буга чейин бир орун үчүн 5 миң сом төлөп келгендер эми 9-10 миң сомго чейин төлөшү мүмкүн. “Бирок базарда соода кылгандар жаңы бааны көтөрө албайт”,- дейт Биргелешкен кыргыз ишкерлер профсоюзунун төрагасы Нурлан Данияров. Ал “Кудайберген” базарындагы соодагерлердин укугун коргоп келе жатат:

- Туруп-туруп эле 100 пайызга көтөрүүнү кантип негиздешти? Биздин оюбузча, булар жанагы пара акчаны алып туруп жасашкан.

Бирок Бабырбек Жээнбеков мындай айыптоону четке какты. Анын айтымында, Жээнбеков атайлап макулдашууну создуктуруп, кармап жатат деген сөздөр чыккандыктан, тез аранын ичинде макулдашууга кол койгон.

Бабырбек Жээнбеков оппозиция лидерлеринин бири, Жогорку Кеңештин депутаты Равшан Жээнбековдун атасы. Депутаттын айтымында, бийлик маалымат каражаттары аркылуу жогорудагы фактыны бетке кармап, өзүн жана атасын жаманатты кылууда:

- Эки жылдан бери мага каршы ар кандай айыптарды тагууга аракет кылышты. Бирок андан эч нерсе чыккан жок. Эми Монополияны жөнгө салуу агенттигинин кызматкери пара менен кармалганын шылтоолоп, Жээнбеков деген фамилияны жаманатты кылуу аракетин көрүп жатышат.

“Кудайберген” базары Бишкектеги унаа тетиктерин саткан ири базарлардын бири. Соодагерлердин коомдук жактоочусу Нурлан Данияров баанын адилетсиз көтөрүлүшү базардагыларды жаңы нааразылык акцияга мажбурлашы мүмкүн дп эсептейт.

Жол картасы бекитилсе андан ары келишимге кол коюлуп, улуттук мыйзамдарды Бажы биримдигинин шартына шайкеш келтирүү иштери башталат. Экономика министри Темир Сариев бажы биримдигине кирүүдөгү жеңилдиктер атайын келишимде караларын белгиледи. Бирок муну эксперттер сүйлөшүү жараянындагы ыңгайсыз ыкма катары баалашып, жол картасы бекиген соң Кыргызстан өзүнүн кызыкчылыгын таңуулай албай каларын эскертишүүдө. Ошол эле кезде өлкөнүн Бажы биримдиги менен дүйнөлүк соода уюмунун тарифтик саясатын айкалыштыруу жагы күңүрт бойдон калып жатканы сынга алынууда.


Жеңилдик каралбаган жол картасы


Бажы биримдигине кирген Беларус, Орусия жана Казакстан 29-майда Астанада өтчү жыйында уюмду Евразиялык экономикалык мейкиндикке айландыруу боюнча келишимге кол коюшу күтүлүүдө. Ошондой эле анда Кыргызстандын Бажы биримдигине жана Евразиялык экономикалык мейкиндикке кошулуу шарттарын бекиткен жол картасы күн тартибине коюлушу мүмкүн.

Кыргызстандын саүсий жетекчилиги аталган жыйынга катышууга атайын чакыруу алган. Бирок сунушталып жаткан жол картасында айрым товарларга бажы төлөмдөрүн азыркы тартипте калтырууну караган жеңилдиктер киргизилген эмес.

Экономика министри Темир Сариев ал жеңилдиктер жол картасынан кийин кабыл алына турган келишимде көрсөтүлөрүн белгиледи:

- Жол картасында биздин укуктук базабызды Бажы биримдигине шайкеш келтирүүнүн шарттары камтылган. Бажы биримдиги боюнча 110 документ кабыл алынган. Ал эми Евразиялык экономикалык союзга кошулуу үчүн биздин мигранттардын абалын жакшыруутуну көздөгөн он сегиз документ каралып жатат. Биримдикке кирүүнүн мөөнөттөрү жана бериле турган жеңилдиктер атайын келишимде бекитилген. Ошол үчүн алар жол картасына киргизилген жок.


Кыргызстан кызыкчылыгын коргой алабы?


Буга чейин өкмөттүн алдындагы жумушчу топ бажы Биримдигине кирүүнүн жол картасын иштеп чыгып, анда бир топ шарттарды койгон болчу. Анда сырттан ташылчу чийки зат, кездеме, фирнитура, техникалык жабдуу жана электрондук каражаттар сыяктуу товарлардын түрлөрүнө бажы тарифин өзгөртүүсүз калтыруу жагы суралган. Бирок Бажы биримдигинин айрым мүчөлөрү андай жеңилдиктер менен Кыргызстанды биримдикке кабыл алууга каршы чыгышкан.

"Эркин базар" институтунун жетекчиси Мирсулжан Намазалиев Бажы биримдигине кирүүдөгү мына ошол жеңилдиктерди алуу шарттары жол картасында көрсөтүлүүгө тийиш болчу деп эсептейт:

- Буга чейин президент дагы, өкмөт дагы, экономика министри дагы Кыргызстан өзүнүн улуттук кызыкчылыгы эске алынган шартта гана Бажы биримдигине кирет деп билидиришкен. Бирок алар буга чейин коюп келген жеңилдиктерди алуу маселесин экинчи планга калтырып койгондой. Анткени мына ошол эң өзөктүү маселе жол картасына киргизилүүгө тийиш эле. Анан эми ал жол картасы кабыл алынгандан кийин Кыргызстан аталган макулдашууга өзүнүн шарттарын кандайча коё алат? Бул жагы логикалык жактан алганда жөн эле утулуш.

Кыргызстанга Бажы биримдигине кирүү үчүн 377 миллион доллар керектелет. Бул каражат өлкөнүн бажы постторун жаңыдан жабдууга, эл аралык деңгээлдеги лабораторияларды курууга жана товарлардын техникалык регламентин иштеп чыгууга жумшалат. Ошол эле кезде Кыргызстандын алдында мүчө болуп турган Дүйнөлүк соода уюмунун талаптарын бузбаган шартта Бажы биримдигине кирүү сыноосу турат. Анткени мындан аркы тарифтик саясат боюнча Кыргызстан Дүйнөлүк соода уюму менен сүйлөшө элек.

Юстиция министри Алманбет Шыкмаматов Кыргызстан мүчө болгон Дүйнөлүк соода уюму менен Бажы биримдигинин талаптарын шайкеш келтирүү иштери аягына чейин жүргүзүлөрүнө токтолду:

- Биз бир эле учурда Бажы биримдигине да кирип, Дүйнөлүк соода уюмуна да мүчө бойдон кала беребиз. Анткени дүйнөдө мындай практика бар. Ошондуктан мында бири-бирине карама-каршы келген жагдайлар жокко эсе. Анан эми биз Дүйнөлүк соода уюмунан алган тарифтик саясаттагы жеңилдиктер кайрадан каралышы мүмкүн. Ал маселе орчундуу деле татаалдыкты жаратпайт.

Ошол эле кезде бир катар эксперттер Дүйнөлүк соода уюму менен Бажы биримдигинин ортосундагы бажы тарифиндеги айырмачылыктарды шайкеш келтирүү оңойго турбайт деп эсептешет.

Кыргызстандын Бажы биримдигине кирүүсүнүн укуктук жагдайын караган жол картасы Жогорку Кеңештин эки комитетинен талкуудан өттү. Башында парламенттин фискалдык саясат комитети анын долбоорун жактырып, эл аралык мамилелер боюнча комитети анын корутундусуна шилтеме берүү менен жол картасын палатанын кароосуна алып чыгууга макулдук берди.