Борбор Азия

Сердар Бердымухамедовду Түркмөнстандын Жогорку көзөмөл палатасынын төрагалыгына дайындоо жөнүндө ушул аптанын башында "Азаттык" радиосунун түркмөн кызматынын журналисттери кабарлаган, бирок анда ал маалымат тастыкталган эмес болчу. Эми Сердар Бердымухамедов Эсеп палатасын жетектей тургандыгын журналисттерге президенттин коопсуздук кызматкери билдирген.

Ал ошондой эле министрлер кабинетинин төрагасынын орун басарларынын бири жана Түркмөнстандын Мамлекеттик коопсуздук кеңешинин мүчөсү да болот.

Ал эми "Turkmenportal" сайты Бердымухамедов өзүнүн орун басарлык кызматы үчүн атайын буйрук чыгарганын жазды.

"Министрлер кабинетинин жана Мамлекеттик коопсуздук кеңешинин ишин мындан ары өркүндөтүү, ошондой эле мамлекеттик менчикке көзөмөлдү күчөтүү, анын ичинде финансылык ресурстарды туура пайдалануу жана лицензиялык бүтүмдөрдү жүргүзүү максатында" чыгарылганы кабарланды.

Түркмөн лидери ошондой эле жаңы вице-премьер-министрдин милдетине "санариптештирүү, мамлекеттик жана коомдук тартип системасына, саламаттыкты сактоо, билим берүү, каржы жана экономика тармактарына инновациялык технологияларды киргизүү иштери кирерин" билдирди.

Ал арада жаңы дайындалган Сердар Бердымухамедов бул кызматка келерден мурун борбор калаа Ашхабаддагы Түркмөнстандын Жогорку көзөмөл палатасынын имаратында тез арада оңдоо иштери жүргүзүлгөн.

"Азаттык" радиосунун түркмөн кызматынын кабарчысы ал имаратка 10-февралда барып, Сердар Бердымухамедовго атайын эс алуучу жай да курулганын кабарлады.

"Мамлекеттик имараттын жанында жайгашкан бардык турак үйлөрдүн сырты жаңыдан сырдалды. Ошондой эле жакын жайгашкан үйлөрдүн жашоочуларына короого жеке унааларын токтотууга тыюу салынды" дейт түркмөн кабарчы.

Түркмөн лидеринин 39 жаштагы уулу буга чейин өлкөнүн өнөр жай жана курулуш министри болуп иштеген. Ал бул кызматка былтыр 7-февралда дайындалган. Ага чейин Ахал облусун жетектеген.

Сердардын кызматтык тепкичке көтөрүлгөнү “мураскерди” таптоо аракети катары кабыл алынууда. Анын саясий карьерасы 2016-жылдын аягында өлкөнүн парламентине депутат болуп шайланганда башталган. Ошондон бери анын коомдук жана саясий активдүүлүгү байкалды.

Расмий басылмаларда Бердымухамедовду «элдин уулу» деп даңазалап жазышат. Атасы менен кошо эл алдына чыкканда ЖМКлар аны «муундардын мураскерлиги» катары сыпатташат.

Буга чейин Сердар Бердымухамедов өлкө жетекчилери катыша турган эл аралык ар кандай иш чараларга Түркмөнстандын президентинин атынан барып жүргөнү маалым. Мисалы, 2018-жылы Борбор Азиядагы мамлекет башчыларынын жыйынына катышып, КМШнын министрлер жыйынына да барган. 2017-жылы бир катар чет өлкөлөрдө жумушчу, расмий сапар менен болгон.

Серепчилердин айтымында, президенттин уулун жаңы кызматка дайындоо бийлик сценарийинин бир бөлүгү. Ал эми Борбор Азия чөлкөмүндө президенттердин уул-кыздарынын, жакын туугандарынын мамлекеттик жооптуу кызматтарга дайындалышы, бийликтин атадан балага өтүү мүмкүндүгү тууралуу сөздөр кадыресе көрүнүшкө айланган.

“Талибандын” саясий кеңсесинин башчысы Мулла Абдул Гани Барадар баштаган делегация түркмөн тараптын чакыруусу менен Ашхабадга келди.

6-февралда Ашхабаддагы Тышкы иштер министрлигинде түркмөн аткаминерлери "Талибан" саясий кыймылынын башчыларын кабыл алышты. Бул тууралуу Түркмөнстандын Тышкы иштер министрлиги кабарлады.

"Талибандын" Катар шаарындагы өкүлү Мухаммад Наим Вардак жолугушуу Ашхабаддын расмий чакыруусу менен жүзөгө ашканын тастыктады.

"Мулла Барадар Түркмөнстандын чакыруусу менен болгон иш сапарынын алкагында түркмөн вице-премьер-министри жана тышкы иштер министри Рашид Мередов менен жолугушту", - деди Вардак.

Белгилей кетүүчү жагдай, Ашхабаддын расмий билдирүүсүндө түркмөн бийлигинен "Талибандын" лидерлери менен кимдер жолугушканы ачык айтылган эмес. Ал эми Түркмөнстандын мамлекеттик маалымат каражаттары бул жолугушуу тууралуу ооз ачкан жок.

Расмий билдирүүдө Ашхабаддагы сүйлөшүүнүн жүрүшүндө эки тарап Ооганстанда тынчтыкты жана туруктуулукту орнотуунун маанилүүлүгүн белгилешкени айтылган.

"Талибан" саясий кыймылы ооган элинин жыргалчылыгын жана өнүгүүсүн камсыз кылууга багытталган инфраструктуралык долбоорлорду ишке ашырууга толук колдоо көрсөтүүгө дилгир экендиги белгиленет.

Ал эми ооган басылмалары кабарлагандай, талибдер Түркмөнстандын Ооганстандагы долбоорлоруна коркунуч жаратпоого убада беришкен. Түркмөн газын Ооганстан аркылуу Пакистанга жана Индияга алып өткөн узак мөөнөттүү долбоору – ТАПИ бул мамлекеттеги коопсуздук жана каржы маселелеринен улам илгерилебей турат.

Ашхабаддагы сүйлөшүүлөрдөн кийин "Талибандын" өкүлдөрү басма сөз жыйынын өткөрүп, журналисттердин суроолоруна жооп беришти. Алардын өкүлү Сухейл Шахин Түркмөнстандын "учурдагы жана келечектеги саясий жана экономикалык долбоорлоруна колдоосун" баса белгиледи.

"Түркмөнстан демилге көтөргөн Ооганстандагы инфраструктуралык долбоорлордун ишке ашуусу өзгөчө мааниге ээ. ТАПИ, TAП жана Түркмөнстандан Ооганстанга салына баштаган темир жол курулушу сыяктуу долбоорлор ооган экономикасын ыкчам жандандырууга өбөлгө болору шексиз. Өлкөбүздүн көз карандысыздыгы үчүн күрөш жүрүп жаткан учурда, жүзөгө ашырылып жаткан бардык улуттук долбоорлордун корголушун камсыз кылабыз жана элибиздин жыргалчылыгына, мамлекеттин өнүгүүсүнө салым кошууга аракет кылып жатабыз”, - деди ал.

С.Шахин "Талибан кыймылы" TАПИ жана башка инфраструктуралык долбоорлорду ишке ашырууну жана алардын коопсуздугун толук коргой тургандыгын баса белгиледи.

Анткен менен талибдердин өкүлдөрүнүн басма сөз жыйынына кайсы медиа каражаттарынын журналисттери келгени белгисиз.

Ал эми расмий Кабулдун Ашхабаддагы жолугушуу тууралуу көз карашы белгисиз жана комментарий бере элек.

"Азаттык" радиосунун ооган кызматы маалымат каражаттарына шилтеме берип, "Талибан" саясий кыймылынын башчысы Абдул Гани Барадар расмий Ашхабаддын чакыруусу менен Түркмөнстанга келгенин тастыктады.

"Ariana News" агенттиги Барадар баштаган делегация түркмөн аткаминерлери менен Ооганстанга тынчтык орнотуу жараянын, эки тараптуу мамилелер, чек ара коопсуздугу жана Түркмөнстандын ооган жергесиндеги долбоорлорун талкуулагандыгын кабарлады.

Мухаммад Наим Вардак "Азаттык" радиосунун түркмөн кызматына "Билим берүү жана саламаттык сактоо тармагын колдоого байланыштуу маселелер да талкууланганын” айтты.

Ашхабаддагы бул сүйлөшүүлөр Пентагон “Талибан” өзүнө алган милдеттенмесин толук аткарбай жатат" деп жарыялагандан кийин өттү.

Барадар буга чейин Катардын борбор калаасы Дохада Ооганстан менен АКШнын расмий өкүлдөрү менен жолуккан. Ошондой эле өткөн аптада ал Тегеранда Ирандын башкы дипломаты Жавад Зариф менен сүйлөшкөн.

"Eurasianet" онлайн басылмасы ТАПИ долбоорун "Талибандын" колдоп атканын түркмөн газын экспорттоонун экинчи ири жетишкендиги деп мүнөздөдү. Буга чейин Азербайжан менен Түркмөнстандын ортосундагы 30 жылдан берки талашка чекит коюлган. Эми "Транскаспий" долбоору аркылуу түркмөн газы түздөн-түз Европага чыга алат.

Басылма ошондой эле талибдердин Ашхабадга күтүүсүз сапарынын артында ТАПИ долбоорун колдоп келген АКШнын ортомчулугу турушу мүмкүн деп божомолдойт.

Жон Байдендин администрациясы мурдараак «Талибан» кыймылы менен АКШнын ортосунда былтыр түзүлгөн келишимди карап чыгышарын, талибдер өзүнө алган милдеттенмелерди аткарбай жатат деген кооптонуулар бар экенин билдиришкен. Ал келишимде талибдер ок атышууну токтотуп, «Ал-Каида» террордук тобу менен бардык байланыштарын үзмөк. АКШ болсо Ооганстандагы аскерлерин быйыл майга чейин чыгарып кетмек.

Азиянын Борбору менен түштүгүн туташтыруучу ТАПИ газ куурунун узундугу долбоор боюнча 1800 чакырымды түзөт. Анын алкагында Түркмөнстандан Ооганстанга, Пакистанга, Индияга көгүлтүр отун жеткирилет.

"Азаттыктын" казак кызматынын макаласын кыргызча которгон Элвира Будайчиева