Линктер

ЧУКУЛ КАБАР!
18-Май, 2024-жыл, ишемби, Бишкек убактысы 13:50

Экономика

Кытай, Бээжин.
Кытай, Бээжин.

Голландиялык дизайнер Бээжиндин булганыч абасын дүйнөдөгү эң көлөмдүү «чаң соргуч» менен тазалайм дейт. Эгер план ишке ашса, ал жылтылдаган жыйынтыкка ээ болот.

Голландияда дизайнер Даан Роозегаарде жана анын командасы түтүн, туман, чаң аралашкан булганыч абаны же смогду өзүнө тартып алып, аба тазалоочу коопсуз жана энергияны көп талап кылбаган системаны ойлоп табышты.

Роозегаарденин «Смог долбоору» кандайча иштейт десеңиз, кадимки эле жезден жасалган таякчаларды жерге көөмп коюшат. Бул таякчалар позитивдүү электростатикалык талааны пайда кылат. Натыйжада туурасы эң кичине дегенде 10 нано метр келген смогдун бөлүкчөлөрү жерге тартылып, аларды ошол жерден жыйнап алышат.

Рейтер агенттигине сүйлөгөн сөзүндө Роозегарде мындай деди:

– Ион талаасын түзүү менен нано көлөмүндөгү бардык бөлүкчөлөр позитивдүү энергияга ээ болушат. Ал эми жер өзү негативдүү энергетикада болгондуктан, бул бөлүкчөлөр жерге өзүнөн өзү тартылып, ошонун эсебинен аба 75-80 пайызга тазаланат.

«Чаң соргучтун» кичинекей прототибин азыр Роттердамга жакын жерде тестирлөөдөн өткөрүп жатышат. Роозегаарденин командасы быйыл жыл аягына чейин чоң инсталляция жасашмакчы.

Роозегаарденин сөзү боюнча, ал кытай бийликтери менен Бээжинде келерки жылы шаардык парктагы абаны тазалап көрүүгө макулдашты.

Кытайдын баш калаасына эсептелинген прототип диаметри 50 метрлик аянтты тазалайт деп күтүлүүдө.

Роозегаарде абаны тазалоо менен чектелбестен, чогултулган булганыч абаны зер буюмдарына айландырууну да ойлоп жатат. Тактап айтканда, кадимки эле шакекке Бээжиндин абасынан алынган бөлүкчөлөрдөн компресстелип жасалган ак тунук айнек таштар орнотулат.

Мындан тышкары, булганган абадан жасалма, бирок баалуу алмаз чыгаруу да планда бар.

– Биз смогдун бөлчөктөрүн карап отуруп, ал негизинен көмүртектен турарын түшүндүк. Ал эми көмүртекти алып, эки-үч жума пресстин алдына коюп койсоң, алмазга айланып калат эмеспи. Биз эми ушундай алмаз таштардан шакек жасайлы деп жатабыз. Бир шакек жасасак, Бээжинге бир миң куб метр таза аба белекке берген болобуз,- дейт Роозегаарде.

Январь айында Бээжиндин мэри көмүр колдонууну 2.6 миллион тоннага азайтып, абаны тазалоого 2.4 миллиард доллар бөлүнгөнүн билдирген эле.

Мамлекетик Синхуа кабар агенттиги маалымдаганга караганда, Бээжинде өткөн жылда дээрлик 60 күн, же орто эсеп менен жумасына бир күндө аба өтө булганыч болгон.
Видео: Голландиялык дизайнердин «чаң соргучу»
600 кВт энергия сартаган кардарлар азыркы 70 тыйындын ордуна 1 сом 20 тыйындан төлөшү керектиги сунушталууда.
600 кВт энергия сартаган кардарлар азыркы 70 тыйындын ордуна 1 сом 20 тыйындан төлөшү керектиги сунушталууда.

Энергетика министрлиги электр кубатына болгон бааны көтөрүү боюнча сунушун коомчулуктун талкуусуна коеру менен ача пикирлер айтыла баштады.

Министрликтин бул сунушу май айында өкмөткө, андан кийин парламентке жөнөтүлөт. Сунушталып жаткан тарифтик саясатка ылайык, айына 300 кВт, кышкысын 600 кВт энергия сартаган кардарлар азыркы 70 тыйындын ордуна 1 сом 20 тыйындан төлөй баштайт. Мындай маалыматты Энергетика министрлигинин алдындагы Отун-энергетикалык комплекс боюнча агенттиктин директору Миргүл Айдарова билдирди:

- Жайкысын суткасына 10, кышкысын 20 кВт энергия колдонгондорго мурдагы эле 70 тыйындык баа калат. Эгер ушул көрсөтүлгөн ченемдерден көп пайдалангандар 1 сом 20 тыйындан төлөшү керек болот. Биздин сунуш боюнча 2017-жылга чейин баалар акырындан көтөрүлөт. Азыркы социалдык норма айына 300 кВт. Ушул нормадан көп сарптагандар 2017-жылы 1 сом 44 тыйын, нормадан ашпагандар 86 тыйындан төлөшөт. Жылуулукка да баа көтөрүлөт, тагыраагы 5 киловаттан ашык колдонгондор 70 тыйындын ордуна 2 сом 20 тыйындан төлөөгө тийиш.

Кыргызстандын карапайым эли 300 киловатт электр энергиясынан ашык колдонбойт.
Кыргызстандын карапайым эли 300 киловатт электр энергиясынан ашык колдонбойт.
Айдарованын ишендиришинче, мындай кымбаттоо калктын 90 пайызына таасир этпейт. Анткени карапайым калктын көбү социалдык нормадан башкача айтканда, айына 300 киловаттан ашык колдонбойт. Ал министрликтин тарифтерди көтөрүү сунушуна негиз болгон факторлор деп буларды санады:

- Биз 2 жылдан бери эле алган акчабыз жетпейт, 4 млрд. сом дефицитибиз бар деп какшап келебиз. Керектүү жабдыктарды алып, энергетика тармагына реформа жасаш үчүн тарифти көтөрүш керек. Болбосо эскилиги жеткен жабдыктардан авариялар болуп жарык өчө берет. Азыркы баа электр энергиясын калкка жеткирүүгө кеткен чыгымдарды жаба албайт.

“Бааны жогорулатуу кризистен куткарбайт”

Деген менен бул сунуш коомчулукта катуу сынга кабылды. “Түндүк электро” ачык акционердик коомунун директорлор кеңешинин мүчөсү Сапарбек Аргынбаев министрликтин сунушун карапайым элдин жонунан кайыш тилүү аракети катары баалады. Ал Кыргызстандагы энергетика кризисин бааны көтөрүү менен эмес, тармактагы коррупцияны азайтуу менен чечсе болорун айтат. Аргынбаев тарифтин категорияларга бөлүнүшү жемкорлукту гүлдөтөт деген пикирде:

- Эки деңгээлдеги тариф электриктерди коррупцияга бөлөйт. Аларды жайлоого чыгаргандай эле болобуз. Анткени ошол социалдык нормага кимдер кирерин контролер жең ичинен чечип калат. Министрлик мындай жол менен байларды көп төлөтөбүз деп жатат. Бирок пенсионерлердин ичинде деле айына 3-4 миң сом төлөгөндөр бар. Анда аларга да оорчулук келет.

Сапарбек Аргынбаев электр энергиясына болгон бааны категорияга бөлбөй жалпы эле 50 тыйынга көтөрсө, маселе чечилерин кошумчалайт. Анын эсеби боюнча мындан 7 млрд. кошумча акча түшөт, ал эми министрликтин азыркы таңсыктыгы 4 млрд. сом.

Токтогул суу сактагычы. 18-январь, 2013-жыл.
Токтогул суу сактагычы. 18-январь, 2013-жыл.
Тарифти көтөрүүдөн мурда бул тармактагы жоготууларды азайтып, комплекстүү чараларды көрүш керек. Мындай пикирин энергетика боюнча эл аралык эксперт Жаныбек Оморов ортого салат. Анын маалыматында, бүгүнкү күндө энергетикадагы жоготуулар 20 пайыздын тегерегинде. Бирок ал ушул кемчиликтерди жоюп, ошол эле учурда тарифти көтөрсө, энергетика тармагы оор абалдан чыгат деп ишенет.

- Жалпы система оңолсо тарифти да көтөрүү керек. Анткени бизде коңшу өлкөлөргө салыштырмалуу аябай эле арзан. 70 тыйын өз чыгымын актабайт. Кошумча түшкөн каражатка энергетика системасын толугу менен жаңыртуу керек. Менимче бул тармакка күчтүү менеджмент жетишпей жатат. Азыр бул тармак эскилиги жетип бүттү. Министрлик инвестиция тарткандын ордуна көрүнгөндүн колун карап отурат.

Айрым адистер келерки кыш катаал болорун азыртадан эскертип баштады. Алар буга Токтогул ГЭСиндеги суунун көлөмү өткөн жылдарга салыштырмалуу 3 млрд. кубга аздыгын жүйөө кармап келишет.

Электр энергиясына болгон бааны кымбаттатуу 2010-жылы мурдагы президент Кураманбек Бакиевдин убагында көтөрүлүп, 7-апрель ыңкылабынын бирден бир негизи болгон.

Дагы жүктөңүз

XS
SM
MD
LG